Freyr - 01.05.1997, Blaðsíða 14

mörgum þrepum, fyrst í smáreitum
á Korpu. Ár hvert eru milli 10 og 20
valdar úr þeim hópi til frekari
fjölgunar og prófunar í alvöru til-
raunum. Besta línan sem var í sum-
ar á öðru ári í slíku prófi gefur 5%
meiri uppskeru en x96-13.1 saman-
tekt um tilraunir með tvíraðabygg
hér á landi síðustu sjö árin voru lín-
ur okkar í fyrstu þrettán sætunum.
Bestu erlendu yrkin, Sunnita og
Gunnilla, komu fyrst í fjórtánda og
fimmtánda sæti. Jafnan er það svo
að nýjustu línumar eru betri en þær
fyrri og ég tel nú bestar nokkrar lín-
ur, sem enn em ekki komnar í próf-
un. Þær munu verða prófaðar í
grannlöndunum í sumar jafnframt
því sem þær komast í sínar fyrstu
tilraunir hér.
í þriðja lagi lofuðum við að
sannprófa hvar á landinu og í hvers
konar jarðvegi er vænlegt að rækta
kom. Þá ætluðum við líka að grand-
skoða vaxtarferil korns, hitaþörf
þess og áburðarþörf í mismunandi
jarðvegi. Ég sé nú að þetta hafa
verið stór loforð og við höfum líka
orðið að láta hendur standa fram úr
ermum til þess að efna þau öll. En
það hefur tekist ef við túlkum orð
eins og grandskoða innan skynsam-
legra marka. Ekki er tími til að tí-
unda allar niðurstöður hér, en ég get
tæpt á nokkrum atriðum. Fyrst má
nefna könnun á landinu og mögu-
leikum á komrækt. í því skyni gerð-
um við tilraunir á 12 stöðum á land-
inu sumarið 1994, 14 stöðum 1995
og 21 stað sumarið 1996. Öll sú til-
raunastarfsemi hefur verið í sam-
vinnu við ráðunauta á hverjum stað
og bændur. Við þekktum áður
nokkuð vel skilyrði í Rangárvalla-
sýslu, Skaftafellssýslum og á Fljóts-
dalshéraði. Við höfum með þessum
tilraunum getað staðfest mjög góð
kornræktarskilyrði í innanverðum
Eyjafirði og í hluta Skagafjarðar.
Eins horfir mjög vel í Borgarfirði
og austanverðri Árnessýslu. Annars
staðar eru möguleikar tæpari og
velta á því að réttur jarðvegur sé
fyrir hendi. Svo er farið um upp-
sveitir Ámessýslu og Borgarfjarð-
ar- og Breiðafjarðardali og ytri
hluta Skagafjarðarhéraðs. Af sveit-
um sem enn em óreyndar, en komið
gætu til greina, má nefna Reykjadal
og Aðaldal, Langadal og Vatnsdal,
Ölduhrygg og Hnappadal. Tilraunir
viðkomandi þessum hluta verkefn-
isins hafa orðið tilefni til funda-
halda með bændum og hef ég sótt 7
til 8 fundi ár hvert til þess að kynna
niðurstöður þeirra. Sömuleiðis hef
ég farið kornskoðunarferðir síð-
sumars til að skoða akra í sveitum
þar sem komrækt er á þróunarstigi.
Athugun á áburðarþörf jarðvegs
höfum við gert í hverri tilraun og
höfum getað leiðbeint bændum eftir
niðurstöðunum. Þörf fyrir nítur-
áburð getur verið á bilinu 30 kg af
nítri á hektara í mýrlendi og upp í
100 kg af nítri á hektara í sandi.
Sendinn og malarborinn jarðvegur
hlýnar fyrr á vorin en vatnsheldinn
mýra- og móajarðvegur. Munað
getur fjómm stigum á jarðvegshita
milli jarðvegsgerða sandinum í vil
og þar skríður kom þremur til sjö
dögum fyrr en mýrlendi. Þessi mun-
ur getur ráðið úrslitum um það
hvort kom verður til nytja eða ekki
á hinum erfiðari svæðum. í tilraun-
um þessum höfum við einnig fundið
út hitaþörf byggs til þroska og get-
um til dæmis fullyrt að kom þarf
450 daggráður frá skriði þangað til
það verður skurðarhæft eða um það
bil 45 daga. Við höfum einnig feng-
ið á hreint að miklu máli skiptir að
sá snemma og sex stiga heitur dagur
að vori er jafngildur níu stiga heit-
um degi að hausti.
í fjórða og síðasta lagi átti að
kanna hvemig færi um rauðsmára
og bygg í sáðskiptum. Þær tilraunir
hafa verið gerðar samkvæmt áætlun
og útkoman sýnir að rauðsmárann á
einmitt að nota í sáðskiptum við
bygg. Þessar niðurstöður hafa verið
kynntar á sama hátt og niðurstöður
úr síðasta lið.
ótt þriggja ára verkefni sé nú á
enda kljáð, emm við enn í miðju
verki. Ég álít að hér á landi sé um-
hverfið heppilegt til þess að fást við
kynbætur á byggi fyrir norðurslóðir.
Urvalsþrýstingur á efnivið í tilraun-
um er mikill og ég hef bent á hvaða
einkenni hann dregur fram. Margt
bendir til þess að úrval hér á landi
gert skili efniviði, sem stendur sig
öðrum betur á jaðarsvæðum í
grannlöndunum. Starfi þessu verð-
um við að halda áfram með ein-
hverjum ráðum. Fyrst og fremst að
sjálfsögðu í tengslum við komrækt
okkar hér innanlands. Svo fylgir
líka vonin um það að efni okkar geti
komið að notum í öðmm löndum.
Ég hygg að þetta verkefni hafi
skilað öllu því sem ætlast var til af
því og jafnvel nokkm umfram það.
Við sem að verkefninu höfum unnið
höfum haft af því mikla ánægju.
Við höfum fengið tækifæri til þess
að fylgjast með atvinnugrein í ömm
vextf og þykjumst nú sjá hilla undir
menningarbyltingu í landbúnaði.
Við upphaf verkefnisins var kom
ræktað í rúmum 500 hekturum en í
vor verður sáð í meira en 1000 hekt-
ara ef tíðin verður skapleg. Sums
staðar höfum við átt því láni að
fagna að vísa mönnum veginn, ann-
ars staðar höfum við fengið að
fylgjast með því sem var að gerast
og hvarvetna höfum við lært nokk-
uð. Komrækt á sér nú óðul í öllum
landsfjórðungum, þótt þungamiðjan
sé enn á Suðurlandi.
Eg vil þakka Tæknisjóði Rann-
sóknarráðs íslands og Fram-
leiðnisjóði landbúnaðarins fyrir að
hafa styrkt þetta verkefni. Ég færi
líka bestu þakkir þeim sem stóðu að
verkefninu með okkur. Þar vil ég
nefna Olaf á Þorvaldseyri, Magnús
á Lágafelli, Kristján Bj. Jónsson á
Selfossi, Guðmund H. Gunnarsson
á Akureyri og forráðamenn Ax í
Vestur-Landeyjum. Ég þakka líka
ráðunautum öllum fyrir samstarfið.
Bændum þeim sem hafa liðsinnt
okkur þakka ég fyrir alúð og gest-
risni. Síðast en ekki síst þakka ég
öllum sem ég hef unnið með úti á
akrinum við sáningu og komskurð
oft í vondu veðri. Fátt tengir fólk
betur saman en það að standa við
komskurð með vasahníf í sjö vind-
stigum og slyddu einkum ef menn
eru hlífðarfatalausir og berhentir. □
182 FREYR-5. ‘97