Freyr

Árgangur

Freyr - 01.05.1997, Blaðsíða 27

Freyr - 01.05.1997, Blaðsíða 27
lendis, eftir því sem leið á miðaldir. Og orkuflæðið minnkaði, vegna þess að gróðurlendinu tókst æ verr að höndla hitaeiningar frá sól, eftir því sem árin liðu. Astæðan virtist vera hnignun gróðurs. Sennilega minnkun flatarmáls gróins lands og minnkandi uppskera gróðursamfé- laga. Um þetta leyti gerðist það, að gjósa tók úr hafi sunnan Vest- mannaeyja og Surtsey varð til. Þá sá ég hvaða hnoss svona rannsókna- stöð yrði fyrir vistfræðinga. Þama á Surtsey mætti kanna hvemig lífver- ur færu að því að flytjast yfir haf- svæði, hvemig þeim tækist að nema land, og hvemig háttað væri út- breiðslu þeirra á áður ördauðu svæði. Þama myndi síðan upphefj- ast barátta einstaklinga um vaxtar- rými, næringu og athafnasvæði. Væri þar frá upphafi unnt að fylgj- ast með breytingum á búsvæði ein- staklingsins, í uppbyggingu gróður- félaga og þróun í samspili plantna og dýra. Þessar rannsóknir hafa nú staðið yfir í rúm 30 ár, og hefur margur fróðleikur fengist í öllum þeim atburðum, sem menn hafa skráð í þróun þessa unga lífríkis. Eg hef skýrt frá þessum rann- sóknum í tveimur bókum, en auk þess í fjölda ritgerða. Surtsey er raunvemlega lítið líkan af úthafs- eyju, lík smækkaðri mynd af ís- landi. Og má læra margt á Surtsey um þróun lífríkis hér uppi á landinu. Mér tókst að útvega góðan styrk til þessara rannsókna hjá Kjamorkunefnd Bandaríkjanna. Sá styrkur kom mörgum öðmm en mér að góðu, því að hann var felldur inn í fjárreiður Surteyjarfélagsins, svo að margir nutu góðs af. Svo vildi til að styrkveitendur þessir, Kjarnorkunefndin, veitti annan styrk til Erfðafræðinefndar Háskólans, sem ég og Níels Dungal læknir og prófessor stofnuðum. Erfðafræðinefndin hafði það að markmiði að tölvuskrá alla íslend- inga og tengja þá saman í ættartré. Þannig ættartré myndi síðan vera unnt að nota til þess að kanna hugs- anlegt ættgengi ýmissa eiginleika, svo sem erfðir sjúkdóma eða til- hneigðarinnar til að fá ákveðinn sjúkdóm. Margir læknar og stofnan- ir hafa getað notað gögn Erfða- fræðinefndar til þess að kanna arf- gengi einstakra sjúkdóma, og hafa þessar íslensku rannsóknir vakið mikla athygli vegna þess að hér á landi eru gögn og aðstæður til mannerfðarannsókna betri en gerast meðal annarra stærri þjóða, einmitt vegna þess hve ættfræðiskrár okkar em góðar og sjúkdómaskrár áreið- anlegar. Við héldum báðum þessum styrkjum Kjamorkunefndar í um 15 ár, sem var mikil lyftistöng þessara rannsókna. Erfðafræðinefnd er enn við lýði og hefur nú í yfir 30 ár byggt upp mikinn heimildabanka um lýðskrá íslendinga. Svona skrá er þjóðargersemi, sem fáar aðrar þjóðir geta státað af. Ætti að varð- veita skrána á svipaðan hátt og skjalasöfn eða fombókmenntir okk- ar í virðulegri byggingu, með góðri starfsaðstöðu. En skráin ætti að vera aðgengileg fyrir fjöldann, sem gæti notað hana til ættfræðirannsókna. Heimildabankann ætti síðan auðvit- að að nota áfram með viðbótarteng- ingum til vísindaiðju á mörgum sviðum læknisfræði, erfðafræði, mannfræði og félagsfræði, svo að eitthvað sé nefnt. Enda þótt mér hafi oft dottið í hug að framkvæma nokkrar til- raunir til þess að svara einhverjum áhugaverðum spumingum, hefði lít- ið orðið úr framkvæmdum, ef ekki hefði verið völ á góðu starfsliði og aðstoðarfólki til framkvæmda. Var í fyrstu eðlilegt að leita til þeirra, sem höfðu verið útskrifaðir frá Hólum eða framhaldsdeild Bændaskólans á Hvanneyri, en þaðan komu einmitt afburða starfsmenn, sem unnu við tilraunastöðvamar, fyrst á Varmá og síðar á Korpu. Það þurfti einmitt mikla nákvæmni í öllum mælingum og meðhöndlun tilraunaplantna eða mati á uppskenf, og þetta ágæta starfslið var ábyrgt fyrir því að allt væri rétt meðhöndlað og skráð. Og þessu samviskusama fólki var sér- lega vel treystandi. Um svipað leyti og ég fór út á vistfræðilega braut í þankagangi mínum, var farið að kenna náttúm- fræði við Háskóla íslands og skól- inn þá fljótt tekinn að útskrifa líf- fræðinga. Þama var því völ á ungu, og efnilegu námsfólki, sem vantaði störf, og með styrkjunum frá Kjam- orkunefnd var unnt að greiða áhugasömu fólki nokkur laun við útivinnu og úrvinnslu, svo sem við rannsóknir í Surtsey. Seinna tókst að ráða líffræðinga við vistfræðirannsóknir á vegum jarðræktardeildar Rala. Sá hópur tók sér margt fyrir hendur og hófum við að kanna margvísleg vandamál, er steðjuðu að gróðri, svo sem eyð- ingarhraða rofabarða, breytingar í gróðurfari mýra við framræslu eða áhrif álfta- og gæsabeitar á upp- skem túna, svo að eitthvað sé nefnt. Við könnuðum jafnvel uppeldi á æðamngum og hönnun á varphús- um fyrir æðarfugl. Unnt er að sjá nöfn margra þessara samstarfs- manna minna, sem meðhöfunda í heimildaskrá yfir þær ritgerðir, sem mér eru tíundaðar hér aftast í þessu ágæta riti (Búvísindum, 10. hefti). Eru rannsóknir þessar oft fullt eins mikið framlag þeirra, og eru samt alls ekki skráð þar sem skyldi nöfn allra þeirra, sem lögðu hönd á plóginn. Öllu þessu fólki ber að þakka fyrir ágæt störf, og fyrir að hafa ýtt þekkingu okkar örlítið fram á við í mörgum greinum vistfræði og búvísinda. Það er farsælt og af- gerandi fyrir árangur í góðum rann- sóknum að hafa góða aðstoðar- og samstarfsmenn. Góðir aðstoðarmenn koma oft hugmyndum í framkvæmd, eru bæði stoð og styrkur, og á þeim veltur hvort góður árangur næst af verkinu. Ég hef notið þess að starfa með þannig fólki, og það er kært á fullorðinsárum að mega enn vera í nokkrum tengslum við það, til að fylgjast með framlagi þess og frama í starfí. 5. ‘97-FREYR195

x

Freyr

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Freyr
https://timarit.is/publication/863

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.