Freyr - 01.09.2000, Qupperneq 8

Frá heimili Elvars og Fjólu á Skörðugili, taliðfrá vinstri: Elvar, Ásdís, Ásdís
Ósk, Fjóla og Einar yngri.
Fóðurkál
Svo gerðuð þið beitartilraunir?
Já, og það var byrjað með fóður-
kálið á þessum árum. Ég var alltaf
svo hrifinn af kálinu eftir að ég kom
í Kanastaði í Landeyjum haustið
1956 til Diðriks en þá var ég ráðu-
nautur í nautgriparækt. Þar sá ég
kál í fyrsta skipti og þá var það
mittishátt og kýmar kjöguðu heim
af þessu mjög síðjúgra enda mjólk-
uðu þær með ólíkindum. Þetta er
undrajurt. Við fómm svo að reyna
hana í tilraunum og bámm saman
kál, há og rýgresi sum árin og svo
úthagabeit á móti. Það kom auðvit-
að strax í ljós hvað kálið gerði mik-
ið kraftaverk og bar það af öðm
grænfóðri. Það fékkst þetta 2,5-3,0
kg þyngra fall af dilkum sem gengu
á káli í fjórar vikur, miðað við
lömb sem gengu á úthaga, sem þá
var almennt hjá öllum bændum, eða
á óábomum túnum. Það var stór-
kostlegur árangur.
Við skrifuðum um þetta margar
greinar og rákum áróður fyrir kál-
beit og það hafði víða heilmikil
áhrif. Sums staðar var kálið reynd-
ar misnotað, þannig að bændur
settu öll lömbin á það, hversu væn
sem þau vom. Þetta vom jafnvel
lömb sem vom komin með 24-25
kg skrokka og urðu alltof feit. Það
átti náttúrlega að nota kálið á minni
lömbin og gera þau að góðri sölu-
vöm enda var þá nánast allt fé á
landinu fitusækið.
Þetta kom svo óorði á kálbeitina
þama á 8. áratugnum, dýralæknar
börðust á móti kálinu og sögðu að
það eyðilegði lifrar og öll innyfli og
þá var nú slátur mikið keypt. Og
það var alveg rétt að ef fénu var
slátrað beint af góðri kálbeit þá
vom vambimar oft skemmdar. Lifr-
in er þó algjört hnossgæti, kolsvört
og full af sykri, mjög meyr og stór,
jafnvel þrisvar sinnum stærri en af
úthagalömbunum.
Einar Jóhannesson á Jarðlangs-
stöðum á Mýmm fór út í kálbeit og
var rekinn heim með allar liframar,
hann tók þær og setti á frost og hélt
svo veislu. Þar lét hann veislugest-
ina, 25-30 manns, bragðprófa lifr-
ina á móti vanalegri úthaga lifur.
Þangað var boðið ráðunautum,
dýralæknum, bændum og ýmsum
fyrirmönnum í landbúnaði. Veislan
fór fram á hótelinu í Borgamesi og
það vom bara eitt eða tvö atkvæði
sem dæmdu úthagalifrina betri.
Nema hvað, sláturhúsin fóm að
taka liframar aftur.
Reyndar er hætta á því, þegar
menn slátra beint af kálbeit, að það
komi gulka á skrokkfituna og að
fitan verði ekki nógu stíf. En þetta
er í lagi ef lömbin em tekin af kál-
inu tveimur til þremur sólarhring-
um fyrir slátmn, en dýralæknamir
vildu taka þau af káli viku fyrir
slátmn.
Það var auðvitað gerður þvílíkur
hafsjór af tilraunum á Hesti á þess-
um ámm sem hafa skilið feikna
mikið eftir fyrir hinn starfandi
bónda.
Leit að lágfættu
kjötmiklu fé
Svo eru það afkvœmarannsókn-
imar.
Já, það er ekkert sem skildi eins
mikið eftir og afkvæmarannsókn-
imar og kjötmælingamar því að á
Hesti er nú kominn upp fjárstofn
sem er mjög lítið fitusækinn og þol-
ir mikinn þunga án þess að fitna of
mikið. Það er algjör undirstaða þess
að maður geti skapað almennilega
vöm í dag, að fá þetta fé. í gamla
daga var kostur að féð væri feitt, en
það er öfugt í dag.
Þessi ræktun fór þannig fram að
framkvæmdar vom afkvæmarann-
sóknir og prófaðir 10-12 hrútar ár
hvert sem fengu 20 ær hver, sem
líkastar að öllu leyti. Síðan var allt
vegið og metið. Öllum hrútlömb-
um var svo slátrað og fita, vöðvar
og bein mælt. Undan þeim hrútum
sem komu þar best út hvað varðaði
vænleika, gerð falla og fituþykkt
voru allar gimbrar settar á sem til
vom en þó að hámarki 12. Þannig
þróaðist ræktunin á Hesti áfram og
fram er kominn geysilegur árangur
hvað varðar gerð lamba og fitu-
þykkt. Þessa aðferð tók ég strax
upp hér og er oftast með fjóra lamb-
hrúta í prófun og nota síðan kjöt-
matið og heimamatið á lömbunum í
hrútavalinu, en á seinni ámm hefur
ómsjáin auðveldað þetta mjög mik-
ið.
Höfðuð þið bústjórarnir mikið
að segja um valið á ásetningslömb-
unum?
Já, öll lömbin vom metin af Hall-
dóri og okkur bústjómnum, en eftir
að Halldór veiktist af hjartaáfallinu
8 - FREYR 8/2000