Freyr - 01.12.2001, Blaðsíða 10

Þjóðminjasafn Islands
stendur á tímamótum
Samstarf um skráningu og aðhlynningu
menningarverðmæta á landsbyggðinni
Nú er unnið að endurbót-
um á húsnæði Þjóð-
minjasafnsins við Suð-
urgötu í Reykjavík og
gert hefur verið mikilvægt átak í
þvi að bæta aðstöðu safnsins til
varðveislu þjóðminja. Auk þess
hefur þjóðminjalögum nýlega verið
breytt og hlutverk Þjóðminjasafns
íslands sem höfuðsafns skýrt. í
tengslum við þá lagabreytingu hef-
ur verið sett á laggimar ný stofnun,
Fomleifavemd ríkisins, sem mun
gegna stjómsýsluhlutverki á sviði
fomleifavemdar í landinu. Er það
nú sameiginlegt hlutverk Þjóð-
minjasafns Islands, Fomleifavemd-
ar ríkisins og Húsafriðunamefndar
ríkisins að annast þjóðminjavörslu í
landinu hver á sínu sviði.
Starfshópur um þverfaglegt
samstarf um skráningu og
aðhlynningu menningarminja
á landsbyggðinni
í árslok 2000 var Þjóðminjasafni
íslands falið af menntamálaráðu-
neyti að setja á laggimar starfshóp
undir forystu þjóðminjavarðar um
þverfaglegt samstarf um skráningu
og aðhlynningu menningarminja á
landsbyggðinni. í þeim hópi eiga
sæti fulltrúar frá menntamálaráðu-
neyti, landbúnaðarráðuneyti, um-
hverfisráðuneyti, Bændasamtökun-
um, Skógrækt ríkisins, Landssam-
tökum skógareigenda og Þjóð-
minjasafninu. Með gildistöku nýrra
laga mun fulltrúi Fomleifavemdar
ríkisins bætast í hópinn á árinu
2002. Auk þess hafa fulltrúar frá
Hólaskóla og Landbúnaðarháskól-
anum á Hvanneyri tekið þátt í um-
ræðu í hópnum. Hefur verið rætt
um mikilvægi góðs samspils þjóð-
minjavörslu og landbúnaðar til efl-
ingar og framfara á nýrri öld. I því
felast ótal sóknarfæri sem auðga
þessar atvinnugreinar og styrkja.
Að mati undirritaðrar byggir árang-
ur mikið á því að vel takist til um
slikt samstarf.
Samstarf heimamanna og
þjóðminjavörslunnar
um allt land
Taka þarf höndum saman um
uppbyggingu og þróun þessara at-
vinnugreina á nýrri öld. Það er mik-
ilvægt fyrir þjóðminjavörsluna og
minjasöfn í landinu að eiga sem
allra best samstarf við heimamenn
á hverju svæði um vemdun þjóð-
minja, leiðsögn, skráningu og
safnastarf. Bændur þekkja vel jarð-
ir sínar og búa þannig yfir þekk-
ingu sem er afar mikilsverð fyrir
þjóðminjavörsluna. A það við um
staðarþekkingu og handverkskunn-
áttu sem minjavarsla byggir einnig
mikið á. Slíkt samstarf felur þannig
í sér afar mikilvægt sóknarfæri fyr-
ir landbúnað í landinu. Viðfangs-
efnin em óþrjótandi og í öllum
sýslum landsins.
Með því að flétta saman skógrækt
og minjavörslu er unnt að rækta
skóg þar sem það á best við án þess
að af því hljótist rask á fomleifum.
Það felur í sér gott samráð og
kortlagningu fornleifanna, bæði
með vemdun og nýtingu í huga.
Það getur reynst ómetanlegt i ferða-
þjónustu sem í síauknum mæli mun
byggja á menningu okkar, minjum
og sögu. Þetta hefur gefið góða raun
í nágrannalöndum okkar þar sem
ferðaþjónusta bænda og varðveisla
þjóðminja fer vel saman.
Fomleifamar má nýta í leiðsögn um
svæði og á gönguleiðum um landið
og ræktaða skóga. Þannig getur
varðveisla falið í sér nýtingu.
Samstarf við bændur
Mikilvægt er fyrir þjóðminja-
vörsluna að hafa samstarfsmenn
meðal bænda um allt land, m.a.
vegna handverkskunnáttu sem þörf
er á í viðgerðum gamalla húsa.
Kunnátta í torf- og gijóthleðslu er
mikilvæg þjóðminjavörslunni, sem
og kunnátta í trésmíði, bátasmíði,
málun og fleim. Því hefur verið
rætt um menntunarmál bænda í
hinum þverfaglega starfshópi og
hafa fulltrúar Hólaskóla og Land-
búnaðarháskólans á Hvanneyri leitt
þá umræðu. Rætt hefur verið um
nýjar áherslur, bæði í landbúnaði
og þjóðminjavörslu á nýrri öld,
sem byggi á þekkingu á gömlu
handverki, viðgerðum byggingar-
sögulegra minja, staðarþekkingu
og minjagripagerð.
Mikilvægt sé að tekið verði tillit
til þeirra þátta í menntun bænda í
framtíðinni og þarf þjóðminjavarsl-
an að taka þátt i því. Af því verður
ómetanlegur gagnkvæmur ávinn-
ingur ef vel tekst til. Þegar hafa
verið lögð drög að slíku námi í
Hólaskóla og í Landbúnaðarhá-
skólanum á Hvanneyri. Þannig
verði lögð rækt við handverks-
kunnáttu, söguleiðsögn og varð-
veislu menningarminja í sveitum
10 - FR€VR 12/2001