Freyr - 01.12.2001, Blaðsíða 33

Staða og þróunarhorfur
í nautgriparækt á íslandi
Nýlega var kynnt skýrsla
um „Stöðu og þróunar-
horfur í nautgriparækt á
íslandi“ sem Rannsókn-
arráð ríkisins vann að beiðni Fag-
ráðs í nautgriparækt. Skýrsla þessi
er afar vönduð og ítarleg, 170 bls.
að lengd í stóru broti. Þó að um öll
mál sé þar fjallað út frá sjónarmiði
nautgriparæktar þá er það jafnframt
að finna miklar upplýsingar um ís-
lenskan landbúnað almennt.
Hluti af skýrslunni, 58. bls. að
lengd, er skýrsla sérffæðinga Danska
nautgriparæktarráðsins og Danska
mjólkurframleiðsluráðsins um mat á
tæknilegum og hagrænum þáttum á
stöðu íslenskrar nautgriparæktar í
alþjóðlegu samhengi o.fl.
Samantekt á efni skýrslunnar fer
hér á eftir.
Samantekt
Verðmætasköpun í nautgriparækt
var um 8 milljarðar króna á
árinu 1999. Hlutur búgreinar-
innar er um 47% í íslenskum
landbúnaði og er mjólkurfram-
leiðsla stunduð á um 1.000
búum á landinu. Velta mjólkur-
iðnaðarins á sama ári var um
8,5 milljarðar króna og önnuð-
ust 12 vinnslustöðvar úrvinnslu
mjólkurinnar. Heildarefna-
hagsáhrif nautgriparæktarinnar
eru talin hafa numið rúmlega 30
milljörðum króna (1998) og er
talið að greinin hafí skapað
ígildi nær 4.700 starfa.
Árið 1998 fór Fagráð í naut-
griparækt þess á leit við
Rannsóknarráð íslands að gerð
yrði könnun á stöðu og þróun-
arhorfum í nautgriparækt hér á
landi. Sérstök áhersla yrði lögð
á að meta þörf greinarinnar fyr-
ir þjónustu á sviði rannsókna,
leiðbeininga og fræðslu.
Rannsóknarráð skipaði sérstaka
úttektamefnd með bréfi dagsettu
16. október 1998 til að hafa umsjón
með úttektinni. Nefndina skipuðu
þau dr. Einar Matthíasson markaðs-
og þróunarstjóri Mjólkursamsöl-
unnar í Reykjavík, formaður, Anna
Margrét Jónsdóttir gæðastjóri Ný-
kaupa, Hjörtur Hjartarson bóndi,
dr. Jón Viðar Jónmundsson naut-
griparæktarráðunautur Bændasam-
taka Islands, dr. Júlíus Birgir Krist-
insson rannsóknastjóri Rannsókna-
stofnunar landbúnaðarins, Pétur
Diðriksson bóndi og dr. Tryggvi
Þór Herbertsson, forstöðumaður
Hagfræðistofnunar Háskóla ís-
lands. Með nefndinni störfuðu af
hálfu Rannsóknarráðs íslands, dr.
Kristján Kristjánsson og af hálfu
Hagþjónustu landbúnaðarins, Jónas
Bjamason MBA.
Markaðsleg staða
mjólkur er sterk
Markaðsleg staða mjólkur og
mjólkurafúrða er mjög sterk hér á
landi. Heildarmagn mjólkur, nýtt til
ffamleiðslu og sölu mjólkurvara,
var um 349 lítrar á íbúa á árinu
2000. Þróun í átt til neyslu magurra
afurða hefur þó valdið umfram-
framleiðslu á fitu. Heildarinnlegg
til mjólkursamlaganna nam 104
milljónum lítra á árinu 2000. Und-
anfarinn áratug hefúr framleiðsla
nautgripakjöts verið að meðaltali
nær 3.400 tonn á ári eða um 12,5
kg á íbúa. Hlutfall nautgripakjöts í
heildarkjötsölu hefur verið að með-
altali um 20% á ári á tímabilinu.
Starfsumhverfi greinarinnar heíúr
töluvert breyst undanfarin ár og hef-
ur þróun verið til fækkunar búa (og
stækkunar) á þeim tíma. Á tímabilinu
1991-2000 fækkaði mjólkurinnleggj-
endum úr 1.509 í 1.039 eða um 31 %.
Þetta hefúr leitt til þess að um
700 sérhæfð kúabú framleiða nú
yfír 80% allrar mjólkur í landinu.
Meðalinnvigtun á ffamleiðanda
hefúr þannig vaxið úr 69.920
lítmm 1991 í 100.120 lítra árið
2000. Á sama tíma hefúr mjólk-
ursamlögum fækkað úr 15 í 12.
Afkoma kúabænda hefúr batnað
á allra síðustu árum, en er þó lítt
samkeppnisfær miðað við aðrar
atvinnugreinar.
Mjólkurframleiðsla er at-
vinnugrein sem býr við
opinbera framleiðslustýringu
og nýtur fjárframlags úr ríkis-
sjóði í formi beingreiðslna.
Auk ríkisstuðnings eru bændur
verndaðir fyrir samkeppni frá
innflutningi að öðru leyti en því
sem fram kemur í alþjóðlegum
skuldbindingum. Við þessar að-
stæður hefur framleiðslustýr-
ingin náð að tryggja jafnvægi á
pR€VR 12/2001 - 33