Freyr - 01.03.2003, Page 24

Staða mjólkurframleiðslu
A undanfömum árum hefur ver-
ið jöíh aukning í sölu mjólkuraf-
urða sem hefur leitt til hækkunar
greiðslumarks til mjólkurfram-
leiðslu. Þessi aukning hefur
gengið nokkuð til baka á síðasta
ári og því horfur á samdrætti
greiðslumarks. Mjólkurverð til
framleiðenda hefur einnig haldið
raungildi neysluverðsvísitölu
undanfarin ár, m.a. vegna góðrar
samstöðu í Verðlagsnefnd búvara,
en mjólk og mjólkurvörur eru
raunar eina búvöruframleiðsla
sem lúta opinberri verðlagningu.
Afkoma í mjólkurffamleiðslu hef-
ur því verið viðunandi en lækk-
andi verð á nautakjöti hefur þó
haft neikvæð áhrif á tekjur flestra
kúabænda..
Fyrirkomulag verðlagningar og
stuðningur við mjólkurfram-
leiðslu er bundinn í búvörusamn-
ingi sem rennur út 31. ágúst 2005.
Þótt enn lifi hluti samningstím-
ans er eigi að síður margra hluta
vegna brýnt að helja gerð nýs
samnings. Því rituðu Bændasam-
tök Islands og Landssamband
kúabænda landbúnaðarráðherra
bréf í ágúst sl. þar sem óskað var
eftir að hefja undirbúning að gerð
nýs samnings. Málinu hefur þó
miðað hægt af mörgum ástæðum.
Fljótlega eftir að umræður hóf-
ust um nýjan samning kom í ljós
að takmarkaður pólitiskur vilji var
til samningagerðar fyrir kosning-
ar. Kom þar margt til og þá ekki
síst að hæpið þótti að binda al-
gjörlega hendur næstu ríkisstjóm-
ar án þess að brýnt tilefni væri til.
Þá hefur sú mikla óvissa sem
uppi er varðandi alþjóðaumhverfi
þau áhrif að erfitt er á þessu stigi
að semja um það fyrirkomulag
stuðnings sem gilda skal eftir
2005.
Þá kom einnig ffam áhugi
Samtaka afurðastöðva í mjólkur-
iðnaði, Alþýðusambands íslands
og Bandalags starfsmanna ríkis og
bæja á að koma að samningagerð-
inni. Var þá ákveðið að bjóða
Samtökum atvinnulífsins einnig
þátttöku og jafnffamt ákveðið að
skipta samningaferlinu í þijá þætti,
mati á reynslu af gildandi samningi
og því umhverfí sem setur nýjum
samningi skorður, stefhumörkun
um ffamtíðarfýrirkomulag mjólk-
urframleiðslu og vinnslu og loks
gerð nýs samnings um starfsskil-
yrði mjólkurframleiðslu til nokk-
urra ára. Akveðið var að þeir aðil-
ar, sem upp voru taldir hér að ffam-
an, kæmu að fyrri tveim þáttunum
og er sá fyrsti raunar hafínn.
Bændur og stjómvöld lykju síðan
samningagerð á grundvelli fyrir-
liggjandi niðurstaðna.
Erfiðleikar á kjötmarkaði
Undanfarin ár hafa margir spáð
mikilli aukningu kjötframleiðslu
og í kjölfar þess erfiðleikum og
verðhruni á kjötmarkaði. Þetta
gekk lengi vel ekki eftir, þó að
vissulega hafí verðið lækkað und-
anfarin ár en sjúkdómar og fleiri
vandamál í alifugla- og svínarækt
hafa orðið til þess að ekki varð sú
framleiðsluaukning sem spáð var.
Þá hefur kjötmarkaðurinn hefur
einnig stækkað meira en búist var
við.
Ef til vill á þetta sinn þátt í því
að of margir höfðu óraunhæfar
væntingar um að áframhaldandi
aukning kjötframleiðslu væri
möguleg án vandræða. Sú hefur
ekki orðið raunin og á síðasta ári
varð verðfall á öllu kjöti vegna of-
framboðs þannig að mikið af
framleiðslunni er selt undir kostn-
aðarverði, en jafnframt safnast
birgðir upp.
í þessari stöðu er eðlilegt að
spurt sé hvort hægt hefði verið að
koma í veg fyrir þessa stöðu sem
fyrirsjáanlegt er að veldur fátækt
og jafnvel gjaldþroti hjá ijölda
bænda.
Vandséð er hvemig við hefði
mátt bregðast. Engar takmarkanir
em á kjötframleiðslu hér á landi ef
fullnægjandi framleiðsluaðstaða
erfyrirhendi. Reglur um meðferð
búfjáraáburðar em vægari en víða
í Evrópu og eftirfylgni slök.
Hugsanlega hefði verið unnt að
fylgjast betur með aukningu fram-
leiðslu- aðstöðu og birta upplýs-
ingar þar um.
Segja má að eina raunhæfa
stjórntækið, sem bændur og
stjómvöld hafa, sé þó Lánasjóður
landbúnaðarins sem veitir lán til
flestra nýbygginga og aukningar
framleiðsluaðstöðu í landbúnaði.
Eftir á að hyggja hefði mátt
beita Lánasjóðnum með öðmm
hætti er gert hefur verið en þó var
það engan veginn auðvelt, ekki
síst vegna þess að aðrar lánastofn-
anir hafa verið ótrúlega fusar til
að lána fjármagn til kjötfram-
leiðslu.
Mestu máli skiptir þó að leysa
bráðavanda á kjötmarkaði og tak-
marka það tjón sem bændur verða
fyrir. Eigi bændur að ná viðun-
andi tekjum verður að laga fram-
boð að innlendum markaði. Til
þess virðast þrjár leiðir.
* Bíða þess að hluti bænda gefíst
upp gjaldþrota. Sú leið er bæði
kostnaðarsöm og sársaukafull.
* Flytja skipulega úr landi þá
framleiðslu sem ekki er rúm
fyrir á innlendum markaði en
það hafa sauðfjárbændur raun-
ar gert á undanfömum ámm.
* Draga skipulega úr ffamleiðslu
þar til kjötmarkaður kemst í
jafnvægi. Sú leið er bændum
augljóslega hagkvæmust.
Ekki fer hjá því að erfiðleikar á
kjötmarkaði hafí áhrif á afkomu
sauðQárbænda. Veruleg verð-
lækkun hefur orðið á kindakjöti
en sú lækkun lendir í fyrstu mest á
sláturleyfishöfum. Sölusamdrátt-
ur hefur einnig orðið vemlegur.
124 - Freyr 2/2003