Fylkir - 23.12.1953, Blaðsíða 33

Jólablað Fylkis.
33
Heims um ból.

m

i-
—(-»-#-

Tyrðlsltt lag.

Bidft
íi
1 Heims um ból helg er u jól; Sigt> - '■3 mær son Guðs ól. Frels-un mann-ann - a, frels-is-ins lind,
' * - * - t^=t=T-^=t^r--é^EEE§^
m
Lifandi brunnur hins andlega seims,
V'Konungur lifs uors og Ijóss.
Fús þeim að líkna, sem tilreiðir sér
V Samastað syninum hjá.
Dr. Svbj. Egilsson.
skerja. Fram á klöppunum sitja
veiðinrennirnir ásamt jrrem ío
ára gömlum drengjum, sem
liafa fengið að fara með feðrum
sínum í Jressa ævintýralegu bjarg
veiðiför. \'ið fætur þeirra liggja
margar lundakippur, íoo í hveri
kippu. Matvælunum er skotið
á land og veiðinni kjppt út í
báiinn. Nokkur hluti lundanna
er hafður til heimilisnota í
Vestmannaeyjum, en lritt er
„fiutt út” til landsins. í kjöt-
leysinu á íslandi á sumrin eru
fuglarnir kærkomin búbót og
kærkomin tilbreyting í mataræ-
ði, sem fram á haustið, að haust
vertíð byrjar og slátrun hefst:,
að mestu byggist á saltmeti og
hvalkjöti, auk rengis, sem er
slímlag yfirhúðarinnar á hval.
Mér fannst það í fyrstu minna
mig á trélím með hefilspónum
í og var eitthvað áþekkt þess
kotnar mauki á bragðið, jrangað
til ég fór að venjast þessum sér-
stæða rétti. Nú þvkir mér jretta
herramanns matur, og er ég
líka orðin tryggur neytandi hins
íslen/ka þjóðréttar: skyrsins,—
holl og nærandi fæða, sem er
búin til úr undanrennu, og er
raunar líka framleidd hér í
Danmörku. Þennan rétt ætti
Ileimilisráð ríkisins að kynna í
hinum daglegu tveggja mínútna
útvarpsþattum sínum. Skyrið er
jiað fyrsta, sem ungbörnum er
gefið næst móðurmjólkinni, og
börnunum þykir vænt um
skyrið sitt.
Nú fæ ég loks svar við þessari
spurningu, er ég sem barn svo
oft hafði yfir með sjálfum mér
og hljóðaði svo:
„Æ, heyr mig, veiðimaður,
hvað veiddir þú í net jritt t
dag?”
En vissulega voru það hvorki
villiendur né krákur, starar
né gaukar úr skóginum, (í Vest-
mannaeyjum eru engir skógar),
nei, auk lundans, sem er iiér í
yfirgnæfandi meirihluta, stutt-
nefja, langvía, álka og fýll.
Þótt lundinn eigi það til að
bíta frá sér, og geri það af hjart-
ans lyst, ef því er að skipta, eru
bitin lians barnaleikur hjá biti
álkunnar, hún er náskyld geir-
fuglinum, en langtum grimmari
en hin látni frændi hennar.
Hegðun álkunnar er sýnilega
mjög taumlaus, hún heggur í
hendi veiðimannsins og slítur
gat á húðina. Þessvegna átti
veiðimaðurinn líka í vök að
verjast, þegar ég bað hann að
halda á álkunni, meðan ég kvik-
myndaði liana, stöðugt varð að
leiða athygli þessa skapmikla
fugls frá hendi veiðimannsins
svo að hún yrði ekki fyrir barð-
inu á lionum.
Fýllinn, cða múkkinn, tekur
næstum að segja „efnafræðina”
í varnarþjónustu, hann er fugl-
inn, sem gefur frá sér „lrinn
bannvæna hráka”. Þetta hljóm-
ar, sem öfugmæli, en er Jró
sannleikanum samkvæmt, þar eð
fýllinn í nauðvörn, auðvitað
alveg ósjálfrátt, gefur frá sér
gulan, slínr- eða olíukendan-
vökva, ekki óáþekkan lýsi.
Lyktin ein af jressari ræpu
knýr nrann til jress að flýja lang-
ar leiðir, en til jress hefur nátt-
úran sjálfsagt æt-last. En það er
skoðun firanna, að Jressi ógeðs-
legi vökvi, liafi valdið illkynj-
aðri nragaeitrun í nrönnum, senr
höfðu neitt fýls, og orsakað
dauða nrargra manna. Afleið-
ingin af jressari fýlaeitrun yarð
sii, að nú er hann ekki nýttur
svo teliandi sé, en fyrr á árunr
var fýllinn snar þáttur í fugla-
veiðunr.
Á suðurströnd íslands, þeinr
hluta, er næst Vestmannaeyjum,
veiðist fleygur fýlunginn, þegar
hann yfirgefur hreiðrið og lrefur
ferðina út á Atlandshafið. Sunrs
staðar er vegalengdin meira eir
50 km. og þar eð unginn (fýll-
inn verpir aðeins einu eggi) er
Jiá spikfeitur og vænginir þá
ekki fulljiroska til að leggja
upp í slíka langferð, gefst ung-
inn oft upp á nriðri leið, hann
neyðist til „að konra við ” á
leiðinni, — en á Jressum „við-
komustöðum” bíður fuglsins
bráður bani, fæturnir eru of
veikir, — jiað á líka við um full-
orðna fuglinn, — svo að hann
orkar ekki að hefja sig til flugs
á ný og fá byr undir báða
vængi. Kringunr 20. ágúst má
oft sjá íslendinga á ferð á þess-
um flatneskjum með fýlaunga
kippur á hnakknefinu. Unginn
er eitt kíló að þyngd, og á
einum degi, nrá við góð skilyrði
veiða.alt að 60- 100 fugla. Af-
lífun er mjög einföld og fljót-
virk,— þá aðferð nota flestir
veiðimenn,— hún er í því fólg-
in, að veiðimaðurinn „molar”
hauskúpu ungans milli tann-
anna. F.g hefi að sjálfsögðu
aldrei borðað fýl, en að sögn
verður maður annaðhvort
hrifinn af Iionum í fyrsta skipti
sem liann er ctinn, en ef svo er
ekki, er sjálfgert að spara sér
frekari óþægindi, því að óger-
|egt er að venjast bragðinu.
Fyrr á árum var fýllinn
saltaður í tunnur til vetrarins,
þegar menn höfðu satt sig á
nýjum fugli um veiðitímann.
Það sézt bezt á því, að fýll-
inn var mikilvægur til búsílags
Vestmannaeyinga, að hinum
miklu hátíðahöldum um Þjóð-
hátíðina, sem var haldinn ár-
lega að loknum slætti átti að
vera lokið áður en -fýlaveiðar
hæfust, Jj. e. fyrir 20 ágúst.
Báturinn er kominn til að
sækja mig, og þá er ekki til
setunar boðið, þótt ég hefði
tekið því fegins hendi að vera
mcð jiessum ágætu mönnurn í
slíku umhverfi miklu lengur.
Eg skil mæta vel jiessa menn,
sem ár eftir ár yfirgefa heim-
ili sín og hafna öllum jiægind-
um lífsins fil að geta um nokkra
vikna skeið dvalið í tjaldinu
eða litla kofanum í samlífi við
hina frjálsu náttúru.
Á leiðinni til Heimaeyjar
siglum við fram á lunda, sem
óttalaust rekur hausinn upp úr
sjóskorpunni framan við bátinn.
Hann veit vart hvaðan á sig
stendur veðrið og þeytist af
öllum mætti yfir hafflötinn með
þróttmiklum vængjaslögum ög
öflugum stuðningi fótanna, en
aflinn fimm gljáandi feit sand-
síli, fallega raðað í sterklegt
nefðið, kemur í veg fyrir, að
lundinn geti einni svipan haf-
ið sig til flugs. Lundinn á engra
kosta völ, hánn stingur sér nið-
ur í „nægtarbúrið”, jiangað til
báturinn er horfinn, fremur en
að sleppa veiðinni.
Stundu síðar skýtur honum
aftur upp, að jiessu sinni drjúg-
ann spöl í burtu, hægum og
virðulegum. Hann hagræðir
bráðinni^ hristir sig og hefur
til flugs. í glæstum, djarflegum
lioga stefnir liann yfir klettana
á bælið, þar sem soltin unginn
bíður óþolinmóður eftir góðri
máltíð.
Fimm sandsílij í einu, oft á
dag, og sú tala margfölduð með
nokkrum miljónum, gefur góða
hugmvnd um hið ótæmandi
nægtabúr, Atlandshafið,— ekki
eingöngu ætlað íbúum fugla-
bjarganna, heldur einnig, og
ehgu að síður sjósóknurum
og þar af leiðandi,— síðast en
ekki sízr, hinum raunverulega
lierra Atlantshafsins — mann-
inum.
KNUD LARSEN.
(Lausl. pýU: Einar H. Eiriksson)
z'
Qleðileg
Íól!