Litli Bergþór - 01.04.1999, Page 28

Tjörvamál frh...
Þegar hér er komið sögu var þessi litla stúlka
Þorbjörg Stefanía eini þálifandi afkomandi Tjörva í
Straumi. Þegar Þorbjörg þessi er uppkomin giftist hún
Vilmundi Gíslasyni frá Kjarnholtum í Biskupstungum,
þar hófu þau búskap á vordögum 1924. Þau bjuggu í
Kjarnholtum til vors 1934, en þá flytjast þau að Króki,
sem er smábýli í Garðahverfi. Eg hugsaði oft til þess eftir
að ég komst upp og var kominn í búskap hér eystra, að
það hefir vissulega verið í „kot vísað“ að flytjasl úr
Kjarnholtum í Krók. Hér var um náinn frændskap að
ræða og hafa þessi óheppilegu umskipti verið mér
minnisstæðari þess vegna. Móðir mín Helga fyrrum
húsfreyja í Stekk og Vilmundur frá Kjarnholtum voru
systkinabjörn.
Þessi dapurlegu bústaðaskipti komu ekki til af góðu.
Vilmundur frændi minn lenti í alvarlegum og langvarandi
veikindum, fyrir þær sakir neyddust þessi ungu hjón til
að hverfa frá blómlegu búi og afburða góðri bújörð, sem
þar að auki var föðurleifð Vilmundar.
Þau Þorbjörg og Vilmundur eignuðust tjögur börn,
þau systkini og þeirra niðjar eru eina fólkið, sem eru
afkomendur Tjörva fyrrum bónda í Straumi.
Tjörvamál II.
Þegar Tjörvi brá búi seldi hann Bjama Bjamasyni,
skólastjóra jörðina og áhöfn að stærstum hluta. Ekki veit
ég með vissu hvenær þau kaup gerðust. Ég tel víst að það
hafi verið um 1925 eðajafnvel fyrr.
Bjarni var kennari við Barnaskóla Hafnarfjarðar 1912
-1915 og skólastjóri við sömu stofnun 1915 - 1929.
Jafnframt stundakennari öll árin 1912 - 1929 við
Flensborgarskólann.
Þegar Bjarni fer frá Straumi tekur hann við
skólastjórastarfi að Laugarvatni og var löngum kenndur
við þann stað frá þeim tímamótum. Hann var kennari og
skólastjóri í sautján ár við Bamaskóla Hafnarfjarðar.
Ég man ekkert eftir Tjörva sem bónda í Straumi, vissi
samt strax sem smástrákur að hann hafði verið þar gildur
bóndi. Aftur á móti man ég vel eftir honum í svo
nefndum Tjörvabæ í Hafnarfirði. Þangað kom ég æði oft
frá því að ég var smá patti og fram að því að hann lagðist
banaleguna. Þá hefi ég verið rösklega tólf ára því Tjörvi
andaðist 6. febrúar 1934.
Við tveir Stekksbræðra, ég og Guðjón, sem var hálfu
öðru ári eldri, komum oft í Tjörvabæ á þessum ámm.
Oftast kallaði hann til okkar þegar hann sá til ferða okkar
í námunda við bæ sinn. Þá ávarpaði hann okkur eitthvað
á þessa leið „Komið hér bræður og hjálpið mér svolítið“.
Þá komum við trítlandi til hans. Þá gaf hann okkur
einhverjar frekari fyrirskipanir. Þetta voru að mestu leyti
snúningar kringum kindur. Einu sinni átti ég að færa
köttum fiskmeti upp á skemmuloft. Mér þótti hann vel
birgur af köttum og raunar furðaði mig á allri þessari
kattaeign. Þegar ég var orðin níu eða tíu ára og þekkti
gamla manninn býsna vel, spyr ég einu sinni: „Tjörvi af
hverju áttu svona marga ketti?“ þá svarar hann að bragði:
„Jón, það er betra að eiga ögn af köttum en urmul af
rottum“. Það má segja að hann svaraði manni að jafnaði
bæði afdráttarlaust og eftirminnilega.
Eftir að ég fór að snúast í kringum hann átti hann 40 -
50 kindur og einn hest, sem nefndur var Tjörva-Bleikur.
Allt fóður mun hann hafa keypt í fénað sinn eftir að hann
fluttist í Fjörðinn.
Lítið nýja snið var á bænum sem hann bjó í, þess
vegna hlýtur hann að hafa keypt hann af einhverjum
þegar hann fluttist frá Straumi, en að húsabaki var fjárhús
og hlaða, einnig „kattaskemman“. Það hafa sennilega
verið hús sem Tjörvi hefur látið byggja. Þau voru vel
viðuð og sýnilega nýleg. Skemman var engan veginn
bara kattavæn því hún geymdi margt fleira því kettirnir
höfðu einungis aðgang að efri hluta risins, auk einhverra
smuguganga neðar í skemmunni í sambandi við
einhverjar rotturyskingar.
Þegar ég fer að venja komur mínar í Tjörvabæ þá er
þessi uppgjafabóndi tekinn fasta að reskjast, 75 eða 76
ára. Hann átti í bæ sínum ríflegan bókakost. Las oftlega
en vék að manni orði inn á milli. Fljótt varð ég þess
áskynja að hann las og átti erlendar bækur í bland við
þær sem geymdu móðurmálið.
Þeir sem lengi höfðu þekkt Tjörva vissu að hann
hafði lesið sér til gagns bæði dönsku og ensku og hafði
löngum verið mikill lestrarhestur. Hann bjó á þeim
tímum sem vinnuafl var bæði ódýrt og auðfengið.
Meðan hann bjó í Straumi átti hann stórt fjárbú og
heldur arðsamt, að þeir töldu er vel þekktu til.
Þegar hann sat við lestur notaði hann lestrargleraugu
en þess utan gekk hann alltaf með dökkgræn hlífðar- eða
sólgleraugu. Þ.e.a.s. á efri árum. Það er eftir að ég fór að
venja komur mínar til hans.
Hann var að vonum orðinn nokkuð hæruskotinn, en
ekki nærri hvítur fyrir hærum. Þétthærður með smá
skallavott um háhvirfilinn. Hann var ábyggilega frekar
vinsæll. Hafði talist nokkuð höfðingjadjarfur og ögn
hortugur í svörum. Það var háttur hans þegar hann þurfti
að leita eftir hjálp hjá öðrum, þá setti hann það aldrei
fram í neinum bænar umbúðum. Heldur í vægum
skipunartón: „Þú gerir þetta fyrir mig“.
Við bræður vöndumst þessu fljótt og vel. Maður
hændist vel að honum og kippti sér ekkert upp við þessa
sérstæðu framsetningu og hálfgildings skipanir. Einhvern
veginn skynjuðu bæði börn og fullorðnir sem umgengust
hann að þetta var hans „stíll“ og maður sætti sig við það.
Að jafnaði gekk Tjörvi á heimagerðum leðurskóm, en
undir það síðasta var hann stundum innanbæjar í
hlýlegum inniskóm.
I gegningum var hann stundum í talsvert óhreinum
ígangsklæðum. Slíkt taldist engan veginn til einsdæma.
Þegar hann fór til kirkju eða skrapp til Reykjavíkur tók
hann fram spariklæðnað sinn mógræn klæðisföt, „danska
skó“ og brúnan hatt. Hann bjóst vel um eins og sagt var í
gamla daga. Þessi spariföt hans voru sérlega vönduð og
mér fannst þessi öldungur vera virkilega höfðinglegur
þegar hann var kominn í sín ágætu spariklæði.
Tjörvi var oft glettinn og gamansamur og ábyggilega
Litli - Bergþór 28