Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.02.1997, Qupperneq 18

Mikilvægi ættfræðinnar fyrir fólk af íslenskum
uppruna
Það er þýðingarmikið fyrir okkur öll að vita
uppruna okkar, að hafa tengsl við ættmenni, vita um
sjúkdóma í ættinni, vita hvaðan “rætur” okkar eru
runnar.ÞaðernauðsynlegtfyrirVestur-íslendinginn.
Þrjár kynslóðir eru liðnar síðan hin mikla útflytj-
endaalda hófst á íslandi 1875 og miki 11 fróðleikur og
upplýsingar hafa glatast síðan. Margir tóku sér ný
nöfn og þriðju kynslóðar fólk þekkir ekki lengur
upprunalegu nöfnin. Islenskan heyrist aðeins töluð
meðal fáeinna lítilla hópa eldra fólks í helstu Islend-
ingabyggðum og þeirra sem flust hafa nýlega til
landsins, og kunnáttan fer hraðminnkandi. Jafnvel
þeir Vestur-íslendingar sem mestan áhuga hafa, reka
sig á að íslenska stafrófið er erfitt og beygingar
manna- og staðanafna mjög ruglandi. Saga Islands,
ef frá er talin vitneskja um fyrstu byggð og stofnun
lýðveldis, er hulin ráðgáta. Islenskar bókmenntir eru
betur kynntar. Astundun ættfræði er eitt af sterkustu
tækjunum til að uppgötva og halda við þekkingu á
þessum viðkvæma menningararfi Vestur-íslendinga.
Jafnvel þeir sem aðeins hafa takmarkaðan áhuga á
ættfræði kynnast íslenskri tungu.
Fyrir um það bil tólf árum byrjaði ég að grúska í
íslenskum uppruna mínum og þá mjög hikandi. Eg
ólst upp í stórborg og eina íslenskan sem ég heyrði
voru nokkur orðatiltæki í fjölskylduboðum. Ritmálið
var mér algerlega framandi og dró úr mér kjark. Eftir
nokkrar tilraunir til sjálfsnáms var ég við að gefast
upp. Enégþekkti íslenskastafrófið og helstu ættfræði-
hugtök og með hjálp góðrar orðabókar tókst mér að
lesa kirkjubækur og önnur gögn á örfilmum. í ætt-
fræðinni kernur fljótlega að því að nöfn og dagsetn-
ingar nægja ekki og til þess að koma hlutunum í
samhengi þarf að athuga sagnfræðilegar heimildir,
ævisögur, bókmenntir, og menningu. Þannig fór ég
úr tölulegum staðreyndum í upplýsingar sem aðeins
var að finna í erfiðari textum. Eftir að hafa reitt mig
algerlega á orðabókina í langan tíma kom að því að
ég áttaði mig á að ég hafði ekki notað hana lengi og
var farin að lesa íslenskt mál. Þessi þróun á sér stað
án þess að maður taki eftir, en uppgötvunin er
stórkostleg. Dyr opnast, og maður gengur inn í nýjan
menningarheim og veröldin verður aldrei söm aftur!
Fyrir okkur sem búum í Bandaríkjunum og Kanada,
er etv. það mest heillandi við íslenska arfleifð, að flest
mikilmenni og hetjur Islandssögunnar eru forfeður
okkar rétt eins og nútíma Islendinga, þannig verður
ættfræði okkar samofin sögu Islands. Flestallir með
íslensk gen eru komnir frá hinum harðdræga Jóni
biskupi Arasyni og einnig Guðbrandi biskupi, og allir
geta gert tilkall ti 1 hetja í íslendingasögum á borð við
Egil Skallagrímsson og Guðrúnu Ósvífursdóttur. Ég
uppgötvaði að skrift á handritum sem ég hafði unnið
mikið við, var skrift langalangalangafa míns. Bæði
stórkostlegt og jafnframt uggvekjandi. Tungumálið,
sagan, fjölskyldan, menningin, allt ein heild.
Viðfangsefni mitt á sviði ættfræði
Það byrjaði nógu sakleysilega þegar mér datt í
hug að athuga hverjir í Heklu-klúbbnum gætu verið
skyldir mér. Ég byrjaði á að rekja niðja nokkurra
forfeðra minna sem fæddir voru í kringum 1600.
Þetta er það form sem margar hefðbundnar ættartölur
fylgja, en flestar eru bundnar við svæði, tengdar
ákveðnum fjölskyldum, byrja seinna eða ná ekki
nógu langt. Með því að nota allar þær heimildir sem
ég hafði til umráða, bæði frum- og eftirheimildir, er
ég komin með efni á 3.725 síðum í sjö bindum, þar
sem koma fram niðjar 70 hjóna, ættfeðra og -mæðra,
sem uppi voru snemma á 17. öld. Rakningin heldur
áfram allt til snemma á 20. öld með útflytjendum til
Norður-Ameríku. Að sjálfsögðu geri ég mér nú grein
fyrir glópsku minni að ætla mér slíkt verkefni og
þeim mikla fjölda einstaklinga sem þarna koma við
sögu. Með aðstoð tölvu og þess mikla upplýsingamagns
sem hún ræður, er ég þó ákveðin að koma þessu á
prent og geri ráð fyrir að ljúka því innan tveggja ára.
Þetta rit mun auðvelda barnabömum útflytjendanna
að rekja ættir sínar 300 ár eða lengra aftur í tímann,
og jafnframt skyldleika með fólki í Norður-Ameríku
og á Islandi. Þar munu einnig birtast upplýsingar um
fjöldskyldur sem ekki eru í neinum útgefnum ritum
um útflytjendur, og jafnframt verða þar ýmsar leiðrétt-
ingar.
Samvinna milli þjóða á sviði ættfræði
Mig langar til að hvetja til samvinnu á sviði
ættfræði. A Islandi er aðeins eitt ættfræðifélag og það
gæti beitt sér fyrir samvinnu svipað og samtök
ættfræðifélaga í Svíþjóð og fleiri löndum gera.
Samskipti geta farið fram með ýmsum hætti og nú eru
að skapast heillandi tækifæri með lilkomu Internets
og World Wide Web. Það var skemmtilegt að rekast
á heimasíðu íslenska ættfræðifélagsins á vefnum. Að
sjálfsögðu er málið nokkur hindrun, en við kunnum
öll að nota orðabók. Nota mætti blöndu af íslensku
og ensku, eitthvað fyrir alla. Fyrirspurnir um einstök
atriði eru mikilvægur flokkur, en margs konar efni
mætti ræða. I þeim niðja- og ættartölum sem Vestur-
Islendingar hafa erft eru margs konar villur og þær
vilja berast áfram frá einu riti til annars. Nýjar
upplýsingar frá Islandi eru vel þegnar. A móti getum
við látið í té vitneskju um skyldfólk búsett í Norður-
Ameríku. Látið okkur vita á hvern hátt við getum
stuðlað að samvinnu.
18