Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.10.2004, Blaðsíða 14

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í október 2004
mannatali 1825, og þar hefur einnig bæst í hópinn
sonurinn Bjarni, fæddur 23. júní sama ár, heitinn
eftir Bjarna fyrra manni Ragnhildar.
I sóknarmannatali 1825 búa þau Eiríkur og Ragn-
hildur á Rauðará. Bæði eru þau talin læs og fermd.
Anna er 2 ára, Jón 1 árs og Bjarni 0 ára. Eiríkur, elsti
sonurinn, er enn heima orðinn 30 ára gamall, Ingi-
mundur er 16 ára og Sigríður 13 ára. 1827 fermist
Sigríður þá sögð 15 ára, yngst miðkonubarnanna og
þann 8. júní sama ár fæðist þeim Rauðarárhjónunum
lítil dóttir, Rannveig, langamma mín, skírð er eftir
ömmu sinni lögsagnaradótturinni Rannveigu
Oddsdóttur Hjaltalín.
I sóknannannatali 1830-31 þegar Eiríkur er um
sextugt búa þau hjónin enn á Rauðará en Jón litli er
horfinn af spjöldum sögunnar. Anna er 8 ára, Bjami 5
1/2 árs og Rannveig 3 1/2 árs. Hjá þeim eru einnig
Ingimundur sonur Eiríks og Önnu, 20 ára, og Eiríkur
elsti sonurinn, 36 ára. Og enn bætist í hópinn þótt
Ragnhildur sé farin að nálgast fertugsaldurinn. í 1829
fæðist lítil stúlka sem skírð er Guðrún eftir móður-
ömmu sinni. Sléttu ári seinna er hennar saga öll.
Dánarorsök sögð krampi. 1832 fæðist svo lítil lífseig
hnáta, Guðríður Eiríksdóttir, sem síðar varð Hjaltesteð.
Sveitalimur
1835 er komið að næsta bami, Ólafi, en sama ár er
Rauðará ásamt Hlíðarhúsum, Ananaustum, Seli,
Örfirisey og Amarhóli bætt við kaupstaðarlóðina.
1836 þegar Ragnhildur er 44 ára fæðir hún síðasta
bam sitt, dreng, sem hún skírir eftir föður sfnum
Guðmundi. Og nú er það Eiríkur, elsti sonur Eiríks,
sem er guðfaðir yngsta sonarins. En það gengur
jafnilla að koma upp föðumafni Ragnhildar og
móðumafninu því Guðmundur litli deyr aðeins hálfs
árs úr uppdrætti.
Það er óhætt að fullyrða að það hafi verið fjör í
Eiríki Hjörtssyni því hann er vel á sjötugsaldri þegar
hann á þrjú yngstu böm sín. En aldurinn hefur
sjálfsagt farið að setja spor sín á Eirík fljótlega eftir
það og lífsbaráttan orðið erfiðari. Af manntalinu
1845 sést að þau Eiríkur og Ragnhildur hafa yfir-
gefið Rauðará og flutt í Þingholtin með Ólaf son sinn
þá 10 ára gamlan og Guðríður litla 13 ára er orðin
„plejebam“ í Sauðagerði 5 í Reykjavík hjá Pétri
Skúlasyni. Eiríkur, elsti sonurinn, starfar sem
hringjari við Dómkirkjuna.
Ingimundur 36 ára er jámsmiður og fluttur til
Akureyrar, Sigríður er 35 ára gift Alexíusi Jónssyni,
Rannveig og Anna era vinnukonur í Reykjavík og
Bjami er farinn sem vinnumaður vestur á firði. Og
nú styttist í endalokin.
Þann 27. desember 1845 andast Eiríkur Hjörtsson,
76 ára gamall, og er jarðsettur þann 3. janúar 1846,
„sveitalimur í Þingholti, giftur“. Og dauðinn aðskildi
þau hjónin ekki lengi þótt aldursmunurinn væri
mikill. Aðeins hálfu ári síðar, þann 23. júlí 1846,
deyr Ragnhildur aðeins 54 ára.
Sögu alþýðumanns er lokið, sögu sem rúmar sorg
og gleði, erfiði og áföll en sjálfsagt einnig bæði ást
og unað. Sögu sem hvergi er skráð og verður varla
skráð utan þess fátæklega brots og samtínings sem
hér er á borð borinn. Eiríkur Hjörtsson vann engin
stórvirki, sem skráð eru á spjöld sögunnar, eins og
frændi hans, sonur Guðrúnar móðursystur hans, Arni
Ólafsson Thorlacíus, stórhöfðingi, auðmaður,
útgerðarmaður og verslunarmaður í Stykkishólmi.
En hann ræktaði sitt land og sótti sinn sjó og lagði
sitt að mörkum til þess að litla, hrörlega húsaþyrp-
ingin við víkina yrði að reisulegasta þorpi.
Ræktarsemi
Hann skilaði þjóð sinni mörgum góðum þegnum og
við getum ekki annað en fyllst aðdáun á föður-
kærleik hans og baráttu við að hafa þá Eirík og Hjört
litla hjá sér þótt hann stæði einn og á móti blési. Við
dáumst einnig að þeirri ræktarsemi sem hann sýnir
eiginkonum og ættmönnum, lífs og liðnum með því
að skíra eftir þeim: Hjörtur, Rannveig, Anna, Guðný,
Guðrún, Guðmundur, Jón, Bjarni...
Við fylgjum lífshlaupi hans með þrem eigin-
konum og 15 börnum, lífi og dauða, frá áhyggjuleysi
æskuáranna til örbirgðar og endaloka ellinnar. 76 ára
er hann mát þótt uppeldinu sé enn ekki lokið, Ólafur
aðeins 10 ára og Guðríður litla 13 ára komin til
vandalausra. En frá vöggu til grafar er Eiríkur í
Reykjavík: Skildinganes, Breiðholt, Bústaðir, Klepp-
ur, Laugarnes, Landakot, Þorfinnshús, Melshús,
Rauðará, Þingholt. Reykvískur alþýðumaður-einn í
langri röð horfinna kynslóða.
Árni Thorlacíus
Það er sjaldnast sama hvort um er að ræða Jón eða
séra Jón, það sannast hvergi betur en við ættfræði-
athuganir. Meðan aldimar þegja þunnu hljóði um
almúgamanninn, er skráður á spjöld sögnnar ýmiss
fróðleikur um þá sem betur mega sín. Og við
þökkum fyrir hvem fróðleiksmola- nema hvað! Um
Arna Thorlacíus í Stykkishólmi, en þeir Eiríkur voru
systrasynir, er skjalfestur mikill fróðleikur og
aðgengilegur m.a. í Sögu Stykkishólms. En auk þess
að vera með mikil umsvif í verslun og útgerð lét Ami
byggja hið fræga norska hús í Hólminum árið 1831.
Hann var einnig eins og margir vita velgjörðar-
maður Sigurðar Breiðfjörðs skálds sem tileinkaði
honum Númarímur. Um Ama er sagt að hann hafi
verið fríður, hávaxinn og mikill að vallarsýn. Og það
er enginn sem getur bannað mér að gera því skóna að
þeirn frændunum Eiríki og Arna hafi svipað saman!
Brandur Bjarnhéðinsson
Einn ættfeðra okkar Eiríks Hjörtssonar, hverra verka
enn sér stað í Reykjavík er Brandur Bjarnhéðinsson
lögréttumaður og lögsagnari, kirkjuhaldari og bóndi
á jörðinni Vík frá 1708 til dauðadags 1729. Hann var
fæddur um 1660 talinn sonur Bjarnhéðins Jónssonar
http://www.vortex.is/aett
14
aett@vortex.is