Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.03.2006, Blaðsíða 11

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í mars 2006
nafninu Dunkaður - stafsett á írsku Donnchadh. í
gömlu bréfi frá 1393, sem afrit er af á skjalasafninu
í Búðardal, kemur fyrir nafnið Dunkurskógur eða
Dunkaðarskógur.
Forn sagnalist íra
En hvað um önnur keltnesk spor? Því miður hafa
Islendingar lítið fengist við þessi fræði, þótt undar-
legt megi virðast. Helst ber þar að nefna Guðrúnu frá
Prestbakka sem birti grein í Breiðfirðingi 1982 og
Dr. Hermann Pálsson háskólakennara í Edinborg.
Hermann hefur ritað nokrar bækur um keltnesk
fræði. Aðrir sem fjallað hafa um Keltana eru Einar
Olafur Sveinsson, Gísli Sigurðsson og Sigurður
Norðdal. Þar við bætist Ami Óla sem var afar víðles-
inn og skrifaði margar mjög áhugaverðar greinar um
Keltana og kom með skemmilegar tilgátur.
Um það leyti sem Island var að byggjast var mikið
og náið samband milli landnema hér og Bretlandseyja
og Norðurlandanna. Miklar framfarir urðu í siglingum
og tungumálaerfiðleikar voru litlir. Þótt meirihluti
landnámsmanna kæmi frá Noregi varð mikil blöndun
við fólk frá Irlandi og Suðureyjum og norskt fólk sem
þaðan kom hafði oft blandast keltnesku fólki.
Hermann Pálsson segir í bók sinni Finnugaldur og
Hriflungar (1996): „I glöggum vísindaritum er fjalla
um eðli og uppruna íslenskra fornsagna hníga ýmis
rök að þeirri kenningu að þær dragi dám af fornri
sagnalist er Irar stunduðu af mikilli prýði frá því fyrir
árdaga norrænnar menningar og langt fram eftir
öldum.“
Keltar fjölmennastir í Dalasýslu
Því spyr maður sig: Fluttu ekki írskir landnámsmenn
og þeirra fólk þessa sagnalist með sér yfir hafið?
Þetta var hin munnlega list þar sem mæður kenndu
bömum sínum. Enn í dag lifa gelísk ljóð á vörum
fólks m.a á Barrey í Suðureyjum. Ljóð sem aldrei
hafa verið skrifuð eða prentuð, samkvæmt bók
Hermanns Pálssonar, Söngvar frá Suðureyjum.
Mæður rauluðu yfir vöggum bama sinna, svo
komu vinnusöngvamir þar sem konur sungu við
mjaltir, vefslátt, þæfingu, strokkun og við að fela eld.
Karlmenn sungu við róður, sáningu, við að marka
lömb og rýja ull. Allir vinnusöngvar hafa lag. Ljóð
og lag er eitt. Eg held það liggi nokkuð ljóst fyrir að
þessi orðsins og lagsins list hefur borist með írsku
fólki til Islands. Má þar einu gilda hvort þar voru á
ferðinni þrælar eða landnemar.
Þó tel ég að í sagnalistinni hafi írski arfurinn
ávaxtast mest og best. Það að segja sögur, flytja
drápur, ýmist af munni fram eða eftir skrifuðum
handritum. Þar eigum við Breiðfirðingar drjúgan
hlut og það tel ég enga tilviljun. Sennilega hefur
hvergi á landinu verið fjölmennara lið keltnesks
fólks en einmitt í Dalasýslu. Við skulum ekki gleyma
því að tveir þriðju hlutar varðveittra Islendingasagna
gerast og eru skráðar í Dölunum.
Hér má sjá minnismerki um Auði/Unni djúpúðgu á
Krosshólum. (Ljósmynd Björn Jónsson).
Sönglausir og sögulausir
Hermann Pálsson segir í bók sinni Söngvar frá
Suðureyjum: „Island hefði aldrei orðið menningar-
ríki ef það hefði byggst Norðmönnum einum, söng-
lausum og sögulausum.“ Þetta eru stór orð en ef til
vill felst í þeim nteiri sannleikur en menn hafa áður
viljað viðurkenna.
Það vekur furðu hversu hirðulausir íslendingar
hafa verið um uppruna sinn - miðað við hinn mikla
ættfræðiáhuga okkar. Það er sérstaklega athyglisvert
í ljósi nýjustu genarannsókna sem sýna að hin
keltnesku áhrif eru margfalt meiri en áður var talið.
Samkvæmt frásögnum Ara fróða fluttist nær ein-
göngu norskt fólk til landsins. Af því hefur leitt að
það varð strax yfirþjóðtn. Margir af keltneskum
uppruna voru trúlega einnig þrælar og ambáttir.
Nærtækt dæmi er Melkorka Mýrkjartansdóttir. Saga
Melkorku er rnikil saga sem sýnir okkur í hnotskum
þann mikla mun, það regindjúp, sem forðum var
milli víkinganna norsku og írsku þrælanna.
Melkorka
Eitt mig hlœgir, imgi sonur
íþér sitðrœnn logi brennur,
- þögult eftir œðum þínum
írska komtngsblóðið rennur.
Aðalstign þinn svipur sýnir.
Sjá í helgra vœtta nafni,
þvœ ég af þér þrœlamarkið,
þú skalt verða konungsjafni.
Þannig orti Dalamaðurinn Jóhannes úr Kötlum
um Melkorku.
Saga Melkorku er einstök, þær voru fáar írsku
konurnar sem getið var eins og hennar. En gleymum
því ekki að írsku konumar, hvort sem þær komust á
blað eða ekki, áttu áreiðanlega drýgstan þátt í að
varðveita írska menningararfinn og koma honum til
skila til niðjanna í nýju landi. Það sorglega er, að á
sama hátt og fomsögumar dvelja við ránsferðir
víkinganna en þegja þunnu hljóði um fólkið sem þeir
rændu, má segja að sú þögn ríki enn í dag. Ahuga-
http ://w w w. vortex. is/aett
11
aett@vortex.is