Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.03.2006, Blaðsíða 14

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í mars 2006
Horft niður í Suðurárdal á leið yfír Bröttubrekku. Frá
Illagilskambi sýndist leitarmönnum þeir sjá einmana
hvíta kind í Hádegisfjalli. (Ljósmynd Björn Jónsson).
draga til sín þoku og alla þá úrkomu sem úr loftinu
kemur á hvaða formi sem er. Þekkt er að þokubólstr-
amir velta niður af Snjófjöllunum og yfir það svæði
sem Olafur Jósúason týndist á.
Það er staðreynd sem ekki verður hrakin að Olafur
Jósúason frá Bæ í Miðdölum týndist í sauðfjárgöng-
um haustið 1840. Hann var þá skráður vinnumaður
hjá föður sínum. Olafur var fæddur 25. apríl 1818 og
hefur því verið rúmlega tvítugur er hann lést. Ymsir
hafa haldið því fram að hann hafi verið lítt kunnugur
á þessu svæði, en slíkt dreg ég mjög í efa. Ungir
menn voru sendir í göngur um leið og þeir höfðu
þroska og getu til með tilsjón sér eldri og reyndari
manna. Einnig var gasprað um að hann hefði verið
skilamaður Miðdælinga og hefði verið að koma úr
Fiskivatnsrétt Þverhlíðinga sem stóð fjarri byggð
fyrir ofan Hermundarstaði í Þverárhlíð. (Fiskivatns-
rétt var aflögð 1911 er Þverárrétt var reist og vígð).
Ekki finnst mér það trúlegt þó svo að fjársafnið sé
alla jafna rekið upp Sanddal og yfir Sand í botn
Reykjadals og síðan til Fellsendaréttar sem stóð í
gilkjaftinum fram af Svarfhóli.
Draumur
í því sambandi komst sá kvittur á loft að Hallur
Egilsson bóndi í Miðskógi vissi eitthvað um hvarf
Olafs. Hvað satt er í því veit enginn, en Hallur þessi
var sagður blendinn í skapi. Skrítið þótti að þegar
leitin að Olafi stóð yfir leitaði Hallur á því svæði sem
Olafur síðar fannst á. Sagt var að Hallur hefði farið
þessa sömu leið haust eftir haust og má vera að það
hafi ýtt undir þann kvitt sem upp kom. Annáll 19.
aldar bls. 141 getur um hvarf Ólafs og segir þar:
„Annar hvarf úr sauðagöngum í Dalasýslu, Ólafur
Jósúason frá Bæ, var hans leitað af mörgum og
fannst ekki.“ Svo mörg voru þau orð. Marga dreymdi
Ólaf og einhvem dreymdi hann þar sem hann kvað
vísu eina:
Veit ég ykkur villist sýn
veldur galdramugga.
A bersvœði liggja beinin mín
ber á engan skugga.
Það liggur við að í vísunni sé sagt berum orðum
hvar líkamsleifar Ólafs sé að finna. Þeir sem einu
sinni hafa komið á Hádegisfjall á Miðdalaafrétti
skilja hvað við er átt. Þvílíkur berangur, með örfáum
steinum sem hægt er að tilla sér á. Annað er svo flatt
að mús ætti í erfiðleikum með að finna sér skjól á
bak við stein eða þúfu.
A þessum tíma flaug ýmislegt milli bæja, jafnt
sögusagnir, galdratrú og bábiljur og oft varð mikið úr
litlu. Ýmislegt af því tagi gæti hafa magnað upp
orðróminn um að Hallur vissi meir en hann vildi
segja. Auk orðrómsins um skapferli Halls var hann
einnig þekktur fyrir að kasta fram vísum við ýmiss
tækifæri. Þess vegna gæti vísan verið eftir hann
sjálfan. En ég læt öðrum eftir að spekúlera í því eða
láta hugann fara á flug. En það ýtti undir sögusagn-
irnar að Hallur skildi einmitt smala Hádegisfjallið
haust eftir haust.
Ófundinn
Þjóðskjalsafni Islands var send skrifleg fyrirspum í
febrúar 2005 varðandi hvarf Ólafs Jósúasonar. I svari
safnsins kemur fram staðfesting á hvarfi hans og því
að hann hafi ekki fundist. Tekið er fram að leitað hafi
verið í kirkjubókum og gögnum sýslumanns, en
ekkert hafi fundist. Sú kirkjubók sem vitnað er til
mun væntanlega vera kirkjubók Sauðafellskirkju því
Bær átti kirkjusókn þangað 1845 þó ekki sé hún
nefnd á nafn. Hvað varðar sýslumannsembættið mun
vera átt við Kristján Klingenberg Magnúsen sýslu-
mann á Skarði á Skarðsströnd (f. 5. des. 1801 d. 3.
júlí 1871) fremur en son hans Ebeneser Kr
Magnúsen (f. 24. mars 1843 d. 20.júní 1875) sem tók
við embættinu af föður sínurn.
Samkvæmt framanskráðum upplýsingum úr opin-
berum gögnum er Ólafur Jósúason því enn ófundinn
og hvarfið óleyst gáta.
Fundinn?
En það er eins og svo oft að vart er öllu að treysta.
Hér er staðhæfing gegn staðhæfingu. Samkvæmt frá-
sögn föður míns fannst Ólafur Jósúason tæpum þrem
áratugum eftir að hann hvarf. Hér var greinilega
eitthvað sem ekki stemmdi. Eg leitaði því í smiðju til
Kristmundar Jóhannessonar bónda á Giljalandi og
spurði hann um þetta mál. Kristmundur staðfesti að
Ólafur hefði fundist. Sömu sögu sagði Hjörtur
Einarsson bóndi í Neðri-Hundadal er Kristmundur
bar þetta undir hann.
Báðir staðfestu sem sagt frásögn föður míns en
hún er svona: Haustið, (því miður er ártalið glatað),
í smalamennsku í fallegu veðri, voru menn staddir á
Illagilskambi og sýnist þá einmana, hvít kind vera á
Hádegisfjalli. Þótti þeim slæmt að skilja hana eftir og
fóru því til baka til að ná í hana. Er þeir komu á
http://www.vortex.is/aett
14
aett@vortex.is