Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.09.2006, Blaðsíða 4

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í september 2006
í Silfrastaðafjalli stendur eftir helmingur gamallar
skilaréttar sem þar var byggð á seinni hluta 19. aldar
en Norðuráin tók síðan að brjóta land undan réttinni
og 1915 var hún komin upp í vegginn svo hún var
fluttniður fyrir Silfrastaði. Hér á einkar vel við vísa
Olínu Jónasdóttur skáldkonu:
Lœkjaraðir fjöllum frá
fram sér hraða af stalli.
Sýnist glaður svipur á
Silfrastaðafjalli.
(Ljósmynd Hjalti Pálsson)
stærð verksins er a.m.k. 3500 bls. En ítarlegar nafna-
og heimildaskrár verða í lokabindi.
Vinna við byggðasöguna hófst með heimildavinu
haustið 1995 þar sem farið var yfir tugþúsundir blað-
síðna í prentuðum ritum, auk skjalgagna, einkum á
Héraðsskjalsafni Skagfirðinga, Þjóðskjalasafni,
Landsbókasafni og nokkrum fleiri stöðum. Tvö
fyrstu árin fóru eingöngu í þessa heimildaöflun. Við
upphaf verksins var margt óljóst og enginn vissi í
raun út í hvað var verið að fara. Vilji manna stóð til
þess að gera þetta verk mun ítarlegra og yfirgrips-
meira en fram til þess hafði tíðkast um sambærileg
rit. Þar með var ljóst að fetuð yrði ný braut í
byggðasöguritun og það tók nokkra orku og tíma að
hanna þetta verk. Um hvað átti að fjalla og hverju átti
að sleppa? Verkið þurfti í senn að vera fræðilegt,
auðvelt aflestrar og áhugavert. Þess vegna var t.d.
ákveðið að taka með ítarefni, sögur og vísur tengdar
jörðunum, hafa ríkulegt myndefni og myndatextar
notaðar til að koma á framfæri upplýsingum.
Kapphlaup við tímann
I heimilda- og úrvinnslu var stuðst við þrjá megin-
þætti: Hinar prentuðu og skjallegu heimildir, vett-
vangsferðir og skoðun jarðanna, munnlegar heim-
ildir ábúenda og brottfluttra. Ljóst var einnig að þetta
yrði kapphlaup við tímann. Aldamótakynslóðin var í
mun nánari tengslum við landið sitt en seinni kyn-
slóðir, margir þeirra sem bjuggu yfir ómetanlegum
fróðleik voru látnir þegar af stað var farið, aðrir
komnir á efri ár. En sú aðferð ritstjóra að skoða sjálf-
ur landið sem fjallað er um og afla munnlegra heim-
ilda staðkunnugra gerir verkið mun þýðingarmeira
og nákvæmara heldur en ef það væri unnið eftir
rituðum heimildum eingöngu inni á skrifstofu.
Þannig hefur margur fróðleikur safnast sem annars
hefði endanlega glatast eftir tiltölulega fá ár.
I Byggðasögunni er gerð grein fyrir sögu hvers
hrepps með sveitarfélagslýsingu: lýsingu á landi og
landsháttum, landnámi, byggð og búskap, sjósókn
þar sem það á við, hlunnindum, samgöngum, pósti,
síma og rafmagni, afrétt og réttum, sóknum, kirkjum
og félagsheimilum. I ritinu eru listar yfir trúnaðar-
menn hreppanna og býli og búendur á hinum ýmsu
tímum auk korts með nöfnum allra bæja og selja sem
um er getið. Hver bær fær síðan ítarlega umfjöllun,
hver jörð er heimsótt og skoðuð og rætt við ábúendur
eða aðra sem yfir fróðleik búa. Gerð er grein fyrir
stöðu hverrar jarðar, afstöðu til annarra jarða, land-
lýsing, byggingar og búhagir, tafla um fólkstal og
áhöfn. Einnig er tekið fyrir eignarhald, jarðarlýsingar
og mat og ýmiss konar söguleg umfjöllun. Ábú-
endatal frá 1781-2000 fylgir hverri jörð ásamt ljós-
mynd af ábúendum og skrá um heimilisfasta. Auk
bæjarmynda og teikninga með ítarlegum mynda-
textum eru birtar atvinnusögulegar myndir og greint
frá þjóðtrú og álagablettum. Flest eyðibýli eru stað-
Bólugil í Blönduhlíö. Á einum stað er hægt að grilla í
fimm fossa í gilinu.
(Ljósmynd Hjalti Pálsson)
http://www.vortex.is/aett
4
aett@vortex.is