Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1925, Page 11

AíTHtmir ©g? °° frsimnio
Hugleiðingar um Nýja ísland.
Eftir Eggert .fóhniuisson.
Það vefst í huga nu'num, en ó-
Ijóst þó eins og svefnrofa sýn, aS
þegar lagt var í langferð frá sveita-
bæ heima á íslandi, og þegar kom-
ið var upp á næstu heiðarbrúnina,
þá væri þar áð um stund og augurn
manna þá ósjálfrátt rent yfir hér-
aðið og heimahaga, svo fagra og
brosandi á sólbjörtum sumardegi,
en sem innan stundar myndu huld-
ir sýn vegfarendanna.
Vestur-íslendingar, hvar helzt
sem þeir kunna að vera niðurkomn-
ir í Norður-Ameríku, eru einmitt
á þessu ári staddir á heiðarbrún, —
á heiðarbrún sögu íslendinga í
Vesturheimi, á þeim 50 ára áfanga,
sem nú er umliðinn. Á þessum
víðsýnisreit er þá gott og gagnlegt,
ef ekki sjálfsögð skylda, að nema
staðar um stund og líta í svip yfir
þessi liðnu ár, sérstaklega fyrstu
árin, og þær þrautir og þjáningar,
sem þau höfðu í för með sér, á
mislyndri strönd, með torfærum
skógi á aðra hönd en stórrisulu
stöðuvatni á hina, áður en gleym-
ast allir svipmestu drættirnir, er
fyrstu árin geymdu í skauti sínu.
Þökk sé þeim, sem mintust þess-
ara ára með ræðum og söngvum
á liðnu sumri, á Gimli. Og þökk
sé þeim því fremur, sem gangast
fyrir að þar verði reistur veglegur
minnisvarði, því til sönnunar, að
meðan varir “grafletur á grjóti”,
að þar var stofnuð íslenzk nýlenda
í október 1875. Að vísu var upp-
hafið í smáum stíl, því hann var
fámennur, hópurinn, sem þangað
kom fyrsta dag vetrar, og sorglega
fámennari þó, þegar síðasti vetrar-
dagurinn reis yfir ísbreiðuna á
Winnipegvatni, en upphaf íslenzkr-
ar bygðar var það samt. Upp af
þeim vísi er sprottin sú þróttmikla
bygð íslendinga í Ameríku, sem
með fullum rétti má nefna Nýlendu-
móður. En svo er það sannast, að
áður en ár væri liðið frá því, er
kjaltré fyrstu landnemanna mörk-
uðu fjörusandinn á Gimli í fyrsta
sinn, voru rneira en þúsund íslend-
ingar komnir í þessa nýju bygð.
Það er stórmerkilegt atriði, þetta,
og einstakt í sögu Islendinga, að
útlend stjórn helgaði þeim um
margra ára skeið ákveðna spildu
af landeign þjóðarinnar til ábúðar
og til eigineignar, ef þeir svo vildu,
en vitanlega háð þeim skyldum, er
lög landsins ákveða. Þetta sér-
veldi þeirra, ef svo má að orði kom-
ast, yfir þessum reit, hefir ef til
vill meiri þýðingu, en í fljótu bragði
kann að vera sýnileg. Er ekki
hér fólgin einmitt sú lilíf og skjöld-
ur. sem bezt hafa varið íslenzka
tungu og íslenzkt þjóðerni í Ame-
ríku, alt til þessa?
Þó'tt nýlendan væri um allmörg
áv fyrir utan takmörk Manitoba-
fylkis, og þótt landið sjálft væri
erfitt að vinna, sökum skógarins,
og útilokað að mestu frá vaxandi
samgöngufærum í tiltölulega fárra