Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1925, Síða 12

10
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISPÉLAGS ÍSLENDINGA
mílna fjarlægð, þá er lítill efi, að
margan annara þjóða mann hefði
fýst að festa sér land á vatnsbakk-
anum innan nýlendunnar, ef gild-
andi samningur hefði ekki bannað,
og án þess samnings hefðu engin
ráð verið til að korna í veg fyrir
tungumáls- og þjóðablöndun þegar
í upphafi. Þetta sýndi sig berlega,
þegar þar kom, að samningurinn
var numinn úr gildi, svo annara
þjóða mönnum var frjálst að festa
sér land hvar sem þeim sýndist,
innan takmarka nýlendunnar.
Það væri að bera í bakkafullann
lækinn, að fara hér að setja sam-
an nýtt ágrip af Landnámssögu
Nýja íslands. Þeir söguþættir eru
nú orðnir svo margir og fyllilega
ábyggilegir fyrir sagnaritara síðar
meir, að ný frásögn yrði bara
gagnslaus endurtekning þess, er
aörir hafa sagt áður. Tilgangur-
inn með þessum línum er sá einn,
að rifja upp endurminningar um
svip nýlendunnar, eins og hún kom
þeim fyrir augu, er þangað náðu
nálægt haustnóttum 1876, — að
rifja upp endurminningar um
fyrstu sporin, fyrstu handtökin,
fyrstu erfiðleikana og fyrstu harm-
ltvælin, er biðu þeirra. Og þetta
yfirlit er sett hér fram í þeirri von,
að sem flestir þeirra, sem þar voru
í upphafi, og sem enn eru á lífi,
finni hvöt hjá sér til þess, að segja
frá sínum endurminningum. Sé
það sögu og framtíð lítill eða eng-
inn hagur, þá er það samt, eða ætti
aö vera, ljúft verk og skemtilegt,
að segja frá markverðustu viðburð-
unum, sem gerðust á vegum þessa
eða hins, og í þeirra nágrenni, og
að bera saman Nýja ísland nú og
fyrir 49—50 árum, þegar frum-
byggjarnir litu það vonaland sitt í
fyrsta sinni. En svo er það nú ó-
tvíræð skoðun allmargra manna,
að í sögulegu tilliti sé ekki í augna-
blikinu á öðru brýnni þörf, en á al-
varlegri tilraun til að safna endur-
minningasögnum allra fróðleiks-
manna, sem heimili höfðu í nýlend-
unni á fyrstu árunum. Og efstir á
blaði, að því er það ætlunarverk
snertir, eru að sjálfsögðu frum-
byggjarnir, sem þar hafa búið frá
upphafi bygðar, sem á örvænting-
arárunum stóðu þar eins og “klett-
ar úr hafinu”, og létu aldrei hug-
ast, þó skortur og þrengingar
kreptu að á alla vegu, og þótt drep-
sótt og flóð geisuðu yfir nýbygðina
þvera og endilanga, með ógn og
dauða. Þessir mikilsverðu öldung-
ar eiga og geyma óefað grúa af
endurminningum, sem sögulega
þýðingu hafa, ef ekki nú þegar
færðar í letur, þá í minni sér, og
í þær sagnir þarf að ná á meðan
dagur er á lofti.
Mieð þær sagnir, þær heimildir
við hendi, samhliða söguþáttunum,
sem birtir hafa verið á ýmsum tím-
um, og sem birtast kunna á kom-
andi árurn, geta þá sagnaritarar
samið verðmæta og viðfeldna sögu
Nýa íslands og Vestur-íslendinga.
En á,n þeirra sagna verður hún
meira og minna sundurlaus, því
þrátt fyrir ágæti söguþáttanna
flestra, sem birtir hafa verið, hafa
þeir alt of lítið að geyma af end-
urminningum frumbyggjanna, og
séu þær ekki færðar í letur nú þeg-
ar, og annaðtveggja hirtar á prenti
eða geymdar í óhultu skjalasafni,
er hætt við, að erfitt veiti að safna