Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1925, Page 43

GAMALT OG GOTT — OG ILT
41
Það eimir víða eftir af rótgrón-
nm kotungshætti, seni sættir sig
við illa líðan, óloft og óþverra — af
gömlum erfðavana, frá því forfeð-
urnir tovöldust í móðuharðindum,
hafísárum, Heklugosum og sulti
mann fram af manni, og hættu að
meta líf sitt meira en horreisa
hrossskrokk.
En hitt er eins víst, og þess ern
dæmin fleiri, að fyrir mörgum
bændum er það ekki af viljaleysi,
heldur hreinum efnaskorti, að þeir
verða að sætta sig við sömu lífs-
kiör og fátæklingar á horfinni öld.
Þeir vilja ekki yfirgefa átthagana
og flytja til kaupstaðanna eða af
landi burt, fremur en aðþrengdir
setuliðar vilja gefa sig á vald óvin-
um sínum. Þeir vilja heldur þola
sult og seyru og bíða betri tíma.
Hinrik 4. Frakkakonungur ósk-
aði, að hann gæti bætt svo haginn
fyrir alþýðu, að hver fjölskylda
gæti fengið steiktar akurhænur til
matar á sunnudögum. Nú á tím-
um myndi sérhver konungur hugsa
joað hærra, að liann óskaði öllum,
auk góðs fæðis, einnig góðra klæða
og góðra húsakynna.
Eg veit ekki til hvers ríkissjóði
lands vors væri betur varið en tii
að hjálpa óspart sveitabændum til
“að festa fætur í landi” og ala upp
beztu þegna landsins framvegis
eins og hingað til.
VIII.
Hvað er gott og hvað er ilt?
Þessari spurningu er jafn-erfitt aö
svara, þegar heil þjóð á í hlut, og
þegar um einstakling er að ræða.
Og þá víkur því svo undarlega við,
aö margt af því, sem öllum kem-
ur saman um að sé ilt og skaðlegt,
er það aðeins í bili og getur, þegar
gæfan er með, snúist til góðs. —
Alt gengur í bylgjum í veraldar-
sögunni — velmegun og vandræði
á víxl. Á voru landi hefir bylgju-
gangurinn verið ýmist krappur,
eða langar bylgjur mótlætis hafa
skifst á við stuttar meðlætisbylgj-
ur.
Meðlætið hefir áreiðanlega ekki
spilt íslendingum. Það hefir verið
af svo hæfilega skornum skamti.
En mótlætið hefir stundum ætlað
þjóðina lifandi að drepa. Þrátt
fyrir allar þúsund fórnirnar öld fram
af öld, og meðfram fyrir þær, hef-
ir þó stofninn vaxið og þroskast,
'svo að íslendingar eru meðal hinna
hæztu þjóða, að líkamsvexti, eftir
því sem próf. G. Hannesson hefir
sýnt og sannað.
Þúsund ára meðlæti hefði áreið-
anlega ekki gert okkur eins mikið
gagn og mótlætið, eða réttara, lífs-
alvaran hefir gert.
Eg get nú ekki að svo stöddu
sagt gerr frá, hvað gera skuli til
að halda kyninu óskemdu fram-
vegis. Eg vil ekki fara að flengja
krakkana á ný, og heldur ekki
svelta þá, nema svo að þau hafi
matarlyst við borðið, — en eg vil
að allir læri að vinnatil matar síns
og að sú regla komist á, að sá sem
ekki vill vinna, skuli ei heldur mat
fá, og að yfirleitt gangi skólament-
un út á fyrst og fremst, að kenna
unglingum vinnu til að hafa ofan
af fyrir sér með, og þar næst ýmsa
holla mannasiði, samkvæmt regl-
um heilsufræðinnar, og þá ekki
sízt þá, að herða sig á útiloftinu
gegn kulda og veðrabrigðum, við
vinnu og íþróttir. Málfræði og reikn-
ingur má koma fyrst þar á eftir.