Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1925, Blaðsíða 101

&íf finverjm fir£
Á síðastliðnu sumri voru 50 ár
liðin frá því að íslendingar festu
sér bygðir hér í álfu. Fram að
þeim tíma, eða sem næst urn fimm
ára bil, voru þeir á reiki fram og
aftur, óráðnir í því livar þeir ættu
lielzt að nema staðar. Fjögur
bygðarlög hófust svo að segja sam-
tímis sumarið 1875, — Marklands-
nýlendan í Nýja Skotlandi, Minne-
sota-nýlendan, Winnipeg og Nýja
ísiand. Þessa 50 ára afmælis var
minst með samkomuhöldum að
Gimli 22. ágúst, í Minnesotabygð-
inni degi síðar, eða sunnudaginn
23. ágúst.
Fyrir samkomunni á Gimli stóð
nefnd, er skipuð var mönnum frá
Winnipeg og úr Nýja íslandi, og
ræðumenn fengnir af báðum stöð-
um. Að öðru leyti mintust Winni-
peg-íslendingar ekki þessa afmælis
síns. Rifjaðar voru upp minninig-
ar um upphöf þessara þriggja
bvgðarlaga. En um fjórðu og
elztu nýlenduna var hljótt og
hennar að engu getið. En það bar
aðallega til þess, að þar er nú orð-
ið fátt íslenzkra minja, að undan-
teknum örfáum vallgrónum leið-
um, og bæjarrústum, grænum
hvömmum og grasi vöxnum rjóðr-
um, er landnemarnir hjuggu áður
fyrri í mörkina. En þótt bygöarlag
þetta sé nú þannig undir lok liðið,
er saga þess einhver hin hugstæð-
asta allra sagna, hinna fyrri ára
vorra hér í þessu landi. Ber margt
til þess; í fyrsta lagi að þangað
fluttist sumt þeirra manna, er
verða mun getið svo lengi sem Is-
lendinga verður getið hér í álfu;
og í öðru lagi, að öllum ber sam-
an um það, að livergi hafi sam-
hendni verið meiri og bróðurhug-
urinn einlægari en einmitt þar.
Nokkuð hefir verið ritað um bygð-
arlag þetta, og má helzt nefna:
“Þáttur Isl. í Nýja Skotlandi”, eft-
ir Sigurð J. Jóhannesson, í Alm.
Ó. S. Thorgeirssonar, Wpg. 1900,
bls. 48, og “Markland”, eftir Guð-
brand Erlendsson, Wpg. 1916, og
er einkum hið síðartalda góð og
greinileg lýsing á nýlendunni og
lifnaðarháttum manna þar á þess-
um fyrstu árum. Þá hefir og skáld-
ið J. Magnús Bjarnason rninst ný-
lendunnar vel með skáldsögunni
“Eiríkur Hansson” og smásögun-
um “Vornætur á Elgsheiðum”.
Það var upphaf þessa bygðar-
lags, að haustið 1874 kemur ungur
maður Jóliannes að nafni, sonur
Arngríms prests Halldórssonar á
Bægisá á Þelamörk (frá 1843—
63) vestur til bæjarins Kinmount í
Ontario, þar sem hópur íslendinga
hafðl sezt að, er að heiman kom þá
um sumarið, og hvetur til að flytja
austur til Nýja Skotlands og stofna
þar nýlendu. Hann var þá vestur
fluttur fyrir tveimur árum og kom-
inn í þjónustu fylkisstjórnarinnar
þar eystra. Bauð hann hina beztu
kosti, og þar á meðal, að íslend -
ingum skyldi fengið ákveðið hérað
og hverjum búanda 100 ekrur af
landi til eignar, með íbúðarhúsi á,
er stjórnin léti reisa á kostnað þess
opinbera. Var erindi hans vel tek-