Neytendablaðið - 01.05.1996, Page 10

Landbúnaður - úttekt
Óhagstætt í Evrópu
Raunhœfari verðstuðningur og brotthvarf framleiðslutakmark-
ana í áföngum mun auka samkeppnishœfni landbúnaðar-
geirans og lœkka kostnað neytenda.
þar. Frá 1990 hafa Kínverjar
tvöfaldað neyslu sína á nauta-
kjöti og aukið svínakjöts-
neyslu um þriðjung. Þeir
fluttu á árinu 1995 í fyrsta
sinn inn verulegt magn af
komi og fer það að mestu til
eldis nautgripa og svína. Ein
afleiðingin er snarhækkun á
kjamfóðurverði til íslenskra
bænda.
Tillögur neytendaráðsins
Breska neytendaráðið setur
fram tillögur til úrbóta. I
skýrslu sinni frá 1988 lagði
ráðið til að skilið yrði í áföng-
um milli stuðningskerfa við
búvömverð annars vegar og
tekjutryggingu bænda hins
vegar. Leyfa yrði markaðsöfl-
um að ráða verðmyndun og
nota ætti beingreiðslur til
bænda til að ná félagslegum,
staðbundnum og vistvænum
markmiðum. Að hluta hefur
þessum lausnum verið beitt
innan ESB frá árinu 1992
(með svonefndri MacSharry-
umbótaáætlun).
Á hinn bóginn telur neyt-
endaráðið í nýju skýrslunni að
verðstuðningur sé enn of mik-
ill. Beingreiðslur séu enn
bundnar núverandi fram-
leiðslumagni en í stað þess
eigi að slíta þær úr tengslum
við framleiðsluna. Þar að auki
miðist beingreiðslumar ekki í
nægum mæli að því að ná
þeim félagslegu, staðbundnu
og vistvænu markmiðum sem
eigi að vera í fyrirrúmi. Loks
nái endurbætur innan land-
búnaðarkerfis ESB aðeins til
um helmings búvömfram-
leiðslunnar, sumar greinar
hennar hafí alveg verið látnar
afskiptalausar.
Neytendaráðið heldur enn
við tillögur sínar um að að-
skilja stuðningskerfí landbún-
aðar. Besta leiðin til þess að
beingreiðslur komi að tilætl-
uðum notum sé að losa um
miðstýringu landbúnaðarkerf-
isins og láta stjómvöld í
hverju aðildarlandi fyrir sig
sjá um þær. Ábyrgð á verð-
og markaðsstefnu og milli-
ríkjaverslun eigi áfram að
vera innan stjómkerfís ESB,
sem og eftirlit með því að
stuðningur úr ríkissjóðum
brengli ekki ESB-markaðinn.
Og til þess að tryggja að fá-
tækari svæði ESB verði ekki
fyrir alvarlegum skakkaföll-
um samfara endurbótunum
eigi að beina því fé sem spar-
ast í landbúnaðargeiranum í
sjóði til uppbyggingar og
styrkingar, þar sem þeir verði
notaðir til verkefna á sviði
umhverfismála og þróunar í
dreifbýli.
í þessum leiðum felst
miklu hagkvæmari og áhrifa-
meiri landbúnaðarstefna að
mati Breska neytendaráðsins.
Raunhæfari verðstuðningur
og brotthvarf framleiðslutak-
markana í áföngum mun auka
samkeppnishæfni landbúnað-
argeirans og lækka kostnað
neytenda. Beinn stuðningur,
sem stjómað verði á lands-
vísu, tryggi betri nýtingu á
skattfé því að markmið yrðu
skilgreind á raunhæfari máta.
Með þessu sé hægt að varð-
veita einingu sameiginlega
markaðarins og samt hlíta
þeim lögmálum staðbundinn-
ar stjómunar sem áskilin er í
Maastricht-samningnum.
Þessi nálgun muni aðlagast
stefnumiðum í umhverfís- og
skipulagsmálum. Hún muni
líka samræmast þeirri stefnu-
mótun sem tekin hafi verið
upp eftir inngöngu Austurrík-
is, Svíþjóðar og Finnlands í
ESB og muni gera það auð-
veldara að taka inn ný aðild-
arríki í Mið- og Austur-Evr-
ópu.
Neytendaráðið leggur fram
beinar tillögur í sjö liðum. í
þeim felst m.a. að íhlutun
ESB-stjómvalda í landbúnað-
argeiranum takmarkist aðeins
við skammtíma aðlögun á
markaði, þegar sveiflur em
óvenju miklar, og að hætt
verði eyðingu og umbreytingu
matvæla. Beingreiðslur til
bænda komi úr ríkissjóðum
innan fímm ára. Hætt verði
öllum aðgerðum til að draga
úr neyslu innfluttra vömteg-
unda sem em í samkeppni við
ESB-vömr og samþykkt að
banna sambærilegar aðferðir.
Stuðningur við verðmyndun
verði færður niður svo hann
samsvari aðeins raunhæfu
heimsmarkaðsverði. Kvóta-
kerfi verði lögð niður og hætt
að taka land úr notkun, inn-
flutningstollar lækkaðir í sam-
ræmi við ákvarðanir
GATTAVTO og útflutnings-
bætur aflagðar í áföngum.
Bændum verði greitt fyrir
störf að umhverfismálum sem
séu í almannaþágu. Hætt
verði að nota kerfí „grænu
peninganna" (sérstakt land-
búnaðar-gengi ESB-mynta til
umreiknings á búvömverði),
svo ekki sé hægt að teija
verðlækkanir, en raunvemleg-
um, sameiginlegum matvæla-
markaði ESB verði komið á
fót. „Græna gengið“ sé verð-
bólguhvetjandi og feli raun-
vemlegt búvömverð fyrir
neytendum og skattgreiðend-
um.
Framtíðarhorfur
Tekið var undir mörg sjónar-
mið Breska neytendaráðsins í
síðasta áramótahefti breska
tímaritsins The Economist en
í því birtist að venju álit virtra
sérfræðinga á stöðu og þróun
efnahagsmála. Spáðu þeir því
að landbúnaðarframleiðsla
ykist vemlega á næstu tíu
ámm en verð færi áfram
hækkandi. Orsakir þess eru
aðallega tvær. Fjölmennar
þjóðir Asíu eta kjöt í sífellt
meira mæli eftir því sem efna-
hagur þeirra batnar en kjöt-
neysla er dýrari leið til mann-
eldis heldur en jurtafæði. Hin
aðalorsök dýrari landbúnaðar-
afurða á alþjóðamarkaði er sú
að innan WTO, Alþjóðavið-
skiptastofnunarinnar, hafa
þjóðir skuldbundið sig til að
draga úr og hætta niður-
greiðslum og útflutningsbót-
um.
Sérfræðingar The
Economist álykta að aðeins
þau stjómvöld sem ekki fylgj-
ast með tímanum, eins og
framkvæmdanefnd ESB, boði
enn sjálfsþurftarbúskap,
þ.e.a.s. þá stefnu að þjóðir og
ríkjasvæði eigi að vera sem
mest sjálfum sér næg í fram-
leiðslu matvæla. Fijáls milli-
ríkjaviðskipti án opinberrar
truflunar muni hins vegar
jafna framleiðslunni á þá staði
þar sem hún er öllum hag-
kvæmust þegar til lengdar
lætur.
ÓlafurH. Torfason
tók saman.
Heimildir:
Agricultural policy in the
European Union. The consu-
mer agendafor reform. An
analysis by the National
Consumer Council, London
1995.
The World in Figures:
Industries: Agriculture. The
Economist. The World in
1996. London 1995, 93.
10
NEYTENDABLAÐIÐ - Maí 1996