Neytendablaðið - 01.05.1996, Blaðsíða 5

Landbúnaður - úttekt
mun framleiðslan aukast. Ef verð lækkar
ekki í samræmi við umfram framboð
munu birgðir hlaðast upp eins og venju-
lega og auka kostnað vörunnar vegna
birgðakostnaðar. Þetta vandamál geta
bændur ekki leyst án aðstoðar og þess
vegna leita þeir til stjómvalda til að fá
lausn á sínum málum. Stjómvöld reyna
síðan að leysa þetta með innflutnings-
hömlum, innflutningstollum og ríkis-
stuðningi.
Stjórnsýslumistök
vegna markaðsbrests
Vegna markaðsbrests eru bændur undir
lágmarkstekjum og em stjórnvöld notuð
til að skapa þeim tekjur og auka efna-
hagslegan hagnað. Bændur em vel skipu-
lagður forréttindahópur sem sækist eftir
tekjum með pólitískri þátttöku. Þeir fjár-
festa í „lobbýisma“ til þess að skapa hag-
kvæmar lausnir með pólitískum aðgerð-
um. Pólitíska kerfið er samþáttað og
samtvinnað þessum hagsmunahópi þar
sem sjálfvirkni hagsmuna þeirra og rétt-
inda er tryggð.
Fyrr á tímum var stór hluti Islendinga
í dreifbýli og hlutur landbúnaðarins til
Vegna sögulegra tengsla og
lobbýisma hefur skipulögðum
hagsmunahópum tekist að ná
fram kröfum sem valda
ójöfnuði í íslensku þjóðfélagi.
Landbúnaðurinn er gott
dæmi um þetta.
heildartekna þjóðfélagsins mun hærri.
Geysilegar búsetu- og atvinnuháttabreýt-
ingar hafa átt sér stað síðustu áratugi og
landbúnaður skapar nú minni tekjur til
þjóðarbúsins en áður. Hlutdeild landbún-
aðarins var um 3,3% af vergri landsfram-
leiðslu 1992 og 2,7% 1993. Ríkisstuðn-
ingur var á hinn bóginn um 60% af heild-
arverðmæti landbúnaðarins á sama tíma-
bili. Stjómvaldsákvarðanir hafa ekki ver-
ið í samræmi við þjóðarhag. Þvert á móti
hefur lækkun framlags frá landbúnaði til
vergrar landsframleiðslu kallað á hærri
ríkisstuðning.
Þessi niðurstaða skapast vegna öflugra
krafna frá bændum og veikrar stöðu
neytenda. Staðreyndin er sú að stjórnvöld
og embættismannakerfið skortir vilja til
Það er aðallega tvennt sem veldur mark-
aðsbresti í landbúnaði, þ.e. mikil dreifing
bœnda um landið og dreifmg vinnslunnar
um stór svœði, segir Sigrún i' grein sinni
um íslenskan landbúnað.
að jafna hagsmuni í íslensku þjóðfélagi.
Bændur og aðrir framleiðendur verða að
treysta á sterkt forystuhlutverk bænda-
samtakanna og beina kröftum sínum á
það vegna bágs efnahagslegs ástands og
skorts á aðlögunarhæfni í atvinnugrein-
inni.
Stjórnsýslumistök
ríkisstjórnarinnar
Stjórnmálamenn halda því fram að þeir
taki ákvarðanir út frá óskum, viðhorfum
og réttindum heildarinnar. En ákvarðana-
takan er ekki í samræmi við réttindi
þjóðfélagsins í heild. Hún er í samræmi
við öfluga forréttindahópa, í þessu tilfelli
framleiðendur landbúnaðarvara.
Framleiðendur hafa öfluga stjórn-
sýslulega sérstöðu og innri sambönd.
Stjórnvöld hafa vinsamlegt viðhorf til
landbúnaðarhagsmuna og leita jafnvel
eftir þeim til að tryggja sér pólitíska
framtíð. Stór hluti alþingismanna eru
fulltrúar bænda á Alþingi og ýmis ráðu-
neyti vinna eingöngu að hagsmunum
þeirra. Embættismenn hafa víðtæk áhrif í
landbúnaðarkerfinu vegna kerfisfræði-
legrar þekkingar og eru hlekkur milli
framleiðenda og stjómmálamanna. Þeirra
hagsmunir liggja í því að landbúnaðar-
kerfið sé flókið. Þá verður þekking og
framlag þeirra ómissandi og nauðsynlegt
að styðjast við sérþekkingu þeirra. Þetta
gefur þeim vald og þess vegna em þeir á
móti breytingum á kerfinu. Það er auð-
velt fyrir embættismannakerfið að styrkja
valdastöðu sína. Markaðshyggja er ekki á
dagskrá, hún grefur undan valdastöðu
þeirra. Svo er að sjá að þeir tali tveim
tungum. Þeir halda því fram að þeir að-
hyllist frjálsa verslun en eru í raun
hlynntir verndarstefnu.
Benda má á að undanfarin ár hafa
u.þ.b. 25% af beingreiðslustuðningi rík-
isins farið í hliðarstarfsemi við landbún-
aðarframleiðsluna svo sem embættis-
mannakerfið.
Ef skoðaðir eru ríkisreikningar 1993
má sjá að heildargreiðslur úr ríkissjóði til
mjólkur- og kindakjötsframleiðslu nema
Sjá nánari umfjöllun um landbúnað á næstu síðum
f
NEYTENDABLAÐIÐ - Maí 1996
5