Neytendablaðið - 01.05.1996, Blaðsíða 18

Umhverfi
Tiltölulega einfalt er að
endurvinna lífrœnan úrgang hér á
landi og þörfin fyrir afurðina er
nánast óþrjótandi.
Er þetta bara rusl eða möguleg verðmæti? Þetta
er spurning sem við spyrjum okkur kannski þeg-
ar við Ijúkum upp skáphurðinni undir eldhúsvaskin-
um. Hvað er fram undan fyrir bananahýðið, getur
það borið ávöxt á ný eða er það best gleymt og graf-
ið? Og hvað með hringlandi Ijósaperuna, er bjart
fram undan hjá henni? Ekki er örgrannt um að agn-
arsmátt samviskubit geri vart við sig við þessar að-
stæður.
Eftir Björn Guðbrand Jónsson umhverfisráðgjafa
Reynslan sýnir að flestir neyt-
endur eru áfram um að hægt
sé að nýta sem mest af þeim
úrgangi sem við látum frá
okkur. Okkur óar við öllu því
magni sem frá okkur fer beint
á haugana, engum til gagns
og flestum til leiðinda og
ama. Virðuleg stjómvöld em
sömu skoðunar og hafa sett
fram það markmið að minnka
úrgang til urðunar og
brennslu um 50% fyrir næstu
aldamót. Hvernig það verði
best gert hafa sömu virðulegu
stjómvöld ekki hugmynd um.
Hér er lýst tveimur tilraun-
um til að þróa fram aðferðir
til að ná fram þessu mark-
miði. I báðum tilvikum er
unnið með lífrænan úrgang og
honum umbreytt í jarðvegs-
bæti. Áburðarefnin, þ.e. þau
næringarefni sem plöntur eru
háðar um vöxt og þroska, eru
varðveitt í slíkum jarðvegs-
bæti og afurðin nýtist því við
18
hvers kyns ræktun og upp-
græðslu. í raun er rætt um
framleiðslu á lífrænum
áburði.
Ástæða þess að kröftum er
beint að lífrænum úrgangi er í
aðalatriðum tvíþætt. Annars
vegar sú ástæða að lífrænn úr-
gangur er mjög stór hluti af
heildarmagni úrgangs og hins
vegar að þessi efni er tiltölu-
lega einfalt að endurvinna hér
á landi og að þörfin fyrir af-
urðina er nánast óþrjótandi.
Venjan er að skipta föstum
úrgangi í það sem kemur frá
heimilum annars vegar og
hins vegar það sem kemur frá
atvinnurekstri. Skiptingin er
áætluð 40% frá heimilum og
60% frá atvinnurekstri. Skipt-
ing heimilisúrgangs í hina
ýmsu flokka úrgangs er nokk-
uð vel þekkt og er að líkind-
um svipuð frá einu sveitarfé-
lagi til annars. Mælingar frá
síðasta ári sýndu eftirfarandi
skiptingu heimilisúrgangs:
Matarleifar 25 %
Dagblöð og tímarit 12%
Garðaúrgangur 10%
Pappaumbúðir 7 %
Bylgjupappi 3 %
Alls lífrænt
og jarðgeranlegt 57 %
Plast 7 %
Gler 3%
Fatnaður 2%
Málmar 2%
Spilliefni 1 %
Stórir hlutir 10%
Annað 18 %
AIls ólífrænt 43 %
Sambærileg gögn eru ekki
til staðar varðandi úrgang frá
atvinnurekstri en líkur benda
til að hann sé a.m.k. að jafn-
miklum hluta lífrænn þegar
tillit er tekið til þess hve mat-
vælaiðnaður hvers konar er
áberandi í íslenskri fram-
leiðslustarfsemi.
Tvö verkefni þar sem líf-
rænn úrgangur hefur verið
unninn með svo nefndri jarð-
gerð hafa nú verið í gangi í
tvö ár á tilraunastigi. Áður en
lengra er haldið er rétt að árét-
ta hvað jarðgerð er. Hin eigin-
lega skilgreining hljóðar svo:
„Líffræðileg og loftháð
ummyndun á lífrænum úr-
gangi yfir í afurð sem í meg-
inatriðum líkist frjósömum
jarðvegi. Meginþáttum ferlis-
ins er stýrt þannig að hita-
myndun í massanum sé kröft-
ug og ferlið gangi hratt fyrir
sig.“
Bæði verkefnin eru unnin í
stórum stíl sem þýðir að
massanum er safnað á einn
stað og hann unninn með
nokkuð stórvirkum aðferðum.
Sú nálgun er einnig möguleg
að lífrænn úrgangur sé unninn
heima við í safnhaugum eða
safnkössum. Við það tapast
þó venjulega möguleikinn á
að stýra aðstæðum en stýring-
in gerir það að verkum að
hægt er að tryggja að mikill
hiti myndist og að ferlið gangi
hratt og örugglega fyrir sig.
Jarðgerð Sorpu
Töluvert magn af garðaúr-
gangi fellur til á höfuðborgar-
svæðinu aðallega á tímabilinu
aprfi-september ár hvert.
Magnið er á bilinu 6.000-
9.000 tonn á ári og fer vax-
andi í takt við aukningu trjá-
gróðurs og grænna svæða. Ur-
gangurinn er aðallega trjá-
greinaklipp, gras og annar
mjúkur plöntuvefur og kemur
frá heimilum í gegnum gáma-
stöðvar Sorpu en einnig beint
frá garðavinnu sveitarfélag-
anna.
Vorið 1994 hófst tilrauna-
verkefni um jarðgerð þessa
úrgangs á vegum Sorpu.
Starfseminni var valinn staður
í Gufunesi og þangað var öllu
því magni safnað sem náðist
NEYTENDABLAÐIÐ - Maí 1996