Bændablaðið - 17.09.2002, Qupperneq 7

Þriðjudagur 17. september 2002
BÆNDABLAÐIÐ
7
Fyrir tíma stálgrinda og örmerkja II. hluti
1. Lömb skal gelda þriggja vikna, með minnkandi tungli, í góðu veðri.
2. Lömb skulu um stekk hlaupa og á fjall rekast.
3. A fráfærum er gott að gjöra lömbum keytubað.
4. Lömb skal reka í miðjan afrétt.
5. Undir því er komið fjárins hálfa líf að það verði ei óhreint.
6. Borgir og byrgi fyrir fé eru ómissandi.
7. Hey við byrgi og beitarhús er harla nauðsynlegt.
8. Leka á sauðfé er því mjög skaðlegur.
9. Of mikill hiti í fjárhúsum er fé hinn skaðlegasti.
10. Lömb skulu liggja úti með fénu meðan þau leggja ei af.
11. Fjárhey skal vera gott og grænt.
12. Freka skal gjöf við ær eftir því sem eldi gengur á þær.
13. Moldtað skal ei vera á fjárhúsum.
14. Lömbum skal gefa bæði gott og mikið framan af vetri.
15. Lömbum skal ei meira hey í senn gefa en þau éta vel upp.
16. Fjárhey skal mikið vel hrista.
17. Hyrnd Iömb, ef kláða fá, skal hornskella.
18. Ut úr húsum skyldi ei stinga fyrr en á vorin.
19. Lambgimbrar skyldu ei fá lömb.
20. UU skal af fé taka með vaxandi tungli.
21. Starhært fé hjálpar ei að klippa.
22. Horfé hjálpar ei að klippa.
23. Klipping er nauðsynleg til ullargæða.
24. Brundsauðir skyldu ei aðrir brúkast en sem verða að klippast.
25. Af fé skal taka þá kulda von er úti.
26. Hrútar skulu best fóðrast.
27. Fyrir yngri og eldri hrúta skal sauma strax með fyrsta vetrartungli.
28. Ei skal lambhrúta til fjár brúka.
29. Einum hrút skal ei ætla fleiri ær en 20.
30. Meðan fé þýðir úr bóli sínu er best að láta það liggja úti.
31. Hey skal ei fé gefa, þá það fyllir sig úti.
32. Brundtíð hefst milli jóla og áttadags með vaxandi tungli.
33. Fé skal snemma gefa og út láta; en þó í miklum hörkum ei lengi úti halda.
34. Gott að hleypa fé litla stund inn í miklum hörkum og láta því hlýna.
35. Am skal gefa með þá fram á líður, og helmingi meira á Einmánuði en Þorra.
36. Ærin á að vera brúnslétt á miðgóu en bjórhál á einmánuði.
37. Asauður skal úti liggja þá vor gott er þar sem hagi er bestur.
38. Best er að sitja að kvífé á sumrum.
39. Búverk skulu vera snemma búin kvöld og morgna.
40. Færikvíar, þörf eign fyrir búmann.
Sú grein sem hér birtist er framhald
samnefndrar greinar sem birtist í 13. tbl.
Bændablaðsins. Innihald þessarar greinar, líkt
og hinnar fyrri, eru reglur Magnúsar
Ketilssonar, sýslumanns í
Dalasýslu 1754-1803,
varðandi hirðingu
sauðfjár, en þær
birtust í riti sem hann
sendi frá sér árið
1778.
Eins og áður
hefur komið fram
voru reglurnar alls
60 talsins og voru tíu
þeirra birtar í fyrri
hluta þessarar greinar.
Þó birtast ekki allar
reglurnar hér þar sem í
sumum tilvikum hefur sýslumaðurinn ekki treyst
sér til að gefa þumalputtareglu um einstaka þætti
sauðfjárhirðingar heldur vísar aðeins til kafla í
riti sínu.
Þekking stuðlan
aö árangri
Veiðar á minkum hafa verið
stundaðar á Islandi síðan þeir
sluppu fyrst úr haldi 1932, og
verðlaunagreiðslur úr opinberum
sjóðum hófust árið 1939. Þó hefur
alltaf verið ljóst að veiðiátakið hef-
ur aldrei verið nægjanlega mikið
til þess að halda stofninum niðri,
og hefur hann verið á öruggri
uppleið sl. 50 ár. Veiðamar hafa
aukist um 3-5% að meðaltali ár
hvert og sé gengið út frá því að
veiðiálagið sé nokkuð stöðugt þá
endurspeglar veiðin stofnstærðina.
Árið 1999 veiddust 70% minka
með aðstoð hunda
Skv. athugunum Veiðistjóra-
embættisins á þeim minkaveiði-
aðferðum sem tíðkuðust á íslandi
árið 1999 kom í ljós að um 70% af
veiddum minkum það árið voru
veiddir með aðstoð hunda, en 30%
í gildrur. Enn fremur að gildru-
veiði var þónokkur á haustin þó
fáir hafi stundað hana. Því má ætla
að einfaldasta leiðin til að auka
veiðiálagið sé sú að auka gildm-
veiði á haustin og fá fleiri ein-
staklinga til þess að stunda hana.
T.d. er það kjörið fyrir veiðifélög
að setja upp gildrur við ár og vötn
á haustin og ná inn þannig
"uppskem" sl. sumars.
Skv. ofangreindri rannsókn og
með forathugun á gildmveiðum í
Skagafirði kom í Ijós að lítill
árangur var af gildruveiði í maí-
júlí en í byrjun ágúst tók veiðin við
sér og í byrjun september náði hún
hámarki. Síðan minnkaði hún þar
til um miðjan október að hún var
nær engin og veiðum því sjálfhætt.
Þó þessar niðurstöður gefi góðar
vísbendingar má benda á að veiðin
er að sjálfsögðu líka háð tíðarfari.
Hægt er að nota margvíslegt
agn í gildmmar, s.s. silungsslóg,
tálkn, fiskhausa, rækjur, harðsoðin
hænuegg o.s.frv. Aðalatriðið er að
agnið sé ferskt. Við notuðum
loðnu og gafst hún mjög vel, enda
lyktsterk með afbrigðum. Svo má
einnig benda á að reynsla okkar
sýnir að ekki er endilega nauð-
synlegt að setja agn í gildrumar
þar sem hvolpamir kíkja inn í allt
fyrir forvitnissakir.
Ummerki eftir minka
Ummerki eftir minka á haustin
er afar einfalt að greina, sérstak-
lega þar sem er gott graslendi.
Minkamir fara alltaf sömu slóð-
imar, og em þær sem rennibrautir
út frá greninu. Gildrumar em þá
lagðar í næsta nágrenni og látnar
falla sem best inn í umhverfið.
Gott er t.d. að reyta gras yfir þær
og hlaða að steinum. Einnig er gott
að setja "leiðara" að opi þeirra, þ.e.
raða grjóti/rekavið þannig að
leiðin liggi að opi gildrunnar.
Nokkrir aðilar á íslandi selja
gildrur, m.a. Hlað og Sportvöm-
gerðin.
Svör við
algengum spurningum
Hér að neðan eru svör við
nokkrum algengum spumingum
um minkaveiði.
1. Allir þeir sem stunda veiðar
á minkum skulu hafa veiðikort.
2. Enginn hefur "einkarétt" á
minkaveiði, veiðar eru háðar leyfi
landeiganda en em heimilar öllum
veiðikorthöfum allt árið um kring.
3. Gildrur sem leyfilegt er að
nota verða að hafa hlotið samþykki
ráðgjafanefndar um villt dýr. Hægt
er að sjá lista yfir leyfilegar gildrur
á heimasíðu veiðistjóra,
www.veidistjori.is. Einnig er þar
listi yfir þá aðila sem selja
gildrumar. Farið í "veiðar "og
"refa-og minkaveiðar".
4. Verðlaun fyrir veiddan mink
em 2.500- kr. Sveitarfélagið þar
sem minkurinn er veiddur sér um
að greiða út verðlaunin.
Svar við gagnrýni
í lokin vil ég aðeins koma fram
vömum fyrir mig persónulega,
sem og embættið, því í seinasta
Bændablaði var eftirfarandi
málsgrein um embætti veiðistjóra
frá aðalfundi æðarbænda: „Margir
æðarbændur gagnrýndu embætti
veiðistjóra og töldu samskipti við
hann stirð. Menn höfðu á orði að
veiðistjóri væri upptekinn við
rannsóknir og skýrslugerðir en
aðstoðaði ekki sveitarstjómir og
veiðimenn eins og þörf væri á.”
Veiðistjóri hefur reynt að leiða
hjá sér sögusagnir, rógburð og níð
og ekki viljað fara niður á það
plan, en lengi má manninn reyna
svo ég vil svara þessu með
nokkrum orðum.
1. Veiðistjóri vísar því alger-
lega á bug að samskipti hans við
æðarbændur eða aðra bændur séu
sérstaklega stirð. Veiðistjóri hefur
átt afar ánægjulegt samstarf við
langflesta bændur sem leita til em-
bættisins og reynt eftir fremsta
megni að greiða götu þeirra. Það er
hins vegar möguleiki að gremja
nokkurra bænda yfir núverandi
lögum og reglum og hlutverki em-
bættisins innan stjórnsýslunnar
beinist að ósekju á persónu veiði-
stjóra.
2. Veiðistjóri stundar engar
rannsóknir sjálfur. Hins vegar eru
stundaðar rannsóknir sem eru
studdar af veiðistjóraembættinu á
einn eða annan hátt og mættu vera
miklu meiri. Án yfirgripsmikillar
þekkingar á þeim tegundum sem
við reynum að halda í skefjum
munum við alltaf hjakka í sama
farinu og ná litlum sem engum
árangri við halda stofnstærð þeirra
niðri, sbr. minkaveiðar.
3. Veiðistjóri er alinn upp í
æðarvarpi og æðarungauppeldi og
stundaði rannsóknir á æðarfugli
eftir líffræðinám. Hann hefur því
trúlega meiri skilning á aðstöðu
æðarbænda en margir aðrir innan
stjórnsýslunnar.
Ég vil í lokin þakka þeim
veiðimönnum og bændum sem
hafa aðstoðað embættið við að afla
gagna um refa-og minkaveiðar á
undanfömum fjórum árum og
þannig lagt sitt af mörkum til þess
að auka skilning okkar á þessum
stofnum.
Aki Armann Jónsson
veiðistjóri
Fyrirsögn og millifyrirsagnir
eru blaðsins.
Mælt af
munni
fram
Sá ágæti hagyrðingur Jón Ingvar
Jónsson efaðist eitthvað um
hagmælsku sína og sagði raunar í
formála að þessum vísum að hún
væri horfin, ef eitthvað getur horfið
sem ekkert er, eins og hann komst
að orði.
Er gekk ég vestur Grandaveg
af gömlum leiðum vana
eina vísu orti ég.
Ekki man ég hana.
Gekk ég niður Gnoðavog
gneypur mjög og þagði
góða vísu gerði og
gleymdi henni að bragði.
Bestu bögurnar
Hjálmar Freysteinsson sagði eftir
að hafa séð þessar vísur: „Mér
þykja þessar vísur Jóns Ingvars
snjallar og ekki benda til að
hagmælskan sé honum horfin."
Svo kvað hann:
Leikmenn jafnt og lærðir prestar
mér löngum færðu sanninn heim,
að alltaf eru bögur bestar
ef búið er að gleyma þeim.
Átu þær á einu bretti
Það fór ekki hjá því að hagyrðingar
færu af stað þegar fréttist af því að
kindur hefðu komist inn í girðingu
Skógræktarinnar í Esjuhlíðum og
étið tréð sem Guðni Ágústsson
landbúnaðarráðherra gróðursetti
þar. Hjálmar Freysteinsson orti
þegar hann heyrði fréttina:
Átu þær á einu bretti
í Esjuhlíðum rollumar,
tré sem Guðni gróðursetti
á Guðs vegum og Framsóknar.
Vakna frændi
Guðmundur Halldórsson á Mógilsá
sem er góður hagyrðingur orti af
sama tilefni:
Vakna frændi og tak þig til
hér tjóar engin leti.
Askur Guðna er um það bil
orðinn að rollukéti
* Askur Guðna er tré sem ráðherra
gróðursetti á Mógilsá.
Minn tími mun koma
Sjálfsagt man þjóðin enn hin fleygu
orð Jóhönnu Sigurðardóttur al-
þingismanns, „Minn tími mun
koma," þegar henni mistókst að
fella Jón Baldvin í formannskjöri
Alþýðuflokksins á sínum tíma. Þá
orti Skagfirðingurinn Sigurður Haf-
stein:
Auðnuvegur oft er mjór
og ýmsum torvelt genginn.
Tíminn kom og tíminn fór
tímann höndlar enginn.
Ekkert erindi
Eitt sinn bjuggu bíllaus hjón í afdal
í Skagafirði. Þau voru and-
stæðingar í pólitík, konan kaus
alltaf Framsóknarflokkinn en
bóndinn Sjálfstæðisflokkinn. Einu
sinni á kjördag var bíll sendur eftir
hjónunum til að aka þeim á
kjörstað. Húsfreyja kom til dyra og
sagði bílstjórinn henni erindi sitt.
Konan biður hann bíða smástund
og fer inn en kemur svo prúðbúin
út aftur með lykil í hendinni, læsir
bænum og sest inn í bílinn. „En
hvað með húsbóndann?" spurði
bílstjórinn. „Hann á ekkert erindi á
kjörstað," svaraði frúin.
Umsjón Sigurdór Sigurdórsson.
Netfang: ss@bondi.is