Bændablaðið - 16.09.2003, Blaðsíða 20

1
Ég hef verið að vinna við fjármálastjóm hjá
ríkisstofnun í Reykjavík á þriðja ár og fékk
nýverið leyfi til að sinna starfinu í fjarvinnu til
reynslu. Ég fékk því loksins tækifæri til að komast
v afturheimísveitinaánþessaðmissavinnuna.Til
að fjarvinna yrði möguleg þurfti ég að fá
almennilega nettengingu og þar sem ekki er boðið
upp á ADSL tengingar nema í þéttbýli vatð ég að
skoða aðrar lausnir.
I byijunjúlí hafði ég samband við Svar hf. í
Bæjarlind í Kópavogi til að fá upplýsingar um
þann búnað sem þeir höfðu verið að auglýsa, þar á
meðal í Bændablaðinu. Sölumaðurinn sem ég
ræddi við sagði að þetta væri háhraða nettenging í
gegnum gervihnött sem væri jafngóð eða betri en
ADSL og að auki fylgdu 30 sjónvarpsstöðvar
með, þar á meðal Skjár einn, og svokölluð Push
þjónusta sem gerir manni kfeift að hlaða niður alls
k>Tis efni án þess að nota nettengingu. Mér leist
mjög vel á þennan búnað svo ákveðið var að slá til
ogkaupahann.
v begar ég spurði um uppsetningu, sagði
sölumaðurinn að menn gætu sett búnaðinn upp
sjálfir en líka væri hægt að fá mann frá Svari en
það væri mjög dýrL Hann sagði einnig að áður en
búnaðurinn yrði settur upp þyrfti að setja kort í
vélina, ásamt ISDN hugbúnaði fyrir D-rásar
tengingu sem þyrftí á móti hnettinum því hann
sendi bara í aðra áttina, og það mætti enginn setja
kortið í nema Svar. Ég fór því með tölvuna til
þeirra og var sagt að hún yiði tilbúin seinna sama
dag. Þegar ég fór til að sækja búnaðinn var tölvan
ekki tilbúin svo ég þurftí að bíða þar til daginn
eftir, en þar sem ég var hvort eð er í vinnunni fyrir
sunnan skipti það engu máli. Daginn eftir sótti ég
tölvuna og búnaðinn og borgaði fyrir hann.
Við höfðum samband við vin okkar sem
vinnur við tölvur og báðum hann að setja
búnaðinn upp fyrir okkur. Svar samþykkti að lána
honum mæli til að stilla gervihnatladiskinn og
hann sótti mælinn fyrir helgi. Á sunnudagskvöldið
lagði hann af stað norður svo við tókum diskinn
upp og allt sem fylgdi með honum. Þá kom í ljós
að eitt stykki sem er nauðsynlegt til að hægt sé að
stilla diskinn vantaði. Við þurftum því að snúa
vini okkar við í Borgamesi og biðja hann að koma
seinna. Á þriðjudagskvöldið kom hann aftur
norður með stykkið sem vantaði og eyddi löngum
tíma í að finna meikið, en það tókst ekki, svo hann
setti upp hugbúnaðinn eftirþeim litlu
leiðbeiningum sem hann hafði fengið hjá
sölumanninum. Eitthvað fannst honum þetta
snúinn búnaður svo ég sendi tölvupóst til
tölvumanns Bændasamtakanna sem við vissum
að væri með svona búnað og bað hann að hafa
samband við okkur. Ég fékk póst til baka sem
sagði að hann væri í sumarfni en kæmi aftur í
byijunágúsL
Mér leist ekki lengur á blikuna þegar tölvan
hætti að ná sambandi við netið í gegnum ISDN
tenginguna sem við vorum með áður. Þegar ég
spurði sölumanninn út í það sagði hann að það
gæti ekki verið, búnaðurinn hefði engin áhrif á
aðrartengingar.
Við ákváðum nú að fa annan mann með mæli
til að finna meikið fiá gervihnettinum. Eftir
nokkra klukkutíma og nokkur símtöl til Svars
fannst merkið loksins. Að vísu var það ekki eins
steikt og Svar gaf upp, en það var þó fiindið. Nú
var boxið sem á að færa meikið inn í tölvuna tengt
og kveikt á því. Ljósið sem átti að birtast þegar
merkið væri fiindið lét ekkert á sér kræla.
Sölumaðurinn gaf upp númer hjá manni sem
hafði unnið hjá þeim við að setja þennan búnað
upp og hann lét mig gá að ýmsu í vélinni. Þá kom
í ljós að ekki var búið að setja búnaðinn
ftíllkomlega upp og gerði ég það. Geisladiskurinn
sem fylgdi með er mjög óaðgengilegur þannig að
maður þurftí að vita nákvæmlega hvað átti að setja
upp og hvað ekki. Engar leiðbeiningar fylgdu og
enn kom ekkert ljós. Eftir heilan dag af fikti komst
ég að því að boxið hafði aldrei verið sett upp í
tölvunni. Ég gerði það og þá kom loksins íjósið
langþráða. En tölvan sýndi enn engin viðbrögð og
enn náðist ekkert samband í gegnum ISDN. Eg
hringdi í sölumanninn og spurði hann meðal
annars hvort ég ætti að piðfa að henda
hugbúnaðinum út og gá hvort ISDN viikaði þá.
Þá sagði hann með þjósti: "Það þýðir ekkert að
skammast í mér!" Þetta þótti mér skrítiðþar sem
ég hafði alls ekkert verið að skammast. Ég hélt
áfram að spyija hann og hann viðuikenndi þá
loksins að hann kynni ekkert á þennan búnað og
ég yiði bara að tala við starfsmanninn hjá þeim
sem sér um að setja búnaðinn upp. Á meðan ég
beið eftir að ná sambandi við hann hélt ég áfram
að fikta í tölvunni og allt í einu náði ég
sjónvarpsstöðvunum inn, að vísu öllum nema
Skjá einum sem ég fékk aldrei til að viika. Enn
náði ég þó engu sambandi við netið, hvorki í
gegnum búnaðinn né ISDN. Ég hringdi því í
uppsetningarmanninn og spurði hann út í þetta.
Hann sagði að það væri greinilega mál
Landssímans að laga þetta. Þegar ég sagðist vera
búin að hringja þangað sagði hann mér að tala við
netþjónustuaðilann minn því þetta væri greinilega
honum að kenna. Eftir samtal við mjög hjálplegan
mann þar kom í ljós að ekki var hægt að tengja
tölvuna í gegnum ISDN nema hugbúnaðinum fra
Svari væri hent ÚL
Til að athuga hvort eitthvað væri að
símalínunni báðum við um viðgerðarmann ffá
Landssímanum. Hann kom og athugaði allar Iínur
og uppsetningar en fann ekkert athugaverL Hann
sagði okkur hins vegar að Landssíminn væri eini
netþjónustuaðilinn sem byði upp á D-rásar
tengingu, nokkuð sem Svar hafði aldrei minnst á.
Við keyptum því aðgang í gegnum Landssímann,
en náðum samt ekki sambandi.
Uppsetningarmaður Svars hringdi á föstudegi
í lok júlí og bauðst til að koma og setja búnaðinn
upp. Hann bauð mér 50% afslátt á uppsetningunni
ef hann gæti nýtt ferðina í annað og þá myndi hún
ekki kosta okkur nema um 25 þúsund. Þegar ég
sagði það vera of mikið bauð hann uppsetninguna
fh'tt ef ég seldi búnaðinn til tveggja nágranna
minna, en það vildi ég ekki gera. Þegar ég sagði
honum að ég hefði náð að tengjast með ISDN
þegar ég henti hugbúnaðinum út sagði hann að
þetta væri greinilega mál netþjónustuaðilans og
sagði mér að hringja í hann. Þegar ég sagðist vera
búin að því fór hann að kenna tölvunni um
vandamálin. Hann sagði að harði diskurinn væri
fiillur (vélin er ný) eða hún væri fiill af vírusum
(erfitt að fa vírus ef maður kemst aldrei á netið).
Svo sagði hann að ég ætti fyrst og ffemst að reyna
að komast á netið því annars næði ég aldrei að
tengjast við hnöttinn. Þá fór nú að síga í mig og ég
spurði hann hvað hann héldi eiginlega að ég hefði
verið að reyna síðustu þijár vikur. Þegar ég spuiði
af hveiju Skjár einn viikaði ekki sagði hann að
þeir væm löngu hættir að senda út og sagði að það
væri ekki vandamál Svars þegar ég spuiði hvers
vegna þeir væm þá að auglýsa hann með í
pakkanum. Svo endaði hann á því að segja mér að
ég væri að eyðileggja fyrir honum fostudaginn því
hann hefði verið farinn að hlakka til að komast
heim. Ég þakkaði honum þá fyrir ffábæra
þjónustu og lagði á.
Ég talaði við tæknimann hjá Skjá einum sem
sagði mér að aldrei hefði staðið til að senda
stöðina út á þennan hátt, Svar hefði einungis
fengið leyfi til að senda hana út til prufu.
Þegar við spurðum sölumanninn hvers vegna
búnaðurinn hefði ekki verið settur upp í vélinni
þegar þeir höfðu hana sagði hann að það hefði
verið vegna þess að ég hefði sótt hana of snemma,
en eins og kemur ffam ffamar í þessari grein er
það ekki satL
Þriðjudagur 16. september 2003
Eftír nokkra daga tókst mér, með því að
aftengja kortið sem Svar setti upp í vélinni og nota
ISDN feijaldið, að ná sambandi við netið í
gegnum gervihnöttinn og fékk þá að sjá þessa
svokölluðu "háhraðatengingu" sem mér var lofað.
Tengingin var sambærileg við ISDN tenginguna
sem ég var með áður og því fannst mér hún ekki
vera að standa undir væntingum. Það var svo sem
ágætt að vera loksins komin í samband, en mér
tókst hins vegar ekki að sinna vinnunni því forritið
sem ég nota þar viikaði ekki.
í byijun ágúst hringdi tölvumaður
Bændasamtakanna þegar hann hafði séð ffá mér
tölvupóstinn og bauðst til að setja búnaðinn upp.
Við fórum tíl hans og hann eyddi þremur tímum í
að reyna að setja búnaðinn upp þannig að allt
viikaði, en komst svo að því að til að nota
vinnufoiritið og allar síður sem eru kestar, eins og
Ld. heimabanka, gat ég ekki hafl
gervihnattaihugbúnaðinn í tölvunni. Ég gat sem
sagt valið á mUU þess að nota tölvuna tíl að vinna,
eða tíl að horfa á 30 ítalskar sjónvarpsstöðvar og
lesa fféttimar. Ég valdi fyrri kostinn og þá
hreinsaði hann hugbúnaðinn út úr vélinni og setti
ISDN hugbúnaðinn upp til að ég gæti þó verið
sítengd á þeirri Utlu tengingu sem D-rasin býður
upp á. Hann sagði mér að hann hefði búnaðinn ffá
Svari til reynslu og eina leiðin til að fa hann tU að
virka væri sú að hafa sér tölvu fyrir hann sem
ekkert annað væri í.
Sölumaðurinn hjá Svari hefur sagt okkur að
þeir taki búnaðinn ekki til baka nema fa tölvuna til
sín fyrsL Ekki veit ég hvað þeir vUja með hana, en
eftír samskipti mín við þessa menn er nokkuð ljóst
að ég treysti þeim ekki fyrir tölvu með
trúnaðaigögnum.
Búnaðurinn sjálfur kostaði okkur rúmar 40
þúsund krónur. Með þeim kostnaði sem bætist við
ffá þeim sem leituðu að merkinu ffá
gervihnettinum og kostnaðinum við að reyna að
setja búnaðinn upp og hreinsa hann svo út fer
heildaikostnaður væntanlega að nálgast 100
þúsund. Þá er ekki búið að reikna inn í þetta
vinnutap fjármálastjóra hjá ríkisstofhun og bónda í
heyskap. Ég vil því vara fólk við að kaupa þennan
búnað nema það vilji eyða ómældum tíma í að
setja hann upp til þess eins að horfa á ítalskar
sjónvaipsstöðvar og lesa fféttimar á vefnum, því
það er nánast það eina sem hann er nothæfur í.
Að lokum vU ég bæta því við að mér finnst
sorglegt hve erfitt er að fa almennilegar
nettengingar í dreifbýlið. Bændur og aðrir sem
búa í meira en þriggja kílómetra fjarlægð ffá
símstöð sitja engan vegjnn við sama borð og allir
hinir. Þetta gerir það að veikum að fjarvinna er
enn aðeins fjarlægur draumur og margir fa aldrei
tækifæri til að vinna við það sem þeir vilja á sama
tíma og þeir búa þar sem þeir vilja.
Jenny Joliansen
fjánnúlastjóri og bóndi
Mýrum III
Húnaþingi vestra
lUýjar reglur um erfðabreytt
aðföng til landbúnaðar
Nýjar reglur ESB verða til þess að í ffamtíðinni verður
óheimilt að markaðssetja fóður hér á landi sem inniheldur
erfðabreytt efni nema viðkomandi efni hafi fengið blessun
ESB. Einnig þarf að merkja fóðrið sérstaklega. Þá verður að
N vera hægt að rekja feril þess frá uppruna til notkunar. Auk
þess þarf að fylgjast með erfðamengun í ómerktu fóðri sem
á að vera án erfðabreyttra efna.
Evrópuþingið samþykkti tvær tillögur
framkvæmdastjómar Évrópusambandsins (ESB) um
breytingu á reglum um erfðabreyttar lífverur 2. júlí sl. í
kjölfar þess hefúr nokkur umræða orðið í fféttum um áhrif
sem þetta kemur til með að hafa hér á landi, en þau geta
orðið nokkur á íslenskan landbúnað, aðföng til hans og
afúrðir.
í erfðabreyttum lífVemm hefúr erfðaefni (DNA) verið
breytt á annan hátt en gerist í náttúrunni við pörun og/eða
náttúrlega endurröðun. Þessar breytingar hafa aðallega verið
gerðar á örverum og plöntum. Flestar þær plöntur sem
fluttar eru inn til notkunar í hefðbundnum landbúnaði eru af
* tegundum sem ekki hefúr ennþá verið breytt með þessum
hætti. Litlar líkur eru því á að erfðabreytt sáðvara sé flutt til
landsins. Allur er þó varinn góður og aðfangaeftirlitið
fylgist vel með því að erfðabreytt sáðvara berist ekki til
landsins, enda eru slíkar plöntur mikið notaðar í öðmm
landbúnaði erlendis s.s. garðrækt og ylrækt. Ef reynt er að
flytja inn fræ af slíkum plöntum á að stöðva það í tolli og
tilkynnir aðfangaeffirlitið þá Umhverfisstofhun um málið,
- en hún hefúr umsjón með skráningu erfðabreyttra lffvera hér
á landi.
Reglur ESB skipta okkur máli vegna þess að samkvæmt
ákvæðum samningsins um Evrópska efhahagssvæðið (EES)
emm við skuldbundin að taka upp reglur ESB, með örfaum
undantekningum einkum að því er varðar landbúnað.
Erfðabreyttar lífvemr falla ekki undir þessi
undanþáguákvæði þar sem hvorki sáðvara né fóður em
undanskilin ákvæðum samningsins. Við þurfúm því að taka
upp þær reglur sem ESB setur varðandi þessi aðföng
landbúnaðarins.
Árið 1990 setti ESB í fyrsta sinn löggjöf um
erfðabreyttar lífvemr og í framhaldi af því var sett löggjöf
hér á Iandi til samræmis árið 1996. Markmið laganna var að
vemda neytendur og umhverfi gegn óæskilegum áhrifúm
sem hlotist geta af breytingunum, en á sama tíma að vera
ekki markaðshindrandi fyrir skaðlausar erfðabreyttar
lífvemr. Sett vom ákvæði um sérstaka viðurkenningu ESB
og samþykki aðildarlandanna til að markaðssetja þessar
lífvemr eftir að sýnt hefði verið fram á skaðleysi þeirra.
Árið 2001 herti ÉSB reglumar um viðurkenningu vemlega
með setningu reglugerðar sem kom til ffamkvæmda á sl. ári.
Þar er krafist áhættumats áður en af viðurkenningu getur
orðið. Þessar reglur taka þó ekki til afúrða sem erfðabreyttar
lífvemr ffamleiða svo ffamarlega að þær geti ekki fjölgað
sér. Sáðvara fellur því undir reglumar en ekki fóður
ffamleitt úr lífVemnum eða afúrðum þeirra.
Þær reglur sem Evrópuþingið var að samþykkja ná affur
á móti bæði til fóðurs og matvæla. Viðurkenning ESB á
erfðabreyttum efhum verður byggð á áhættumati sem
ffamkvæmt verður af Matvælaöryggisstofhun Evrópu.
Viðurkenningin verður veitt án tillits til notkunar þ.e. hún
verður veitt bæði fyrir fóður og matvæli. Endanleg
ákvörðunin um veitingu verður tekin í samráði við
fastanefhd ESB um neytendavemd og heilbrigði dýra. Þar
hefúr ísland fúlltrúa með rétti til þátttöku í umræðum og til
tillöguflutnings.
I nýju reglunum em ströng skilyrði um merkingar. Þar er
þess meðal annars krafíst að erfðabreytt fóður sé sérstaklega
merkt, en sú kvöð hefúr verið varðandi sáðvöm síðan 1998.
Merkingamar ná yfir allt fóður sem er framleitt úr
erfðabreyttum lífVemm, efnum sem þær ffamleiða og fóður
sem inniheldur eitthvað af þessum efhum. Það þarf aftur á
móti ekki að merkja sérstaklega afúrðir búfjár sem fengið
hafa erfðabreytt fóður.
Einnig em í reglunum ákvæði um rekjanleika. Kveðið er
á um að hægt sé að rekja feril fóðursins ffá uppmna til
notkunar. Mikil áhersla er lögð á þetta, bæði með tilliti til
neytenda og umhverfis. Reyndar em í gildi reglur um
rekjanleika fóðurs hér á landi þannig að ekki er ljóst hversu
mikil breytingin verður.
Reglumar kveða einnig á um mörk fyrir óumflýjanlega
mengun erfðabreyttra efha í fóðri sem ekki á að innihalda
erfðabreytt efni. Þannig getur fóður sem á að vera laust við
erfðabreytt efni innihaldið allt að 0,9% þeirra án þess að það
þurfi að merkja sem erfðabreytt fóður.
Vegna þess að ESB hefúr ffam að þessu ekki haft neinar
sér reglur varðandi erfðabreytt efni i fóðri, hafa EES löndin
getað sett sínar eigin reglur. Til dæmis hafa Norðmenn mjög
strangar reglur á þessu sviði. Nú þegar ESB hefúr samþykkt
nýjar reglur mega EES löndin ekki lengur hafa sér reglur.
Þannig má reikna með að Norðmenn verði að aðlaga reglur
sínar reglum ESB.
Reglumar verða teknar inn í viðauka við EES
samninginn og síðan í íslenska löggjöf. í ffamtíðinni verður
því óheimilt að markaðssetja fóður hér á landi sem
inniheldur erfðabreytt efhi nema efhið hafi verið skráð hjá
ESB áður. Einnig þarf að merkja fóðrið sérstaklega. Þá
verður að vera hægt að rekja feril þess ffá uppmna til
notkunar. Auk þess þarf að fylgjast með erfðamengun í
ómerktu fóðri sem á að vera án erfðabreyttra efiia.
Aðfangaeflirlitið hefúr haflst handa við undirbúning að
þessu eftirliti. Slíkar mælingar fara ffam erlendis í
sérhæfðum greiningarstofúm og em þær erfíðar og dýrar.
Reynt verður effir megni að sjá til þess að neytendur fái þær
upplýsingar sem þeim ber varðandi erfðaefhi bæði í sáðvöm
og fóðri. /Ólafúr Guðmundsson, aðfangaeftirlitinu.