Bændablaðið - 25.11.2003, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 25. nóvember 2003
Bændablaðið
7
Bretar miallnir ræktun
erfðabreyttra jurta
Miklar umræður hafa farið ffam í Bretlandi
á þessu ári um ræktun á erfðabreyttum jurtum.
í ljós hefur komið að meirihluti Breta er
mótfallinn þeirri ræktun. Fyrrverandi
umhverfisráðherra Breta, Michael Meacher,
krefst þess að þjóðaratkvæðagreiðsla fari ifam
um málið.
Verkefnið "GM Nation", "Erfðabreytt
þjóð", er umfangsmesta könnun sem farið hefur
ffam á afstöðu almennings í nokkru landi til
erfðabreyttra matvæla. Breska ríkisstjómin réð
almannatengslafyrirtæki til að halda 600 fundi
um allt land í júní og júlí sl. til að fjalla um
málefhið, allt ffá fámennum fúndum upp í stóra
fúndi með mörg hundruð þátttakendum. Bretar
hafa einnig efnt til skoðanakannana og
almenningur hefúr komið viðhorfúm sínum á
ffamfæri með tölvupósti og bréfleiðis.
Niðurstöðumar hafa verið dregnar saman í
skýrslu sem afhent hefúr verið ríkisstjóminni
og birt opinberlega.
Helstu niðurstöður hennar eru eftirfarandi:
*Bretar eru almennt á móti erfðabreyttum
matvælum.
*Því meira sem fólk lætur sig varða
erfðabreytt matvæli, því meiri er andstaðan.
*Stuðningur við að hefja kynningu á
erfðabreyttum matvælum er nánast ekki
merkjanlegur.
*Víðtæk tortryggni er gagnvart bresku
ríkisstjórninni og alþjóðlegum fyrirtækjum
sem vilja leyfa ræktun á erfðabreyttum
jurtum.
*Fólk kallar almennt eftir meiri
upplýsingum og krefst ítarlegri rannsókna á
erfðabreyttum matvælum.
Svörin sýna almennt ótta fólks við hið
óþekkta. Svarendur vom ekki einungis
áhyggjufúllir yfir beinum afleiðingum af
áhrifum erfðabreyttra matvæla á heilsu fólks og
umhverfi, heldur var ótti fólks einnig
samfélagslegur og pólitískur.
Viðhorf þátttakenda spönnuðu frá varkámi
til harðrar andstöðu. Hrifningu eða stuðning
við erfðabreytt matvæli var ekki að finna í
teljandi mæli. Hins vegar var mikill
stuðningur við það sjónarmið að hætta stafaði
hugsanleg af erfðabreyttum jurtum og
matvælum. Meirihluti svaranda taldi enga kosti
fylgja erfðabreyttum jurtum nema hagnaðarvon
fýrirtækjanna sem framleiða þær.
Umræðan sýndi að fólk skortir upplýsingar
og þekkingu á erfðatækni. Margir áttu erfítt
með að tjá sig um ýmislegt það sem spurt var
um. Af því leiðir að fólk lítur á erfðatækni sem
svið þar sem það getur ekki haft nein áhrif.
Vantraust gagnvart erfðatœknifyrirtækjum
Rannsóknin sýndi einnig að fólk, sem tekur
þátt í umræðunni um erfðatækni og leitar meiri
þekkingar á henni, er oft mjög eindregið í
afstöðu sinni. Fólk fagnar gjaman sumum
möguleikum erfðatækninnar, svo sem í
lækningaskyni eða til hjálpar þróunarlöndum.
Á hinn bóginn er fólk meira hikandi og lætur í
ljós áhyggjur vegna áhættu sem fylgir
erfðabreyttum matvælum.
Rúmlega helmingur aðspurðra, 54%, vildi
ekki undir neinum kringumstæðum leyfa
ræktun erfðabreyttra jurta í Bretlandi. Aðrir
þátttakendur óskuðu nær undantekningarlaust
eftir meiri rannsóknum og upplýsingum um
afleiðingar hinnar nýju tækni og áhættu, sem
hugsanlega stafaði af henni fyrir heilsu fólks og
umhverfi.
Jafnframt er mikil tortryggni fyrir hendi
gagnvart stjómvöldum og þó einkum
líftæknifyrirtækjum sem vilja opna markaðinn
fyrir erfðabreyttum matvælum.
Fólki finnst fyrirtækin ekki vera að
ffamleiða eftirsóknarverðar afúrðir heldur
einungis að reyna að auka tekjur sínar. Það
upplifir völd stórfyrirtækja sem ógn gegn sér
og trúir ekki upplýsingum sem ffá þeim koma.
I niðurstöðum könnunarinnar er bent á að
hin eindregna afstaða gegn erfðatækni, sem
54% þátttakenda lét í ljós, sýni ekki endilega
þjóðarviljann. Hins vegar má ætla að
meirihluti Breta hafni erfðabreyttum matvælum
meðan ekki liggja fyrir skýrar niðurstöður um
áhrif þeirra. Fólk vill fyrst fá fullvissu um að
tæknin sé til hagsbóta fyrir allt þjóðfélagið,
ekki einungis fyrir erfðatækniiðnaðinn og þá
sem rækta erfðabreyttar jurtir.
Prófessor Malcolm Grant telur að
umræðan hafi á margan hátt tekið á sig svip
fjöldahreyfingar sem fólk hefúr að eigin
frumkvæði gengið á hönd. Hver fúndurinn tók
við af öðrum og fólk tók sjálft frumkvæði um
að afla sér upplýsinga, hafa samband við
þingmenn og skrifa bréf.
Krafa um þjóðaratkvœðagreiðslu
Breska ríkisstjómin lofaði sl. sumar að
kynna sér niðurstöður skoðanakönnunarinnar
áður en heimild um ræktun erfðabreyttra jurta
yrði veitt. Ef ekki verður staðið við það verður
að fara ffam þjóðaratkvæðagreiðsla, segir
Michael Meacher, fyrrverandi
umhverfisráðherra í stjóm
Verkamannaflokksins. Hann bendir á að
kominn sé ffam nýr óvissuþáttur í
matvælaöflun þar sem áhættan hefúr enn ekki
verið skilgreind. Þjóðin verði að fá að taka
afstöðu til þessa óvissuþáttar.
(Landsbygdens Folk nr. 40/2003).
Arangur UD verkefnisins
Undirritaður hefúr mætt fyrir
hönd Bændasamtakanna á nokkra
þessara funda og það er ljóst að
áhugi bænda á Intemetinu er að
aukast til muna. Tilgangur fúnd-
anna er að sýna bændum ffam á
gagnsemi Intemetsins og fá ffam
skoðanir bænda á upplýsingatækni
og stöðu símamála í sveitum.
Verkefnið Upplýsingatækni í
dreifbýli, sem Guðni Ágústsson
landbúnaðarráðherra hleypti af
stokkunum, hefúr sannað gildi sitt
með stuðningi við fjölmörg gmnn-
tölvunámskeið fyrir bændur og
námskeið í fagforritum Bænda-
samtaka íslands. Þó fleiri hafi
komið að þeim námskeiðum eins
og Framleiðnisjóður landbúnaðar-
ins, Bændasamtök Islands og
búnaðarsambönd, þá hefúr hvatn-
ingin ffá UD verkefhinu Iyft
grettistaki í námskeiðahaldi bænd-
um til góða. Fundarherferðin
"Landbúnaður á upplýsingaöld" er
af sama meiði.
Áfangasigur i nettengingum
bœnda
Bændasamtökin hafa á undan-
fomum ámm lagt sig ffam við að
gera Intemetið aðgengilegra fyrir
bændur m.a. í samstarfi við Lands-
símann og jafnffamt að hvetja
bændur til að taka Intemetið í sína
þjónustu. Nú er rétt að fagna
áfangasigri i þessari áralöngu
baráttu. Landssíminn hefúr gefið
út yfirlýsingu um að allir bæir fái
ISDN tengingu við Intemetið, með
ISDN plús opnast fyrir sítengingu
gegn föstu gjaldi og kostnaður
hefúr lækkað. Þetta þrennt er m.a.
það sem Bændasamtökin hafa
barist fyrir á undanfömum ámm.
Þó að sítengingin sé ekki eins
harðvirk og við hefðum kosið þá
nægir hún til tölvupóstssambands,
MSN spjalls, WAP sendinga, upp-
flettinga á "léttum" vefsíðum og
tenginga við gagnagmnna Bænda-
samtaka íslands í búfjárrækt innan
ákveðinna marka. I viðtölum við
fjölmarga bændur og Lands-
símamenn er alveg klárt að átak er
í gangi hjá Landssímanum að upp-
fylla loforðið um ISDN til allra
bænda. Bændur hafa jafnffamt
ISDN-væðst í hundraða tali um allt
land.
ISDNplús tilboð Landssímans
Með ISDN plús tilboði Lands-
símans hefur stofnkostnaður
lækkað vemlega á skömmum tíma
og Fritz ferjaldið sem fylgir er það
sem næstum mætti kalla byltingu í
símamálum bænda þ.e. ömggara
og hraðvirkara símasamband, tvær
símalínur, allt að 10 símanúmer og
lækkun á símagjöldum hjá þeim
sem notað hafa Intemetið að ráði.
Landssíminn lagði metnað í að
þýða hugbúnað sem fýlgir Fritz
ferjaldinu úr þýsku yfir á íslensku.
Hugbúnaðurinn opnar margvíslega
möguleika m.a. að vakta tölvupóst
án þess að þurfa að hala honum
niður á tölvu móttakanda. í þessu
er fólginn umtalsverður spamaður
á tímum "mslpósts". Stofhkostn-
aður bænda við ISDN plús er kr.
12.001 samkvæmt sérstöku tilboði
til þeirra sem sækja áðumefnda
bændafúndi. Stutt er síðan að
stofnkostnaður við ISDN var um
kr. 30.000 og er því um vemlega
búbót að ræða. Þá hefúr Lands-
síminn fellt niður upphafsgjald (kr.
3,54) þegar tengst er Internetinu
(B-rás). Þetta hvom tveggja þýðir
að ISDN plús nettenging er fljót að
borga sig fýrir þá sem em með
venjulegt mótald (analog), tvær
símalínur eða með venjulega
ISDN tengingu. Sjá nánar grein
Hjálmars Olafssonar á bls. 20.
Samkeppni og styrkir
Þá er rétt og skylt að fagna
þeirri samkeppni fjarskiptafýrir-
tækja sem orðin er og færir bænd:
um betri þjónustu og lægra verð. I
þessu sambandi má nefna
fýrirtækin Svar, eMax, Snerpu á
ísafirði, Ábótann á Suðurlandi o.fl.
Undirritaður hefúr heimsótt eða átt
viðræður við flesta þessa aðila.
Bændablaðið hefur einnig fjallað
um þjónustu þeirra á árinu. Vegna
smæðar markaðarins í dreifbýli
getur verið kostnaðarsamt fýrir
fjarskiptafýrirtæki að byggja upp
dreifikerfi. Það væri full ástæða
fýrir ríkisvaldið og sveitarfélög að
leita leiða til að styðja við bakið á
þessum fýrirtækjum í upphafí til
að jafna búsetuskilyrði. Einnig
fmnst mér vel athugandi hvort
bæta megi við styrkflokk í jarða-
bótaframlögum sem væri stofn-
kostnaður við nettengingu enda
hlýtur það að vera dýrmæt "jarða-
bót" að fá öfluga tengingu við
Intemetið.
Ný fjarskiptalög
Ný fjarskiptalög voru
samþykkt á alþingi síðastliðið vor.
Þau íög ýta ömgglega undir að
fjarskiptafýrirtæki þjóni betur en
áður fólki í hinum dreifðu
byggðum. I þeim lögum er ákvæði
um jöfnunarsjóð sem fjar-
skiptafyrirtæki geta leitað í vegna
kostnaðarsamra símtenginga í
hinum dreiföu byggðum. Áfram er
kveðið á um alþjónustu sem
tryggja á öllum landsmönnum að
minsta kosti 128.000 b/s Inter-
nettengingu þ.e. ISDN.
Að sitja við sama borð
Þótt sigur hafi unnist í
nettengingum í sveitum landsins
þarf áfram að vinna að því að allir
landsmenn sitji við sama borð.
Fyrirtæki eins og Snerpa á Isafirði
og Ábótinn á Suðurlandi hafa
verið að koma upp örbylgjulofts-
tengingum sem bjóða upp á hrað-
virkar Intemettengingar sem
jafnast á við ADSL tengingar. Um
sítengingu er að ræða gegn föstu
gjaldi. Með vaxandi notkun
netsins aukast kröfúmar. Innan
ekki langs tíma þurfa yfirvöld að
breyta fjarskiptalögum þannig að
alþjónusta sem tryggð er öllum
landsmönnum sé skilgreint
512.000 b/s samband í stað
128.000 b/s eins og nú er. Það er
eðlilegt þróun í upplýsingasamfé-
lagi nútímans og sjálfsagt réttlætis-
mál fyrir fólk á landsbyggðinni.
Jón Baldur Lorange,
forstöðumaður tölvudeildar BI.
Fjölmargir fundir hafa verið haldnir að undanförnu undir heitinu
"Landbúnaður á upplýsingaöld" að frumkvæði verkefnisins
Upplýsingatækni í dreifbýli (UD verkefnið). Auk þess standa fyrir
fundunum Landssíminn hf., Bændasamtök Islands,
búnaðarsambönd o.fl.
Mælt af
munni fram
Haraldur frá Kambi, sá kunni
hagyröingur, er sagður hafa ort
þessa vlsu:
Yfir kaldan eyðisand
einn um nótt ég sveima mikiö.
Nú er horfið Norðurland,
nú er ég kominn yfir strikið.
Nú er allt í lagi
Pétur Þorsteinsson á Kópaskeri
sendi þessa sögu og visu á
Leirinn: Einhverju sinni heimilaði
Steindór Steindórsson,
skólameistari MA, hópi
nemenda að leigja rútu og skreppa
til Reykjavíkur í verkfalli
ræstingafólks. Leyfið veitti meistari
með þeim skilmálum að rútunni
skyldi snúið við ef verkfallið leystist
áður en komiö væri að vatnaskilum
á Holtavörðuheiði. Eftirfarandi vísa
var ort þegar hallaði suöur af:
Yfir kaldan eyðisand
eitthvað suðrá bæi.
Nú er horfið Norðurland,
nú er allt í lagi.
Víst ávallt þú varast skalt
Stefán Vilhjálmsson
yfirkjötmatsmaður sá vísuna og
sendi þá þessa bráðskemmtilegu
vísu á Leirinn.
Víst ávallt þú varast skalt
voðalega hneiþu.
Þegar mér er þvona kalt
þarf ég að fara í peyþu.
Samlegðaráhrifin
Hjálmar Freysteinsson læknir lýsir
samlegðaráhrifunum svona:
Þegar Vilborg eignaðist vin
var sem hið sterkara kyn
gerði hana svera,
hún sagði það vera
samlegðaráhrifin.
Ein af mörgum útgáfum
Fyrir ekki löngu var þessi þula sett
inn á vefinn og kom þá í Ijós að
allmargar útgáfur eru til af henni.
Útgáfuna sem hér fer á eftir sendi
Kristján Bersi, fyrrum skólastjóri,
inn á vefinn og segir að lesa beri
þuluna með austfirskri flámælgi.
Eg vildi að sjórinn yrði að mjólk,
undirdjúpin að skeri,
fjöll og hálsar að floti og tólk,
frónið að súru sméri.
Uppfyllist óskin mín:
öll vötn með brennivín,
Holland aö heitum graut,
horngrýti gamalt naut,
og Grikkland að grárri meri.
Spurt um visu
Kristján Eiríksson spurði á Leir
hvort einhver kannaðist við höfund
þessarar visu?
Krummi snjóinn kafaði,
kátur hló og sagði,
að hún tóa ætlaði
einum lóga gemlingi.
Útilokar harma
Séra Hjálmar Jónsson segir á Leir
að þessi vísa sé eftir Rósberg G.
Snædal.
Böndin þoka af hug og hönd,
hjartaö strokið varma.
Johnnie Walker yljar önd,
útilokar harma.
Umsjón:
Sigurdór Sigurdórsson