Bændablaðið - 25.11.2003, Blaðsíða 24

Bændablaðið - 25.11.2003, Blaðsíða 24
Bændablaðið Þriðjudagur 25. nóvember 2003 24 Bréf frá Djúpavogi Bréf til Bœndabladsins frá Öldu Jónsdóttur, Fossárdal, Djúpavogi Ég bý í Fossárdal og hef verið íjárbóndi í rúm 30 ár en vil með bréfi þessu gagnrýna núverandi sölu og dreifingu sláturafurða sem neytandi. Sláturhúsin á Breiðdalsvík og Fossvöllum voru lögð niður vegna sameiningar og fækkunar á sláturhúsum. Slátursala á * Breiðdalsvík haustið 2002 var 2500- 3000 slátur sem voru seld á þetta svæði og hefði mátt auka hana mikið ef meðhöndlun hausa hefði verið að kröfu neytenda. Þetta er sjálfsagt ekki stór þáttur en margt smátt gerir eitt stórt. Við sem búum við þær aðstæður að skipta við Húsavík eða Homafjörð erum orðin algjörir utangarðsmenn hvað varðar dreifíngu á þeim afúrðum sem áður voru undirstaða heimilishalds til sveita Ég rak 6 manna heimili til fjölda ára og hafði > hagsýnissjónarmiðin að leiðarljósi og gerði a.m.k. 200 sláturkeppi hvert haust. Mér virðist nú öll sund vera lokuð og því ógjömingur að koma sláturmat til neytandans með eðlilegum hætti. Fjarlægðin frá Norðlenska á Húsavík er þvílík og ffá bæ mínum er yfir fjallveg að fara til Egilsstaða en þar er slátursalan. Saga neytanda: Fjárbíll fór með fé frá bæ hér í sveitinni til slátrunar á Húsavík og þann dag pantaði frúin slátur sem senda skyldi til Egilsstaða næsta dag, um 80 km leið. Þegar þetta var svo komið heim og átti að hella sér í starfíð þá vantaði bæði mör og vambir. Þetta vom mannleg mistök. En ekki var hægt að útvega i þessi 12 kg af mör og vambir. Mörinn kom svo 9 dögum seinna og var þá leiðin Húsa v ík> Akurey ri>Rey kj av ík>H omafjörður>Djúpivogur. En vambimar komu ekki heldur gervikeppir því vegna skorts á vatni bæði á Homafirði og Húsavík eru ekki þvegnar vambir. Það er víst gert næst mér á ^ Vopnafirði og Selfossi. Aður fyrr vom mikilvæg tengsl milli bóndans (seljanda vörunnar og starfsfólks sláturhússins en þau tengsl hafa alfarið rofnað við breytt fýrirkomulag. Áður fyrr fékk bóndinn slátrið keypt á sama verði og hann lagði það inn. Nú er honum sagt að með breyttu fyrirkomulagi þá fái hann 10% kjarabót! Hver getur túlkað það sem kjarabót þegar ítrekað þarf að Ieita réttar síns með símtölum auk kostnaðar við síendurtekinn akstur * til söluaðila? Nú kemur hausinn klórþveginn upp úr kassanum ffá sláturleyfishafanum og auk mörsins fær neytandinn einungis lifúr, hjarta, þind og 4 gervikeppi. Þetta sýnirhvað sláturleyfishafar em aftarlega á merinni í dreifingu á afurðum sauðfjárbænda - enda hafa þeir engra hagsmuna að gæta sbr. dreifibréf dags. 2/9/03 ffá Sláturfélagi Búa svf., Höfn Homafirði, gr.nr. 4 -Innmatur: ^ Ekki hefúr verið tekin nein ákvörðun um greiðslu fyrir innmat. Þar af leiðir aðþað skiptir þá engu máli hvað selst mikið af innmat dilksins! Sama var í bréfi frá Norðlenska á Húsavík. Hver er ágóói bóndans? Það er því krafa vegna bama okkar og bamabama að við fáum að nýta þennan holla mat svo við getum kennt bömum okkar að borða hann! Það er lágmarkskrafa að við fáum hann sem ferskastan, þ.e. hvorki klórþvegna hausa né gervivömb. Á haustin er annríki í mörgum fjárhúsum landsins, sumir bændur reyna að bæta kjötgæði íslenska lambsins og minnka að sama skapi fituna allt eftir því sem neytandinn biður um. Ráðunautar mæta til að ómmæla þykkt og lögun hryggvöðvans, það þarf að vigta hvert lamb, skoða það, þukla og mæla og gefa því einkunn eflir gerð. Þetta er gert til þess að finna best gerðu einstaklingana í hjörðinni. Þessi lömb eru svo sett á til undaneldis í þeirri von að næsta vor fæðist lömb með aðeins meiri vöðvamassa ffá náttúmnnar hendi heldur en vorið áður. I sláturhúsinu endurtekur sagan sig. Vigtað, mælt og flokkað eftir reglum ESB. Hver skrokkur lendir í einhvem af eftirfarandi flokkum E-U-R-O-P. allt eftir vöðvamassa. Bestu vöðvaskrokkamir (vel æfðir fitness kroppar) fara í E - gæðaflokk en vöðvalaust kjöt í P. Síðan er hver skrokkur mældur eftir fitumagni og era það fimm flokkar frá 1 -5 . í fituflokki 1 er nánast engin fita en í flokki nr. 5 er mjög mikil fita. Þetta er nokkuð sem fæstir neytendur vita um enda fer allt kjöt, hvaðan sem það kemur og hvemig sem það er, í sama pottinn því í kjötborði verslananna finnur kaupandinn engar upplýsingar um þessa flokkun. Það ætti að vera sjálfsagður hlutur að þeir sem kaupa lambakjöt geti farið inn í næstu verslun og beðið t.d. um læri af lambi sem flokkaðist í U 3 eða R 4 og einnig valið um það hvaðan af landinu það kemur. Þrátt fyrir margra ára kynbætur þá ber framleiðandinn svo til ekkert úr býtum nema ánægjuna því sláturleyfishafinn gerir of lítinn mun á verði bestu og lökustu flokkanna. Það er í umræðunni að afnema reglugerð um hrútadag. Hrútadegi var seinkað til 1 .nóvember í ár. Hrútadagur er síðasti dagur sem tekið er á móti hrútlömbum í sláturhús því um þetta leyti em lambhrútar að verða kynþroska, með lækkandi sól og kraftminni gróðri. Þá kemur svokallað hrýtingabragð af kjötinu rétt eins og gerist með kjöt af hreindýrstarfi. Éftir hrútadag er kjöt af lambhrútum verðfellt eða jafnvel hent til að tryggja að ekki fari kjöt með hrýtingabragði á markaðinn. Því er keppst við að smala upp um alla tinda til að koma lambhrútum í verð því annars þarf bóndinn að ala lambhrútinn allan veturinn með augljósum kostnaði. Nú er það komið á daginn - árið 2003 að nýjustu rannsóknir sýna að það finnst ekki lengur hrýtingabragð af hrútakjöti! Til em þeir sem ekki finna þetta bragð - en þeir em fleiri sem finnst hrútakjöt ekki mönnum bjóðandi. Mér er spum, fyrir hverja er verið að afnema þessa reglu? Er það e.t.v. fyrir skussana sem smala ekki á réttum tíma? - Þeir mega eiga sig fyrir mér og sitja uppi með sína hrúta. Er það e.t.v. vegna sláturhúsanna? Getur verið að sláturleyfishafar eigi eftir að slátra svo mörgu að ekki sé hægt að viðhalda reglunni? Þetta afnám áðumefndrar reglu er sannkaliað skemmdarverk því ef neytandi fær kjöt með hrýtingabragði þá kaupir hann í næsta skipti allt annað en dilkakjöt. Er lambakjötið best? Því getur enginn svarað en við fáum nýtt bragð af því eftir að hrútadegi hefúr verið "slátrað"- því get ég lofað. Hins vegar þarf ekki að vandræðast með það fé sem refúrinn drepur. Effir að stjómvöld hættu að greiða fyrir grenjaleit gengur skolli laus. I haust hefur mætt smölum heldur óskemmtileg sjón því refurinn leggst á lömbin sem aldrei fyrr. Smalar hafa gengið fram á rebba við veisluborð á þremur stöðum í hreppnum þar sem hann er að gæða sér á hálfétnu lifandi "fómarlambi". Það er nokkuð algengt að lágfóta sjáist við þjóðveginn - hvað þá á fjöllum. Refúrinn hefur alltaf verið keppinautur mannsins til fæðunnar sbr. Öm Amarson -"svo er hann meðbiðill manna til matarins því er ver" enda er rjúpnastofninn kominn langleiðina í maga þjóðarinnar. Það var settur kvóti á fiskinn og ef trilla fer á sjó og eigandinn er kvótalaus þá getur hann hvergi lagt inn fiskinn og ætti helst að fara í fangelsi, svo stórt er brotið! Hvað með bóndann, er ekki kominn tími til að koma fúllvirðisrétti til þeirra bænda sem vilja lifa af sauðfjárrækt? Þarf ekki að koma sauðfjárræktinni á hærra plan og gefa út atvinnuleyfi fyrir henni? Ekki selja kúabændur mjólk nema þeir uppfylli ströngustu hreinlætiskröfúr í fjósum. Bændur vom hvattir til að breyta fúllvirðisrétti sauðfjár í nautakjöt en það vom svo fáir sem það gerðu svo fór sem fór. Tilfinningarsemi réð því að hætt var við að setja kvóta á nautakjöt svo nú em öll fjós full af nautum sem bíða slátmnar vegna of mikils framboðs. Hefúr einhvem tímann verið kannað hve mörg prósent bænda em ellilífeyrisþegar, öryrkjar eða "hobby"bændur? Hvað eiga þeir mikla markaðshlutdeild í innanlandsmarkaði hvort sem kjötið er selt innan sláturhúsanna eða á svörtum markaði? Ekkert eftitlit er með heimaslátrun enda vont við það að eiga. Er ekki hægt að láta fullvirðisréttinn ráða framleiðslunni og þeir sem ekki hafa hann vinna þá bara annað? Em bændur eini þjóðfélagshópurinn sem ekki þarf að hætta vegna aldurs? Væri ekki betur komið fyrir sauðfjárræktinni ef að hún væri meðhöndluð eins og annar atvinnurekstur. Hættið að umgangast sauðfjárbændur eins og smákrakka. Alhliöa prentþjónusta og prentumsjón UMBROT • HÖNNUN • FILMU- OG PLÖTUGERÐ • VEFSlÐUGERÐ Mjölnisholti 14-105 Reykjavík - Sími: 551 6680 prentsnid@prentsnid.is - www.prentsnid.is -t' Filippus á Núpsstað ásamt skyldmennum sínum við bænhúsið sl. sumar. Bbl. mynd: ÖÞ. Bænhúsið dregur að púsundir Mamanna Á hverju ári leggur mikill fjöldi ferðamanna leið sína að Núpsstað í þeim tilgangi að skoða bænhúsið þar og jafnvel fleiri byggingar á staðnum. Núpsstaður er austasti bær í Fljótshverfi og næstur Skeið- arársandi. Þaðan var oft veitt fylgd yfir vötnin og sandinn meðan þar var farið yfir á hestum. Bænhúsið, sem er hlaðið úr torfi, er að stofni til frá 17. öld. Það er í umsjá Þjóðminja- safns íslands. Það var endur- byggt að verulegu leyti á árun- um 1958-61. Á Núpsstað búa bræðurnir Filippus og Eyjólfur Hannessynir. Þeir eru synir Hannesar Jónssonar pósts sem bjó á Núpsstað 1880-1968 og var þjóðkunnur ferðagarpur. Filippus sagði í samtali að ferðamenn sem kæmu að Núps- stað árlega skiptu þúsundum og færi frekar fjölgandi ár frá ári. Það væri bænhúsið sem dragi fólk að staðnum, einnig vektu gömlu torf- húsin á bæjarhlaðinu talsverða athygli og fyrir kemur að fólk kíki þar inn þó það eigi ekki að gera það. Torfhúsin eru í notkun ennþá þar er m.a. smiðja þeirra bræðra, skemma og hjallur. Þá þykir bæjarstæðið á Núpsstað afar sér- stakt og hamramir ofan við bæinn hrikalegir. Þær skipta því þús- undum myndimar sem teknar em á Núpsstað á hverju sumri. Filippus sagði að talsvert væri um kirkjulegar athafnir í bæn- húsinu á hverju ári. Venja er að messa þar um verslunarmanna- helgina. Þá er alltaf eitthvað um að fólk komi þangað til að gifta sig eða láti skíra böm. Filuppus segir að þá komi fólk jafhvel um langan veg í þeim tilgangi að athöfnin fari fram í torfhúsi. í sumar var ka- þólsk messa í bænhúsinu. Filippus og Eyjólfúr em báðir komnir yfir nírætt en em heilsugóðir. Þeir hættu sauðfjárbúskap fyrir þremur árum en stunda enn smíðar í smiðjunni sinni. Ekki vildi Filippus gera mikið úr þeirri starfsemi þeirra bræðra en sagði að „þeir dunduðu enn við smíðar þó ekki væri nema til heilsubótar." /ÖÞ. Hugmyndir uni Mýsingu landsvæða vegna flúngnða vekja mismikla hrifningu Sú ákvörðun umhverfisráð- herra að leggja til friðlýsingu jarðarparta eða heilu bú- jarðirnar bæði í Kelduhverfi, Öxarfirði og í Skagafirði vegna fiórgoða sem settur hefur verið á válista, mætir harðri mótspyrnu margra bænda. Einar Ófeigur Bjömsson, bóndi á Lóni II í Kelduhverfi, segir að þessi friðun, ef af verður, snerti flestallar jarðir í Keldu- hverfi og einhverjar í Öxarfirði Hann segir að enn sem komið er sé þetta bara þingsályktunar- tillaga en verði hún samþykkt geti verið um margs konar frið- lýsingarsamninga að ræða. „Það þyrfti því ekki endilega að skipta miklu máli hvað núver- andi nýtingu lands viðkemur en reynsla okkar er sú að ef eitthvað er gefið eftir í samskiptum við kerfið þá færir það sig alltaf upp á skaftið. Þetta svæði er í mikilli ffamför gróðurfarslega og menn telja að flórgoða sé að fjölga á svæðinu," segir Einar. Hann segir að sum svæði sem talað er um að ffiða fyrir botni Öxarfjarðar séu tún jarðanna, í sumum tilfellum á að ffiðlýsa alla jörðina. I sumum tilfellum standa öll hús jarðanna á því svæði sem á að friðlýsa. „Það fór illa í menn þegar þeir lásu það á síðu Um- hverfisstofnunar að helstu ógnir við svæðið væru fiskeldi, lúpína, skógrækt og rask vegna virkjunar jarðhita. Þetta áttum við erfitt með að þola sem og það að lesa bara um það á Intemetinu að gerðar hafi verið áætlanir um að ffiðlýsa eignir okkar," sagði Einar. En ætla Keldhverfingar að grípa til vama? Einar Ófeigur sagði svo ekki vera en á fundi í Kelduhverfi á dögunum kom ffam að fáir myndu undirrita samninga um friðlýsingu. Tilkynnt hefur verið um samskonar ffiðlýsingar landa í Hegranesi í Skagafirði og í Viðvíkursveit. Stefanía Bima Jónsdóttir, á Beingarði í Hegranesi, sagði skoðanir skiptar um ffiðlýsinguna í Hegranesi og í Viðvíkursveit. Þeir sem lítt hafi skoðað málið telji það meinlaust en aðrir séu því andvígir. Hún segir að málið þarfnist meiri kynningar en verið hefúr til þessa. i

x

Bændablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bændablaðið
https://timarit.is/publication/906

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.