blaðið - 03.11.2005, Blaðsíða 22

FIMMTUDAGUR 3. NÓVEMBER 2005 blaöiö
Ábyrgð og átök
Þórhildur Þorleifsdóttir, leik-
stjóri, fagnar 50 ára leikhús-
afmæli sínu um þessar mundir en
hún var einungis tiu ára gömul
þegar hún steig fyrst á svið, í leik-
ritinu Ferðin til tunglsins.
„Ég var í litlu danshlutverki ásamt
öðrum krökkum. Ballettmeistarinn
kenndi okkur ómetanlega lexíu sem
hefur fylgt mér alla mína hunds og
kattar tíð í leikhúsinu. Hann brýndi
fyrir okkur að það fylgdi því ábyrgð
að voga sér inn á svið. Fyrir vikið
fannst manni að í pínulitlum dansi
væri Þjóðleikhúsið að standa og
falla með manni,“ segir Þórhildur.
,Þegar ég starfaði löngu síðar sem
leikhússtjóri í Borgarleikhúsinu
kom þangað rússneskur leikstjóri,
Borodin, sem brýndi sífellt fyrir
leikurum þetta sama: „Það fylgir
því mikil ábyrgð að standa fyrir
framan fólk sem hefur borgað fyrir
að sjá þig. Ef þú gerir ekki þitt besta
þá skaltu bara skammast þín því
þú ert svikari“. Hann notaði orðið
svikari. Þegar ég hlustaði á hann
hugsaði ég áratugi aftur í tímann,
til ballettmeistarans míns.“
Finnst þér enn að þvifylgi gríðarleg
ábyrgð að starfa í leikhúsi?
„Það má segja að það sé viss frekja
að kveða sér hljóðs og þykjast eiga
erindi. Stundum á maður ekki ann-
að erindi en það að gleðja einhvern
og koma honum til að hlæja og það
er ágætis erindi. En oftar en ekki er
maður að takast á við verk þar sem
maður finnur einhvern tón og hef-
ur skoðun, hugmynd eða hugsjón
að leiðarljósi. Mér finnst það skipta
máli. Ef maður heldur að maður
eigi að vera í leikhúsi vegna þess að
allir hafi gaman af að horfa á mann
eða hafi áhuga á manni persónulega
þá á maður að gera eitthvað annað.
Það er heilög skylda listamanna
að eiga erindi við áheyrendur sína.
Þau erindi geta verið af ýmsum toga
en hafi verkin einhverja þá þræði
að maður geti tengt þau samfélagi,
sögu eða hugsjónum og skoðunum
þá ber manni skylda til að gera
það.“
Hefurðu kynnst mörgu leikhúsfólki
sem er haldið meiri sýniþörf en
á byrgða rtilfinn i ngu ?
„Já, og leikhúsið er morandi í slíku
fólki en það þarf ekki alltaf mikið
til að beina huganum í aðra átt. Und-
anfarin ár hefur ekki verið í tísku að
hafa hugsjónir, hugmyndir og skoð-
anir. Allir hafa átt að vera fljótandi
með í því sem kallað er „main-stre-
am“. Það er mikið talað um marg-
breytileika en einsleitnin hefur aldr-
ei verið meiri. Islenskir fjölmiðlar
hafa reynt að vera eins og fjölmiðlar
í milljónasamfélögum. Það er verið
að búa til stjörnur úr fólki sem þú
getur hitt úti í fiskbúð. Ég á ekki við
að þetta fólk sé allt hæfileikalaust
en þetta húllum hæ er orðið áber-
andi innantómt og hégómlegt.“
Auðmenn og menning
Hvaðfinnstþérþá um þá þróun
að auðmenn séu orðnir ákveð-
in kjölfesta í menningarlífi
landsins ogfjárfesta íhenni?
„Þetta er slæm þróun og varhuga-
verð oghún firrir ríkisvaldið ábyrgð.
Ég er ekki að halda því fram að þeir
fjárfestar sem mest ber á séu meðvit-
að að reyna að stýra einu né neinu.
Það er hins vegar ljóst að í þessu er
falin hætta á sjálfsritskoðun lista-
manna sem er áhrifaríkasta ritskoð-
unin. Rétti maður þér peninga til
að gera eitthvað þá er augljóst að
þú ræðst ekki á hann eða það sem
hann stendur fyrir. Listamaðurinn
verður að hafa frelsi og eitt af hlut-
verkum listarinnar er að vera sam-
félagslega gagnrýnin. Þar að auki
held ég að þetta fyrirkomulag verði
til að breikka bilið milli þeirrar list-
ar sem þegar er viðurkennd og vin-
sæl og hinnar sem er að reyna að
brjótast til lífs. Menn vilja jú einu
sinni hengja nafnspjald sitt þar sem
einhver les það.
Ég hef ekkert á móti því að auð-
menn láti fé af hendi rakna til lista
og fái jafnvel skattaafslátt hafi þeir
á því áhuga og efni en það verður að
finna þessu farveg. Ég hef hugleitt
hvort ekki sé heppilegra fyrir list-
irnar að menn borgi í listasjóð og
treysti fagfólki til að meta hvar þörf-
in er brýnust og mest. Ef framlögin
eru reidd af hendi af raunveruleg-
um áhuga á menningunni þá ætti
það kerfi ekki að hindra auðmenn
í að gefa peninga.
Þetta kerfi sem ég er að gagnrýna
gefur yfirvöldum fjarvistasönnun.
Ég hef ekki orðið vör við að stjórn-
málamenn séu að skilgreina gildi
menningar. Er hún bara skraut-
fjaðrir eða munaður eða bara eitt-
hvað? Nei, menning er hluti af mik-
ilvægum lífsgæðum. Menningin
á stóran þátt í menntun þjóða og
mannúðlegu uppeldi og hún víkk-
ar sjóndeildarhringinn og dýpkar
skilning. Allt þetta er nauðsynlegt í
samfélagi sem horfir til framfara og
vill kenna sig við lífsgæði. Menning-
in er líka uppeldistæki. Við getum
ekki sett börn okkar fyrir framan
sjónvarpið og látið ameríska dægu-
menningu ala þau upp. Við verðum
að huga að andlegum þroska barna
okkur og við gerum það til dæmis
einna best með meðvituðu listaupp-
eldi.
Menntun og menning eiga að
vera þeir tveir máttarstólpar sem
við byggjum velferðarsamfélög á.
Menning er ekki tyllidagaskraut
eins og allt of margir stjórnmála-
menn virðast telja."
Skortur á róttækni
Víkjum aðeins að pólitíkinni. Nú
varstu Kvennalistakona og sast á
þingi. Ertu Samfylkingarkona í dag?
„Ég hef verið mikil stuðningskona
Ingibjargar Sólrúnar. Þótt ég hafi
lagt lóð á vogarskálar til að styðja
hana þá hef ég engar skyldur við
Samfylkinguna frekar en Samfylk-
ingin við mig. Sem listamaður hlýt
ég að taka mér þann rétt að hafa þær
skoðanir sem mér sjálfri sýnist."
En styðurðu Samfylkinguna eða
Vinstri grœna?
„Hvorugt. Ég hef aldrei verið neitt
af fullkominni sannfæringu nema
kvenfrelsiskona.“
Hvað finnst þér um stöðu kvenna í
dag?
„Ég er ekki að draga úr því að
margt hefur lagast en mér finnst
málstaðurinn vera orðinn ansi bit-
laus. Konur hafa mikið til gefist upp
á því að takast á við grundvallarhug-
myndir. Það þarf miklar samfélags-
breytingar til að fylgja eftir þeim
breytingum sem orðið hafa á hög-
um fólks síðan konur fóru út á vinnu-