blaðið - 14.03.2006, Page 14

blaðid

Útgáfufélag: Ár og dagur ehf.
Stjórnarformaður: Sigurður G. Guðjónsson.
Ritstjóri: ÁsgeirSverrisson.
Fréttastjórar: Aðalbjörn Sigurðsson og Erna Kaaber.
SVIGRÚM FÓLKSINS
Geir H. Haarde, utanríkisráðherra og formaður Sjálfstæðisflokks-
ins, sagðist í viðtali við Blaðið um liðna helgi hafa þá pólitísku
hugsjón að vilja „auka svigrúm fólks til að njóta lífsins eins
og það kýs sjálft“. Þessi yfirlýsing hins nýja leiðtoga sjálfstæðismanna
vekur fögnuð ekki síst sökum þess að flokkur hans hefur ekki nýtt að-
stöðu sína til að gera einmitt þetta síðustu 15 árin.
Þróunin hefur raunar um flest verið í öfuga átt. Á undanliðnum árum
hefur skipulega verið þrengt að frelsi fólks á íslandi til að lifa sínu eins
og það sjálft kýs. Boðum og bönnum hefur ekki fækkað í langri valdatíð
Sjálfstæðisflokksins, öðru nær. Lífsháttastjórnun af hálfu ríkisvalds og
annarra opinberra aðila hefur aukist til muna. Forræðishyggja sem oft
er spyrt við vinstri sinnaða stjórnmálamenn einkennir mjög framgöngu
sjálfstæðismanna þótt á því séu vissulega til heiðarlegar undantekn-
ingar. Eftirlit með almenningi hefur sömuleiðis verið aukið og ríkjandi
er sú hugsun að ábyrgð einstaklingsins á eigin lífi sé í raun samfélags-
vandi. Þannig eru íslenskir stjórnmálamenn almennt þeirrar hyggju að
æskilegt sé að banna tilteknar birtingarmyndir mannlegrar heimsku.
I viðtali við Tímarit Morgunblaðsins í desembermánuði árið 2003
sagði Davíð Oddsson, þáverandi forsætisráðherra, m.a: „I Noregi hefur
sú hugsun ríkt að allt sé bannað sem ekki er leyft. Lengi vel bjuggum við
hins vegar við það viðhorf að hér sé allt leyft sem ekki er bannað. Við
erum að þokast að norsku leiðinni, því miður.”
Davíð Oddsson tók sem dæmi reykingalög í viðtali þessu og sagði: „En
ég hef talað gegn ýmsum málum af þessu tagi innan ríkisstjórnar og
míns þingflokks, eins og þessu reykingafrumvarpi. Mér finnst í raun-
inni ótrúlegt að við skulum hafa fest í lög að ekki megi tala vel um tóbak.
Ekkert getur réttlætt að bannað sé með lögum að fólk tali vel um það
sem það vill tala vel um. Við erum sannarlega komin út að ystu mörkum
í þessum efnum.“
Davíð Oddsson hafði lög að mæla í desembermánuði árið 2003. En
jafnvel völd og gríðarlegur skriðþungi Davíðs Oddssonar megnuðu ekki
að brjóta á bak aftur forræðishyggjuna innan Sjálfstæðisflokksins.
Ummæli Geirs H. Haarde minna á hvílíkt órabil er á milli orða og
gjörða í íslenskum stjórnmálum. Flokkurinn sem lofsyngur einstakling-
inn, frelsi hans og ábyrgð á eigin lífi er jafnan tilbúinn til að samþykkja
aukið eftirlit og víðtækari lífsháttastjórnun. Getur hinn nýi leiðtogi Sjálf-
stæðisflokksins breytt því?
Auglýsingastjóri: Steinn Kári Ragnarsson. Ritstjórn & auglýsingan Bæjarlind 14-16,201 Kópavogur.
Aðalsími: 510 3700. Símbréf á fréttadeild: 510.3701. Símbréf á auglýsingadeild: 510.3711.
Netföng: vbl@vbl.is, frettir@vbl.is, auglysingar@vbl.is.
Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins. Dreifing: íslandspóstur.
MEIRAPRÓF - Nýir tímar
NÆSTA NÁMSKEIÐ BYRJAR 15. MARS
NÝLEGIR KENNSLUBÍLAR SEM UPPFYLLA
Euró 2 mengunarstaðal, lærðu í nútímanum
UPPLÝSINGAR OG INNRITUN í SÍMA 567 0300
14 I ÁLIT
ÞRIÐJUDAGUR 14. MARS 2006 blaöið
ÍSLENSKiR TjÁIWÁtAMEWW KRífjflST AFSöKuWlRbeíP/V;
TRÁ PojJSKuM Stjókwvölm/m veGWA SVrviRT>rLEGRfl ,
UMMÆLfl f JyLLAWPSPOSTei/ W ÍSLeNSkt TJÁRm4L/ILIF.
Hvað er málið?
Frá því að ég man eftir mér hafa
menn haft miklar áhyggjur af is-
lensku máli og hvernig það er á hrað-
ferð til Helvítis. Ég hef aldrei deilt
þeim áhyggjum í ríkum mæli. Málið
tekur ýmsum breytingum eins og
gengur, en svei mér ef þær eru ekki
minni en gera mætti ráð fyrir.
Jafnvel þó ungt fólk temji sér mál-
far, sem fullorðnum er ekki fullkom-
lega auðsætt, held ég að slíkt hafi
tíðkast meðal fyrri kynslóða líka
og án þess að málið biði varanlega
skaða af. Sletturnar og slangrið
kemur og fer, en eftir situr málið.
En þegar maður les fréttatilkynn-
ingar og opinberar skýrslur frá lang-
skólagengnu fólki er erfitt að verj-
ast þeirri hugsun að þar sé málinu
meiri skaði unninn, með sérkenni-
legri setningaskipan, þófi og meintu
sérfræðimáli, sem oftast bendir
nú til þess að viðkomandi séu ekki
alltof skýrir eða ómögulegt að ræða
sérgreinina svo aðrir skilji. Og ekki
skánar ástandið þegar þetta aumingj-
ans fólk er að burðast við að þýða án
>ess að vera fært um það. Af því að
>að hefur ekki vald á íslensku.
Málfátæktin kvíðvænleg
Ég veit ekki hvort ég er að verða
svona aldurhniginn, en upp á síð-
kastið hafa áhyggjurnar af íslensk-
unni aukist. Mér finnst ég oftar
heyra rangar beygingar, misfarið
með orðtök og sérstaklega verð
ég þó var við snauðari orðaforða.
Áhyggjurnar eru þó ekki beinlínis
af málinu, heldur fólkinu, sem í hlut
á. Það hlýtur að vera verra að geta
ekki klætt hugsanir sínar í þann
búning, sem við á. Að þurfa að fara
langar leiðir til þess að koma öðrum
í skilning um það hvað maður er að
fara. Að mælast ekki betur fyrir en
svo að aðrir efist ósjálfrátt um hugs-
unina, sem að baki býr.
Það er tíska að kenna enskunni
um þetta allt saman. Að börnin alist
bara upp á tölvuleikjum og engilsax-
neskum sjónvarpsþáttum milli þess
sem þau senda skammstafanir sín
Andrés Magnússon
á milli á messa eða smessa. Sú skýr-
ing þykir mér ekki haldbær vegna
þess að vandræðin varða fleiri en
vora glöðu æsku. Bærinn er fullur
af miðaldra fólk, sem glímir engu
síður við þennan vanda.
Ég er hins vegar að hugsa um að
kenna menntakerfinu um þennan
aðsteðjandi vanda. En ég ætla ekki
að halda því fram að það sé vegna
þess að móðurmálskennslustundum
hafi fækkað. Þvert á móti el ég mér
von í brjósti um að sú fækkun geti
bætt ástandið verulega.
Vantar okkur málfræðinga?
1 móðurmálskennslu í grunnskólum
er óskiljanlegum tíma varið í mál-
fræðikennslu, hljóðfræði og ámóta
ömurð, sem engum kemur að gagni.
Nema hugsanlega upprennandi mál-
fræðingum, þó ég efist raunar um
það líka.
Mál lærist ekki með því að greina
það málfræðilega. Það lærist með
því að lesa, skrifa og tala. Börnin
læra mest að tala hvert af öðru og
auðvitað er þeim kennt að lesa og
skrifa í skólanum. En hvað svo? Eru
þau látin lesa eitthvað af viti? Eru
þau látin skrifa svo einhverju nemi?
Er þeim kennt að standa fyrir máli
sínu?
Hin sorglega staðreynd er sú að
þegar grunnskóla lýkur má telja á
fingrum annarar handar þær skáld-
sögur, sem börn hafa verið látin lesa.
Tilsögn í ritgerð er nánast engin um-
fram undirstöðuatriði stafsetningar
og þó börnin séu æfð í upplestri
dugar það skammt til þess að koma
fyrir sig orði.
Væri ekki ráð að láta íslenskuna
um að kenna fólki íslensku í stað
þess að reyna að gera það allt að óvilj-
ugum og ótalandi málfræðingum?
Það er til sægur af góðum bókum,
sem allir hafa gott af að lesa, um
nóg er að skrifa og ræðulistin er eitt-
hvað annað og meira en skrípaleikar
JC. Börnin (og tungan) eiga það inni
hjá okkur að við segjum þeim til í
málinu.
Höfundur er blaðamaður.
KHppt & skoríð
klipptogskorid@vbl.is
„Eitt er nefnilega að tala á almennum hug-
myndafræðilegum nótum. Annað að breyta
þeim orðum í klára pólitlska afstöðu til mála
sem efst eru í baugi umræð-
unnarhverjusinni. Dæmi
um það er umræðan um sam-
þjöppun á fjölmiðlamarkaði
og tengsl eigenda fjölmiðla
við markaðsráðandi fyrirtæki
á mikilvægum mörkuðum. Þur voru íslenskir
jafnaðarmenn með sérstöðu. Þeir vildu ganga
skemmst allra, gagnstætt þvi sem ætla mætti
með jafnaðarmannafiokknú í upphafi2i.
aldar. Þess vegna varóskaplegaholurhljómur
í ræðum forystumanna jafnaðarmanna núum
helgina að þessu leyti. fslenskir nútímakratar
eru greinilega enn að moka oni sinni djúpu
hoiuáþessusvæði."
Eínar K. Guðfinnsson, www.ekg.is, 13.03.2006
Sjávarútvegsráðherra gleðst í bloggi
sínum yfir90 ára afmæli íslenskra jafn-
aðarmanna, en telur að stefnuleysi
torveldi för þeirra til framtíðar nokkuð. Klipp-
ari hefur hins vegar ekki minna gaman af þvf
að sjá Einar blása nýju Iffi I hið forna orðtak
Davíðs Oddssonar um holuna og gröftinn.
J gær var ég viðskiptavinur Islandsbanka en í
dag er ég viðskiptavinur Glitnis. Bankinn var I
svo miklum vandræðum með peningana sína
að frekar en að gera ekkert var
ákveðið að skipta um nafn á öllu
helvítisdraslinu.
BjarniÁrmannsson situri Kast-
Ijósinu og segir að Islandsbanki
sé besta nafn sem til er en nafn bankans verði
að vera skiljanlegt í útlöndum þvi Islands-
banki- fyrirgefðu Glitnir er auðvitað I buiiandi
útrás eins og öll önnur fjármálafyrirtæki lands-
ins. Eigum við að trúaþvf að útiendingar átti
sig ekki á nafninu Islandsbanki en fili Glitni
alveg í tætlur?Hvaða delluverk erþetta eig-
inlega?Skylduþeirhjá Deutsche Bank vitaaf
þessu? Hvað með Singer&Friedlander? Hvernig
eiga hinir heimsku útlendingar að vita að það
er banki? Og hvað með BjarnaÁrmannsson
-getur maðurinn heitið þettai útlöndum?"
Pall Ásgeir Ásgeirsson, malbein.net/pallasgeir, 13.03.2006.
áll Ásgeir hefur líkt og sumir aðrir
efasemdir um nafn-
breytingu íslands-
banka. En ef þetta ersvona fínt
nafn, skyldi ekki einhver geta
notað það? Kannski Sparisjóður
Svarfdæla, sem getur örugglega notað nafn
með breiðari skfrskotun.