blaðið - 25.10.2006, Blaðsíða 22

kolbrun@bladid.net
Afmælisborn dagsms
JÓHANN STRAUSSTÓNSKÁLD, 1825
GEORGE BIZETTÓNSKÁLD, 1838

■A
A
Ein til frásagnar
JPV útgáfa hefur sent fra sér
bókina Ein til frásagnar eftir
Immaculée llibagiza og Steve
Erwin. Þetta er einstæð frásögn
konu sem lifði af helförina í
Rúanda.
Immaculée llibagiza ólst upp í
landinu sem hún unni í faðmi
ástríkrar
fjölskyldu.
En árið 1994
hrundi friðsæl
veröld hennar
til grunna
þegar hryllilegt
blóðbað brast
á í Rúanda.
Fjölskylda
Immaculée
var miskunnarlaust brytjuð
niður í morðæði sem stóð í
þrjá mánuði og kostaði líf nærri
einnar milljónar landsmanna.
Þótt ótrúlegt megi virðast lifði
Immaculée blóðbaðið af. i 91
dag sat hún ásamt sjö öðrum
konum þögul í hnipri í þröngri
þaðherbergiskytru sóknar-
prests nokkurs meðan hundruð
morðingja með sveðjur á lofti
leituðu þeirra.
Immaculée lliþagiza er fædd
í Rúanda og lagði stund á
rafmagnsverkfræði í Háskóla
Rúanda. Hún missti flesta fjöl-
skyldumeðlimi sína í helförinni
1994 en fluttist fjórum árum
síðar til Bandaríkjanna og hóf
störf fyrir Sameinuðu þjóðirnar.
Hún hefur sett á laggirnar
stofnun til að hlúa að þeim sem
líða af völdum þjóðarmorða og
styrjalda. Hún býr ásamt manni
sínum og tveimur börnum á
Long Island.

Ný bók um Kaf-
tein Ofurbrók
JPV útgáfa hefur sent frá sér
nýtt skáldverk um Kaftein
Ofurbrók eftir Dav Pilkey. Hún
heitir Kafteinn Ofurbrók og
líftæknilega
horskrímslið.
Seinni hluti:
Fáránlegu slím-
klessurnar.
Nú lenda Ge-
org og Haraldur
í virkilega
klístruðum
aðstæðum.
Nýjasta prakk-
arastrikið þeirra
fer svo mjög í taugarnar á aðal-
gáfnaljósi skólans, Sófusi séní,
að hann brennur í skinninu að
hefna sín.
Bækurnar um Kaftein Ofurbrók
hafa tvívegis hlotið Bókaverð-
laun ársins sem besta þýdda
barnabókin á vegum Borgar-
bókasafns Reykjavíkur.
Skrímsli
gráta ekki
Hjá Máli og menningu er komin
út bókin Stór skrímsli gráta
ekki eftir Áslaugu Jónsdóttur,
Kalle Guettler og Rakel Helms-
dal. Bókin kemur
samtímis út í
fjórum löndum:
íslandi, Svíþjóð,
Færeyjum og
Danmörku.
Allt sem litla
skrímslið gerir
er ógurlega fínt.
Allt sem stóra
skrímslið gerir
er voðalega
klaufalegt. Stóra
skrímslið verður sífellt sorg-
mæddara en hvað er til ráða?
Allir vita að stór skrímsli gráta
ekki...
S&NáJ
Skrifaði þjóðina í hæðir
LJPP. \ SKil RH.FÐIR
SaÓ Á V A'ITHÍASAH jiHH'M.-.SCNAK
eint á síðustu öld var
ég fengin til að skrifa
kristnisögu 19. aldar í
fjögurra binda verki í
tilefni af þúsund ára
kristni í landinu. Þegar ég vann að
því verki las ég mér til um Matthías
Jochumsson og komst að því hversu
mikill uppreisnarmaður hann var í
sinni kristni, en hann varð fyrstur
til að kynna frjálslynda guðfræði á
Islandi. í kjölfarið vaknaði áhugi
minn og ég heillaðist af honum,“
segir Þórunn Valdimarsdóttir,
sagnfræðingur og rithöfundur,
sem hefur sent frá sér bókina Upp
á sigurhæðir sem er ævisaga prests-
ins, þýðandans, leikritaskáldsins,
ritstjórans og þjóðskáldsins Matthí-
asar Jochumssonar.
„í trúmálum
þurfti Matthías
að sigla á móti
straumnum og sög-
ur tóku að myndast
um hann. I dagbók
á Barðaströnd var
sagt að hann væri
mikill guðlastari.
Ég reyni í verkinu
að gera trúarþætt-
inum sem best skil
því hann skiptir
miklu máli í lífi og
starfi Matthíasar
og sögu þjóðarinn-
ar. Samkvæmt skoð-
anakönnunum eru
hátt í 90 prósent
íslendinga trúaðir en einungis rúm
40 prósent á hinum Norðurlöndun-
um sem stafar mjög trúlega af því
að frjálslynda guðfræðin sem Matt-
hías innleiddi náði undirtökum á
fyrri helmingi 20. aldar,“ segir Þór-
unn.
Lærði„the hard way"
Þegar Þórunn er spurð hvernig
maður Matthías hafi verið segir
hún: „Hann var mjög fylginn sér
og feikiduglegur. Það tók tíma fyr-
ir persónuleika hans að mótast eins
og ég rek í bókinni. Af eldri bréfum
hans má merkja að hann átti til kvik-
indisskap. í ungæðisskap, í bréfi til
Steingríms Thorsteinssonar, gerði
hann til dæmis grín að gömlum
forljótum manni sem hann sá í
lest í Danmörku. Síðan hvarf þessi
galgopaskapur og hann sá til þess
að engin kerkniskvæði varðveitt-
ust eftir sig. Það hafði hent hann
Þorunn Valdimarsdottir. „Með skaldskap
sínum. þýðingum og öllu sínu lifi gerði hann
sitt til að byggja þjóðina upp.“
Mynd/Frikki
að gera í kvæði
grín að Jens
Hjaltalín skóla-
bróður sínum í latínuskólanum og
Jens orti hatursfulla ákvæðavísu til
Matthíasar á móti:
Brjótirþú fót við eggjagrjót
Ami þérgrös oggrundir
Gapi þérjörðin undir.
Matthías tók þessa vísu ekki alvar-
lega fyrr en hann fótbrotnaði og var
þá búinn að missa tvær eiginkonur,
báðar ungar, úr umgangspestum.
Segja má að áhrínisorð séra Hjalta-
lín hafi komið fram enda er sagt að
enginn hafi þorað að espa hann upp
eftir þetta af ótta við forneskju hans.
Eftir fótbrotið hvarf allur kvikindis-
skapur úr heimildum um þjóðskáld-
ið. Séra Matthías var sem sagt ekki
fæddur góður og göfugur í gegn frek-
ar en við hin. Hann lærði „the hard
way“ - eins og hann hefði sagt því
hann sletti ensku. Er hann fótbrotn-
aði ofan í það að jörðin gapti undir
4^

honum í tvígang við konumissi átt-
aði hann sig á því hvað það getur
kostað að meiða fólk.“
Upp á Sigurhæðir
Um skáldskap Matthíasar segir
Þórunn: „Með skáldskap sínum,
þýðingum og öllu sínu lífi gerði
hann sitt til að byggja þjóðina upp.
Hann orti fólk upp með huggun-
arsálmum og í öðrum kveðskap, í
blaðagreinum og leikritum orti
hann þjóðina til dáða. Eftir að
Matthías hætti prestskap og varð at-
vinnuskáld byggði hann fjölskyldu
sinni fínt hús á Akureyri sem gár-
ungar kölluðu Sigurhæðir eftir gam-
alli vísuhendingu hans: „ógurleg
er andans leið upp á sigurhæðir“.
Skáldið flutti því upp á Sigurhæðir
í bókstaflegri merkingu auk þess
sem hann skrifaði þjóðina í hæðir
trúarlega, þjóðernislega og bók-
menntalega.”
í bókinni reyni ég að endurskoða
dóma um hann sem ljóðskáld og
sýni fram á hvernig sömu umsagn-
irnar ganga aftur. Hann fékk ýmsa
upp á móti sér því hann var áberandi
skáld og af lágu fólki komin. Alþýð-
an elskaði hann og það var ástæða
þess að hann fékk varanleg skálda-
laun frá Alþingi fyrstur manna því
þingmenn eru fulltrúar alþýðunn-
ar. Þá mótmælti Grímur Thomsen
og spurði: Af hverju hann en ekki
Benedikt Gröndal og Steingrímur
Thorsteinsson? Menningarpólitíkin
var í fullum gangi þá, eins og alltaf.
Það er ótrúlegt að skoða þau mál og
grimma bókadómana, útgáfuvand-
ræðin og prentvillupúkana og sjá
hvað heimurinn hefur lítið breyst.
Ég naut þess að vinna þessa bók
en þetta hefði aldrei orðið gaman
nema vegna þess að ég fékk til þess
góða styrki. Ekki má gleyma mik-
ilvægi fjármagnsins. Að minnsta
kosti tveir menn höfðu byrjað að
skrifa sögu Matthíasar en gáfust
upp gagnvart magninu. Ég hefði
orðið úti með verkið ef ég hefði
ekki fengið styrki til að vinna að
því í fimm ár samfleytt.“
menningarmolinn
Fæðing Picassos
Á þessum degi árið 1881 fæddist á
Spáni Pablo Picasso, einn frægasti
og áhrifamesti listamað-
ur 20. aldar. Myndlist-
arhæfileikar Picassos
komu snemma í ljós og
hann hélt fyrstu mynd-
listarsýningu sína 13 ára
gamall.
Á ferli sem spannaði
áttatíu ár gerði hann
rúmlega 50.000 málverk,
teikningar, tréristumyndir, högg-
myndir og keramíkverk og skipti
margoft um stíl.
Picasso hafði gríðar-
lega sterkan persónuleika.
Einkalíf hans var alla tíð tíð-
indamikið, enda var hann
mikill kvennamaður. Ellin
dró ekkert úr afköstum
hans, hvorki á listasviði né
í kvennamálum. Hann var
afkastamikill allt til dauða-
dags árið 1973. Hann var 91
árs þegar hann lést.