Bændablaðið - 05.07.2005, Blaðsíða 36

36 Þriðjudagur 5. júlí 2005
Til að tryggja meyrt og ljúfengt dilkakjöt
með eðlilegt geymsluþol er lykilatriði að
við slátrun séu fyrir hendi þeir þættir
sem tryggja eðlilegar efnabreytingar í
kjötinu á fyrstu klukkustundum eftir
slátrun. Þá umbreytist hluti af auðleyst-
asta orkuforða vöðvanna í mjólkursýru í
vöðvunum og sýrustig lækkar sem trygg-
ir eðlilegt geymsluþol kjötsins. Verði mis-
brestur á þessu verður sýrustig í vöðvum
of hátt og geymsluþolið skert.
Haustið 2004 vann MATRA (Matvæla-
rannsóknir á Keldnaholti) að frumkvæði LS
víðtæka könnun á sýrustigi í dilkakjöti í
sláturhúsum víða um land. Þetta var gert
vegna þess að vísbendingar voru um breyt-
ingar í þessum efnum á síðustu árum. Í
þessari rannsókn voru valdir skrokkar af bú-
um þar sem um leið voru fyrir hendi mjög
ítarlegar upplýsingar sem aflað var um með-
ferð lambanna fyrir afhendingu á sláturbíl,
flutning þeirra að sláturhúsi og meðferð í
sláturrétt.
Í sem stystu máli þá hafa niðurstöður úr
þessari rannsókn sýnt að hátt sýrsustig er
þáttur sem verður að huga að og vera á verði
gegn að komi fram sem vandamál í dilka-
kjöti. Um leið er ljóst að þetta vandamál á
sér ákaflega margþættar orsakir og útilokað
er að greina nokkurn einn ráðandi áhrifaþátt
um að hlutir fara úrskeiðis. Það er hins veg-
ar ljóst að allir þætti sem skapa streitu hjá
lömbunum fyrir slátrun, sem veldur því að
þau ganga hratt á auðleystan orkuforða fyrir
slátrun, eða þættir sem leiða til of lítillar
orku í vöðvunum hjá gripnum eru miklir
áhættuþættir. Vegna umræðu um þessi mál
er ástæða til að nefna að alls ekki var hægt
að finna að langar flutningavegalengdir ein-
ar og sér væru mikill áhrifavaldur. Hærra
sýrustig mældist oft í skrokkum af lömbum
sem komu frá búum í næsta nágrenni slátur-
húsa en frá búum þar sem fé var flutt mörg
hundruð kílómetra til slátrunar á sama tíma.
Það virðist einnig mega greina að veru-
legur hluti áhættuþáttanna tengist meðferð
lambanna heima á búinu áður en þau eru af-
hent á sláturbíl. Um leið er samt rétt að und-
irstrika að góðir flutningar og meðferð í
sláturrétt eru þættir sem hvergi má slaka á
kröfum um. Góð samvinna framleiðenda,
flutningsaðila og sláturhúsanna verður ætíð
lykilatriði til að tryggja gæði. Þannig verða
framleiðendur t.d. ætíð að hafa skýrar upp-
lýsingar frá sláturhúsunum sem þeir geti
treyst um hvíldartíma lambanna þar.
Athygli er hins vegar vakin á þessu hér
til að hvetja bændur til að vanda sem kostur
er meðferð lambanna fyrir slátrun. Vegna
þess hve þættir heima á búinu skipta miklu
máli verða framleiðendur að vera hér á
verði. Lykilatriði er að lömbin séu í góðu
næringarástandi þannig að þau hafi nægan
auðleystan orkuforða í vöðvum við slátrun.
Svelti fyrir slátrun umfram einn og hálfan
sólarhring er líklegt að virki neikvætt í þess-
um efnum. Nauðsynlegt er í þessu sambandi
að skoða í samhengi þann tíma sem lömbin
eru án fóðurs heima á búinu fyrir flutning,
flutningstímann og biðtíma í sláturhúsi.
Ákaflega mikilvægt er að lömbin séu út-
hvíld og róleg áður en þau fara á sláturbíl,
sé forðað frá allri streitu. Aldrei má henda
að lömb séu send til slátrunar beint eftir
langan rekstur eða fjárrag. Í þessu samband
má einnig benda á vegna flutninga að vís-
bendingar eru um að löng bið á sláturbílum
meðan verið er að safna viðbótarfé á þá sé
til mikilla óþurfta í þessum efnum. Mikil-
vægi þess að fjárflutningar séu skipulagðir
þannig að þeir tryggi ró hjá lömbunum með-
an á flutningum stendur verður aldrei of-
metið.
Meginatriði er að tryggja að sláturlömb
séu í góði næringarástandi, úthvíld og róleg
þegar þau eru sett á sláturbíl. Á þenn hátt
hefur fjárbóndinn lagt sitt af mörkum til
þess að íslenskt dilkakjöt verði um ókomin
ár gæðavara sem allir neytendur treysta.
/JVJ
Þrjú lykilatriði
* Góð hvíld
* Forðast alla streitu
* Gott næringarástand (næg auðleyst orka í
vöðvunum við slátrun)
Meðferð lamba fyrir slátrun
Eitt sterkasta vopn íslenskrar dilkakjötsframleiðslu er að í augum neytenda eru
gæði dilkakjötsins mikil og þeim má treysta. Fátt er sauðfjárræktinni mikilvægara
en geta staðið vörð um og viðhaldið þessari jákvæðu ímynd.
Bændur sem sauðfjárrækt
stunda þekkja það að frá haust-
inu 1998 hafa verið unnar á
vegum búnaðarsambandanna
afkvæmarannsóknir á hrútum
eftir ákveðnum reglum sem
fagráð í sauðfjárrækt hefur
mótað.
Árangur af þessu starfi er víða
feikilega mikill. Með vali á
grundvelli niðurstaðna hafa
bændur stóraukið kjötgæði ís-
lensks dilkakjöts á fáum árum. Í
þessum rannsóknum eru niður-
stöður úr kjötmati og ómsjármæl-
ingum sameinaðar í heildarmat
fyrir afkvæmahóp hvers hrúts.
Rétt er að undirstrika það að þess-
ar rannsóknir beinast aðeins að
kjötgæðum en að sjálfsögðu eru
margir fleiri eiginleikar sem taka
verður tillit til í ræktunarstarfinu.
Æskilegt er að sem flestir
hrútar séu í slíkri rannsókn á
hverju búi sem tekur þátt í þessu
starfi vegna þess að eftir því sem
hrútarnir eru fleiri skapast að
sama skapi meiri möguleikar á
vali á grundvelli niðurstaðna. Það
er ljóst að afkvæmarannsókn er
talsvert kostnaðarsöm aðgerð og
þess vegna er alveg ljóst að þessi
úrvalsaðferð á því aðeins rétt á sér
að mögulegt sé að nýta niðurstöð-
urnar þegar þær liggja fyrir til úr-
vals úr hrútahópnum. Þess vegna
þarf hrútahópurinn í rannsókn í
flestum tilvikum að lágmarki að
telja fimm til sjö hrúta.
Í þessum rannsóknum er gert
ráð fyrir að niðurstöður ómsjár-
mælinga og stigunar liggi fyrir
hjá að lágmarki átta lömbum und-
an hverjum hrúti og eru gerðar
kröfur til að þar sé unnið með
lömb af aðeins öðru kyni, þ.e.
annaðhvort hrúta eða gimbrar.
Þetta er gert til að ekki þurfi að
leiðrétta mælingar vegna áhrifa af
kynjamismun.
Framleiðnisjóður landbúnað-
arins mun líkt og áður styrkja
rannsóknir sem uppfylla tiltekin
skilyrði. Þar er um að ræða tvo
flokka, það sem við höfum kallað
minni rannsóknir og eru þá fimm
til sjö hrútar í rannsókn á búinu,
en einnig stærri rannsókn og eru
þá átta hrútar eða fleiri með full-
gildar niðurstöður í rannsókninni
á búinu.
Ástæða er að hvetja alla sauð-
fjárræktendur til að skoða þátt-
töku í þessu starfi. Séu niðurstöð-
ur nýttar á réttan hátt munu rann-
sóknirnar skila verulegum ár-
angri, en þær eiga því aðeins rétt á
sér að verið sé að nýta niðurstöð-
ur í virku ræktunarstarfi.
Rétt er að minna á það að
búnaðarsamböndin munu yfirleitt
gera kröfur um að vorbók hafi
verið skilað til uppgjörs hjá BÍ til
að vinna afkvæmarannsókn.
Þannig eru allar grunnupplýsingar
fyrir hendi í tölvum búnaðarsam-
bandanna þegar að vinnunni kem-
ur.
Þá skal á það minnt að búnað-
arsamböndin munu einnig að-
stoða við uppgjör á afkvæma-
rannsóknum sem aðeins byggja á
niðurstöðum úr kjötmati slátur-
lamba. Slíkar rannsóknir er mjög
auðvelt að vinna ef fyrir liggja
skráðar upplýsingar frá vorinu og
sláturupplýsingar má orðið sækja
á flestum stöðum á tölvutæku
formi til sláturleyfishafa. /JVJ
Afkvæmarannsóknir á hrútum á vegum
búnaðarsambandanna haustið 2005
Hrútar í fjárhúsinu á Ærlæk. Þeir eru í sérstakri afkvæmarannsókn fyrir
sauðfjársæðingarstöðvarnar.
Burðarás þessarar ráðstefnu
má segja að hafi verið notkun
sneiðmyndatækja í rannsókn-
um á kjötgæðum og nýting á
þeirri tækni í kynbótastarfi.
Þetta mun í fyrsta sinn sem
þeir sem einkum hafa starfað
að slíkum rannsóknum koma
saman og bera saman bækur
sínar.
Það var að sjálfsögðu mjög
vel til fundið að halda slíkan fund
í minningu Skjervolds vegna þess
að hann var sá sem hóf notkun á
þessari tækni í búfjárrækt í heim-
inum fyrir rúmum tveimur ára-
tugum. Fyrstu árin beindust rann-
sóknir mikið að ýmsum tækniat-
riðum sem þurfti að leysa til að
nýta þessa tækni á þennan hátt. Á
seinni árum er hins vegar búið að
nýta tæknina í feikilega áhuga-
verðum rannsóknarverkefnum
sem mörg voru kynnt þarna. Auk
þess er farið að nota þessa tækni í
hagnýtu ræktunarstarfi og nokkur
reynsla er þar þegar fyrir hendi
sem þarna var gerð grein fyrir.
Slíkt starf er eingögngu bundið
við Bretland, Noreg og Nýja-Sjá-
land. Þessi tækni er mjög dýr í
notkun og var greinilegt að skoð-
anir voru eitthvað skiptar meðal
þeirra sem hafa unnið að notkun
hennar í ræktunarstarfi um hver
þróunin yrði á næstu árum. Auk
þess er tækið ekki færanlegt
þannig að gripi þarf að flytja að
tækjunum til mælinga. Slíkt
krefst sérstaks skipulags.
Auk þessa sem var þunga-
miðja ráðstefnunnar var þarna
fróðlegt erindi um þróun markað-
ar fyrir dilkakjöt í Noregi, sem
ásamt Íslandi er hið eina af Norð-
urlöndunum sem enn er með
dilkakjötsframleiðslu sem hægt er
að ræða um. Mjög áhugaverð er-
indi voru um þróun í fjárbúskap
og sauðfjárræktarstarfi í stóru
framleiðslulöndunum, Ástralíu og
Nýja-Sjálandi, en sérstaklega í
Ástralíu eru að gerast ótrúlegar
breytingar í þeim efnum. Einnig
voru nokkur erindi um ræktunar-
skipulag í sauðfjárrækt. Norð-
menn kynntu þarna hugmyndir
um blendingsrækt í sauðfjárrækt
með notkun á sérstökum línum af
fé sem eingöngu er ræktað með
tilliti til kjötgæða. Áhugavert er
að velta þessum hugmyndum
frænda okkar ögn nánar fyrir sér
þar sem þeir um sumt búa við
þann sauðfjárbúskap sem mest
líkist þeim íslenska.
Með haustinu verður reynt að
kynna eitthvað af því forvitnilega
efni sem þarna rak á fjörur okkar
með stuttum pislum um nokkur af
erindum sem þarna voru flutt.
/JVJ
Ráðstefna um kjötgæði
sauðfjár í Noregi
Dagana 2. og 3. júní var haldin að Hamri í Noregi alþjóðleg ráð-
stefna um kjötgæði sauðfjár. Þarna voru um 60 þátttakendur frá
Norðurlöndunum, Bretlandi, Þýskaland, Ástralíu og Nýja-Sjálandi.
Héðan frá Íslandi voru auk mín mætt þarna Emma Eyþórsdóttir og
Eyjólfur Kristinn Örnólfsson. Ráðstefna þessi er í flokki slíkra sem
tengdar eru minningu Haralds Skjervold, sem lengi var prófessor í
búfjárkynbótum við Landbúnaðarháskólann á Ási og mótaði norska
búfjárrækt um áratuga skeið meira en nokkur annar einstaklingur.