Bændablaðið - 25.02.2010, Blaðsíða 4

4 Bændablaðið | fimmtudagur 25. febrúar 2010
Fréttir
Ljósdíóðulampar lofa góðu
fyrir garðyrkjuna
– skref stigið í átt að hátæknigróðurhúsum
Garðyrkjubændur nota rafmagn
í miklum mæli til raflýsingar í
gróðurhúsum. Árið 2008 not-
uðu þeir um 62 GWst, en það
samsvarar notkun um 13 þús-
und heimila. Á síðasta ári hófu
Orkusetur iðnaðarráðuneytisins
og Vistvæn Orka ehf samstarf
um smíði og prófanir á svoköll-
uðum ljósdíóðulömpum, sem
þróaðir eru á Íslandi til að auka
hagkvæmni í lýsingu gróðurhúsa.
Lamparnir hafa staðist
allar væntingar
Nokkrir LED ljósdíóðulampar hafa
verið prófunum í tilraunagróðurhúsi
LbhÍ að Reykjum í Ölfusi frá því í
byrjun desember á sl. Fyrri áfanga
var nýlega lokið og hafa lamparnir
staðist allar væntingar um stöðugt
ljósmagn, orku- og kæliþörf – en
um lýsingu á paprikuplöntum er að
ræða. Bændablaðið tók hús á Ásbirni
Torfasyni, framkvæmdastjóra
Vistvænnar Orku, í gróðurhúsinu
að Reykjum en hann segir að með
þessari tækni sé verið að stíga skref í
átt að hátæknigróðurhúsum þar sem
öllum þáttum lýsingar sé stýrt.
„Það sem hefur verið að gerast á
allra síðustu árum er að ljósdíóðu-
tækninni hefur fleygt geysihratt fram
og er nú svo komið að hægt er að
nýta ljósdíóður sem ljósgjafa, enda
ljósmagn og ljósnýtni þeirra orðin
með því hæsta sem þekkist. Á sama
tíma hefur verð á ljósdíóðum farið
lækkandi svo þær eru orðnar sam-
keppnishæfar í verði við hefðbundna
ljósgjafa. Helsti kostur ljósdíóða er
lág orkunotkun og hár endingartími.
Þá geisla ljósdíóður ekki frá sér hita
eins og glólampar gera svo ekki er
eldhætta. Þetta getur verið sérlega
hentugt við ræktun matjurta þar sem
nauðsynlegt er að staðsetja raflýs-
ingu nálægt plöntum – t.d. þegar
millilýsing er nauðsynleg. Segja má
að lykillinn að orkusparnaði ljós-
díóðulampa sé að þeir lýsa einung-
is á þeim stað í litrófinu sem nýtist
plöntunni sem best,“ segir Ásbjörn.
Hann segir að fjölmargar rann-
sóknir hafa verið gerðar á ljósdíóð-
um við ræktun blóma- og matjurta
og þær hafa staðfest hagkvæmni og
notagildi þeirra. Hollendingar munu
vera komnir lengst í nýtingu tækn-
innar í garðyrkju og rækta þeir t.d.
tómata, papriku og rósir með svona
lýsingu í dag með góðum árangri.
Umrætt verkefni er sam-
starfsverkefni Vistvænnar Orku
ehf, Orkuseturs og SPROTANS
Frumkvöðla- og tækniþróunarseturs
LBHÍ. Meginmarkmið verkefnisins
er að prófa frumgerð ljósdíóðulamp-
ana við ræktun á plöntum við raun-
verulegar aðstæður í tilraunagróður-
húsi LBHÍ að Reykjum. Í verkefninu
verða gerðar samanburðarprófanir á
raforkuþörf og uppskeru miðað við
raflýsingu með háþrýstum natríum
lömpum (HPS) sem eru algengustu
lamparnir sem nú eru notaðir í heils-
ársræktun blóma- og matjurta. Aðrir
aðilar sem styrkja verkefnið eru
Átak til atvinnusköpunar á vegum
IMPRU Nýsköpunarmiðstöðvar
Íslands og Tækniþróunarsjóður.
Seinni hluti verkefnisins
að hefjast
Ásbjörn segir að verkefnið sé í raun
tvískipt, þ.e. fyrri hluti verkefnisins
hafi snúið að sáningu á paprikuf-
ræjum, plöntun í steinullarkubbum
og ræktun á uppeldisborði í nokkrar
vikur, fyrst með 4 ljósdíóðulömp-
um, síðan 12 lömpum þegar plönt-
urnar þurftu meira rými. „Sá verk-
hluti hefur gengið framar vonum
og hafa paprikuplönturnar dafnað
mjög vel. Seinni hluti verkefnisins
mun snúa að því planta út í rækt-
unarklefann í beðum sem ná yfir
60m2 rými þar sem hinar eiginlegu
samanburðarathuganir á raforkuþörf
og uppskeru fara fram. Lýst verður
með 36 ljósdíóðulömpum og raf-
orkunotkunin mæld. Samskonar
ræktunarprófanir á papriku standa
nú yfir í þremur öðrum 60m2 rækt-
unarklefum í tilraunagróðurhús-
inu þar sem lýst er með háþrýstum
natríumlömpum (HPS), en þar er
raforkunotkunin einnig mæld. Því
lá beinast við að rækta papriku undir
LED ljósdíóðulömpunum þar sem
niðurstaða á raforkunotkun og upp-
skeru með báðum lýsingaraðferð-
unum mun liggja fyrir á næstunni.
Ljósdíóðulamparnir hafa sann-
að sig sem góð topplýsing í þeim
áfanga sem nú er lokið. Framundan
eru prófanir á topplýsingunni í 60m2
rýminu og verður spennandi að
fylgjast með því hvort sami árangur
næst þar. Fyrirtækið er einnig með
lampa fyrir millilýsingu á fram-
leiðslustigi þó þeir séu ekki í próf-
unum núna. Þeir byggja á sömu
kælitækni og auðvelt verður að stað-
setja þá í beðum þar sem t.d. tómatar
og paprikur eru ræktaðar, án þess
að þeir skemmi plönturnar vegna
hita. Stefnt er að því að prófa lamp-
ana í millilýsingu í tilraunum næsta
haust.“
Orkusparnaður gæti hlaupið
á tugum prósenta
Ekki liggja enn fyrir niðurstöður um
raforkusparnaðinn í verkefninu að
Reykjum. Ásbjörn segir að reynsl-
an frá Hollandi sýni hins vegar að
búast megi við verulegum sparnaði
sem hlaupi á tugum prósenta. „Við
höfum ekki enn nákvæmar tölur
um hvað svona lampar munu kosta
enda á eftir að semja um fjöldafram-
leiðslu á lömpunum. En vísbending-
ar eru á þá leið að þeir muni verða
samkeppnishæfir í verði og rekstri
við hefðbundna gróðurhúsalampa,“
segir hann og bætir við „kælikerfi
ljósdíóðulampanna er lokuð hring-
rás með stöðugt vatnsrennsli. Rofni
þessi hringrás eða ef kælivatnshiti
hækkar vegna bilunar í kaldavatns-
aðveitu er einfaldur skynjari sem
nemur það, slekkur samstundis á
lömpunum og sendir jafnframt boð
í eftirlitskerfi. Þannig verður auðvelt
að fyrirbyggja tjón af völdum bil-
unar eða þjófnaðar.“
Að sögn Ásbjörns er mikill áhugi
meðal garðyrkjubænda á þessari lýs-
ingartækni og eru margir að skoða
að skipta alfarið yfir í ljósdíóðulýs-
ingu í áföngum. „Við leggjum mikla
áherslu á að ljúka prófunum í til-
raunagróðurhúsinu og birta niður-
stöður áður en að markaðssetningu
kemur. Ef allt fer samkvæmt áætlun
gætu fyrstu ljósdíóðulamparnir farið
í sölu til garðyrkjubænda strax næsta
haust.
Við teljum að þegar til lengri tíma
er litið þá muni ljósdíóðulampar
leysa hefðbundna orkufreka raflýs-
ingu af hólmi sem verði til þess að
lækka rekstrarkostnað gróðurhúsa
og bæta afkomu og samkeppnisað-
stöðu garðyrkjubænda. Það má líta
svo á að með tilkomu ljósdíóðu-
tækninnar sé verið að stíga skref í
átt að hátæknigróðurhúsum þar sem
öllum þáttum lýsingar er stýrt til að
ná sem mestri hagkvæmni.“ -smh
Fjólublár litur verður einkenni ljósdíóðugróðurhúsa.
Ásbjörn Torfason, framkvæmdastjóri Vistvannar Orku, stendur hér við sex
vikna paprikuplöntur.
Fyrir um ári síðan gerði fjar-
skiptasjóður, fyrir hönd sam-
gönguráðuneytis, samning við
Símann hf. um uppbyggingu á
háhraðaneti á landsbyggðinni.
Sala á tengingum hófst síðan þann
22. september sl.
Samið var um tengingu rúmlega
1.700 heimila eða fyrirtækja víðs
vegar um land og eru verklok áætl-
uð í lok ársins. Byggt er á markmiði
fjarskiptaáætlunar samgönguráðu-
neytisins, að gefa öllum landsmönn-
um sem þess óska kost á háhraða-
nettengingu. Bændablaðið spurði
Símann nokkurra spurninga um
gang verkefnisins.
Hvernig hefur gengið
að halda verkáætlun?
Það hefur gengið vel og er upp-
bygging á áætlun. Búið er að setja
upp búnað og bjóða tengingar til
sölu til bæja sem teljast til 4 fyrstu
áfanganna sem jafnframt voru þeir
stærstu. Þetta þýðir að nú þegar eiga
hátt í 1200 bæir kost á háhraðanet-
tengingu af þeim rúmlega 1700
sem upphaflega voru áætlaðir innan
verkefnsins.
Hvers konar vinna fer fram við upp-
setningu og tengingar?
Þessi vinna skiptist í tvennt.
Annars vegar í uppsetningu á þeim
búnaði sem viðskiptavinur tengist
við, sem við köllum uppbyggingu
og hins vegar tengingu á endabúnaði
hjá viðskiptavini.
Uppbygging:
Byrjað er á því að grófhanna.
Útkoman úr því gefur tillögu að
hentugum stöðum til að setja upp 3G
senda eða setja upp adsl stöðvar út
frá fjölda og staðsetningu á bæjum.
Síðan er farið í vettvangsferð þar
sem farið er yfir grófhönnunina og
staðsetningar skoðaðar nánar. Það er
gert m.a. með því að keyra heim að
fjölda bæja til að kanna hvort sjón-
lína sé á staðinn sem setja á upp á.
Í framhaldinu er endanlegir staðir
ákveðnir og uppsetning á búnaði á
sér stað. Þegar uppsetningu er lokið
á öllum stöðum í áfanganum er farið
í mælingaferð. Þá eru gerðar mæl-
ingar á sambandinu og í framhald-
inu ákveðið með hvaða tækni hver
og einn bær verður tengdur. Að
þessari vinnu koma 6-10 manns.
Tenging á endabúnaði:
Því næst er hringt í ábúendur á
þessum bæjum og þeim boðin þjón-
ustan. Ef vilji er fyrir að kaupa þjón-
ustuna þá kemur aðili frá Símanum
og setur upp endabúnað. Alltaf eru
gerðar mælingar og þær skráðar
áður og eftir að uppsetningu á enda-
búnaði er lokið og uppsetningaraðili
yfirgefur viðskiptavin. Á því svæði
sem tenging fer fram eru tvö tveggja
manna teymi að störfum ásamt verk-
taka.
Getur fólk sem er í viðskiptum ann-
arsstaðar en hjá Símanum notfært
sér þessar tengingar?
Viðskiptavinir geta valið sölu-
aðila og þ.a.l. þjónustuaðila frá upp-
hafi sölu í verkefninu. Viðskiptavinir
skulu hafa samband við þann þjón-
ustuaðila sem þeir hafa valið að hafa
viðskipti við.
Hvað tekur langan tíma að setja upp
búnað á hverju svæði?
Undirbúningur, uppsetning og
gæðaprófanir taka 2-3 mánuði fyrir
hvert svæði. Þegar því er lokið er
haft samband við aðila á svæðinu
og er hann í flestum tilvikum tengd-
ur innan 4 vikna. Í undantekning-
artilfellum getur liðiðlengri tími t.d.
þar sem nota þarf gervihnattateng-
ingar til að tengja viðkomandi.
Gervihnattatengingar eru notaðar í
mjög erfiðum tilvikum þar sem ekki
eru tæknilegar og/eða kostnaðarlega
forsendur fyrir því að tengja við-
komandi eftir öðrum leiðum Stefnt
er á að innan við 80 staðir muni not-
ast við gervihnattaþjónustu af þess-
um rúmlega 1.700.
Hvaða nettenginar eru í boði?
Stærsti hluti uppbyggingarinnar er
með þráðlausri 3G tækni. Einnig
verður uppbygging með ADSL
tækni þar sem aðstæður bjóða. Í
jaðartilfellum verður um WiFi- og
gervihnattalausnir að ræða. Síminn,
sem verktaki fjarskiptasjóðs, metur
og ákveður hvaða tækni hentar
hverju sinni.
Hámarkshraði verður mismun-
andi eftir því hvaða tækni er notuð
enda afkastar tæknin mismiklum
gagnaflutningi. Þættir eins og lengd
og gæði símalínu eða fjarlægð frá
sendi hafa áhrif á hraðann sem hægt
er að tryggja. Öllum stöðum mun
standa til boða að lágmarki allt að
2Mb/s hraði.
Er einhver kostnaður sem fylgir
uppsetningu og tengingu?
Fjarskiptasjóður greiðir kostnað
vegna uppsetninga og endabúnaðar.
Mánaðarlegt þjónustugjald Símans
til viðskiptavina í verkefninu fylgir
ADSL verðskrá fyrirtækisins, óháð
tækni.
Er einhver þjónusta sem fylgir upp-
setningu og tengingu?
Verkefnið tryggir að allir staðir
í verkefninu hafi kost á háhraða-
nettengingu sem uppfyllir tilteknar
kröfur verkefnisins um m.a. gæði,
afköst og verð. Meðal annars er
tryggt að viðskiptavinur í tengslum
við þetta verkefni fá þjónustu á
sambærilegum kjörum og ger-
ist í þéttbýli, óháð staðsetningu.
Viðskiptavinir fá að jafnaði upp-
setningu og notendabúnað innifalið
í tengingu sinni. Viðskiptavinir sem
kjósa að gera samning við annan
söluaðila en Símann um ADSL teng-
ingu þurfa að kynna sér kostnað og
fyrirkomulag uppsetningar og not-
endabúnaðar hjá sínum söluaðila
sérstaklega.
Reiknið þið með að áætlun haldist
út árið?
Þar sem verkefnið gengur vel
hefur tímaáætlun hefur verið flýtt,
frá og með áfanga 6, en sjá má upp-
færða tímaáætlun á eftirfarandi vef-
slóð: http://fjarskiptasjodur.is/file.
asp?id=247.
-smh
Uppbygging Símans á háhraðaneti á landsbyggðinni er á áætlun
– spurt og svarað vegna verkefnis Símans