Bændablaðið - 24.11.2011, Blaðsíða 30

31Bændablaðið | fimmtudagur 24. nóvermber 2011
Eitt af einkennum nútímans er að
upp spretta sjálfskipaðir ráðgjafar
sem eru reiðubúnir að gefa okkur
hinum góð ráð um allt milli himins
og jarðar. Lífið er jú orðið flókið
og ekki á allra færi að hafa yfirsýn
yfir allt sem gæti skipt okkur máli
við að lifa heilbrigðu og innihalds-
ríku lífi. Landbúnaður hefur ekki
farið varhluta af þessari þróun en
í þeim efnum virðast ýmsir telja
að allt sem er náttúrulegt hljóti
að vera gott.
Þetta er ekki svona einfalt því
náttúran getur verið bæði blíð og
stríð, samanber náttúruhamfarir,
sjúkdóma og meindýr svo eitthvað
sé nefnt. Landbúnaður er ekki nátt-
úrulegt vistkerfi. Hlutverk hans er
fyrst og fremst að framleiða mat og
ýmiss konar hráefni.
Landbúnaður hefur verið að þró-
ast í þúsundir ára, seinustu aldirnar
með hjálp vísindanna til að auka
afrakstur lands og gæði afurðanna.
Á sama tíma hafa sprottið fram
hreyfingar, kenndar við lífrænan
landbúnað, sem ekki vilja hagnýta
nýjungar sem byggjast á vísindalegri
þekkingu eins og tilbúinn áburð og
varnarefni eða nýjar kynbótaaðferðir.
Þeir sem lengst ganga í þessu efni
vilja að hið opinbera veiti bændum,
sem stunda lífrænan landbúnað,
sérstakan stuðning vegna þess að
lífrænn landbúnaður sé sjálfbærari
og afurðir hans hollari og öruggari.
Það er í þessum anda sem Sandra
B. Jónsdóttir ráðgjafi skrifar grein
í Bændablaðið fimmtudaginn 10.
nóvember s.l. undir yfirskriftinni
Lífrænn landbúnaður getur brauð-
fætt heiminn. Málatilbúnað sinn
byggir Sandra á nýrri skýrslu frá
Rodale-stofnuninni í Bandaríkjunum
(http://www.rodaleinstitute.org/files/
FSTbookletFINAL.pdf). Í ljósi þess
að skilgreint hlutverk Rodale stofn-
unarinnar er „að bæta heilsu og vel-
ferð manna og jarðarinnar með því
að veita lífræna leiðsögn“ („Through
organic leadership we improve the
health and wellbeing of people and
the planet“) kemur ekki á óvart sú
fullyrðing sem í skýrslunni birtist,
að „lífrænn landbúnaður sé fremri
hinum hefðbundna samkvæmt 30 ára
samanburðarrannsókn“.
Skýrslan er full af staðhæfingum
um ágæti lífrænna búskaparhátta
sem Sandra kemur á framfæri í grein
sinni. Vandinn er hins vegar sá að
lýsingum á framkvæmd tilraunanna
er sárlega ábótavant. Þó er ljóst að
þarna er ekki verið að bera saman
lífrænan og hefðbundinn landbúnað
þannig að unnt sé að greina hver
munurinn geti verið.
Borin eru saman þrjú mismunandi
sáðskiptakerfi (mismunandi tegundir
skiptast á milli ára eftir ákveðnu
kerfi) sem ýmist eru með tilbúnum
áburði, búfjáráburði, grænáburði
(belgjurtir sem ekki eru uppskornar
heldur plægðar niður) og/eða fjöl-
ærum smárablöndum.
Ekki er gerð tilraun til þess að
greina í sundur þessa þætti með því
að kanna með hvaða hætti mismun-
andi sáðskiptakerfi (þ.e. tegundaval
og röð þeirra í sáðskiptunum) bregð-
ist við mismunandi áburðargerðum
(tilbúnum áburði, búfjáráburði eða
grænáburði). Þetta er alvarlegur galli
á tilraunaskipulaginu. Þær ályktanir
sem dregnar eru í skýrslunni eru því
marklausar og stangast á við niður-
stöður fjölmargra annarra rannsókna
sem Sandra horfir algerlega framhjá.
Í næsta nágrenni við Rodale, hjá
Penn State University, var t.d. gerð
sambærileg tilraun sem uppfyllti
allar vísindalegar kröfur (Grover
o.fl. 2009, Agronomy Journal 101,
940-946). Af niðurstöðum þeirrar
tilraunar er ekki unnt að draga sam-
bærilegar ályktanir og dregnar voru
í Rodale.
Sáðskipti eru almennt talin æski-
leg í akuryrkju. Þau hafa jákvæð
áhrif á jarðveg og nýtingu næring-
arefna auk þess sem þau veita vörn
gegn bæði illgresi og sjúkdómum
og meindýrum sem geta herjað á
plöntur. Belgjurtir og búfjáráburður
eru einnig notuð með góðum árangri
í hefðbundnum landbúnaði. Víða
mætti nýta alla þessa kosti betur.
Það sem skilur fyrst og fremst á milli
er bann við notkun tilbúins áburðar
og tilbúinna varnarefna í lífrænni
ræktun. Ýmis náttúruleg varnarefni
eru hins vegar leyfð en þau geta verið
skaðleg ekki síður en tilbúin efni.
Tilbúinn áburður er notaður
til þess að auka magn plöntunær-
ingarefna í jarðvegi og engar rann-
sóknir hafa sýnt fram á að hann sé
skaðlegur. Hins vegar getur óhófleg
notkun næringarefna valdið skaða. Á
það jafnt við um tilbúinn áburð og
lífrænan áburð. Varnarefni eru notuð
til þess að verjast plöntusjúkdómum,
meindýrum og illgresi sem ella geta
valdið miklu tjóni á uppskeru og
dregið úr hollustu afurðanna. Stöðugt
er verið að þróa efni sem lágmarka
neikvæðar aukaverkanir. Á sama
tíma er einnig verið að kynbæta
plöntur sem hafa meiri mótstöðu
gegn þessum vágestum. Að sjálf-
sögðu ætti það að vera markmið að
nota varnarefni í hófi rétt eins og það
er kappsmál að lágmarka lyfjanotkun
manna og dýra.
Rannsóknir hafa sýnt að lífrænar
ræktunaraðferðir gefa að jafnaði
20-50% minni uppskeru en hinar
hefðbundnu. Þetta þýðir að í líf-
rænum ræktunarkerfum þarf allt
að tvöfalt meira land til þess að ná
sambærilegri framleiðslu.
Í ljósi þess að okkar bíður það
vandasama verkefni að tvöfalda
framboð á mat á næstu 50 árum án
þess að brjóta frekara land til rækt-
unar verður sú staðhæfing að lífrænn
landbúnaður geti brauðfætt heiminn
í besta falli hjákátleg og í versta falli
stórhættuleg.
Almenningur og stjórnvöld verða
að gera það upp við sig hvort þau
vilji byggja ákvarðanir sínar á óljósri
hugmyndafræði, sem ekki stenst fag-
lega rýni, eða á traustum vísinda-
legum grunni sem sífellt er verið að
byggja ofan á.
Áslaug Helgadóttir og
Guðni Þorvaldsson,
Landbúnaðarháskóla Íslands.
Er lífrænn landbúnaður
besti kosturinn?
Rauðsmári úr tilraun með smárablöndur á Korpu.
Framleiðum
margar stærðir
af mykjudreifurum og
mykjudælum fyrir húsdýraáburð.


 Sími 565-1800 - www.velbodi.is
Ráðstefna um nautgriparækt
– kynbætur og aðbúnaður
Fagráð í nautgriparækt stendur fyrir ráðstefnu um Naut-
griparækt verður haldin á Hótel Sögu, miðvikudaginn 30.
nóvember nk. Ráðstefnan er öllum opin sem láta sig íslenska
rautgriparækt varða jafnt fagfólki sem áhugamönnum.
Dagskrá:
Kl. 9.45 Setning ráðstefnunnar
Guðný Helga Björnsdóttir
Málstofa I:
Fundarstjóri: Sigurgeir Hreinsson
10.00 Ræktunarárangur síðustu 30 ára-yfirlit.
Ágúst Sigurðsson & Jón Viðar Jónmundsson
10:30 Ræktunarmarkmið íslenska kúakynsins.
Guðný H. Björnsdsóttir
10:45 Helstu þættir sem hafa áhrif á endingu kúnna.
Baldur Helgi Benjamínsson
11:00 Blendingsrækt í nautakjötsframleiðslu
Þóroddur Sveinsson
11:20 Umræður
12:00 Matarhlé
Málstofa II:
Fundarstjóri: Þórarinn Leifsson
13:00 Erfðafjölbreytni innan íslenska kúastofnsins
Margrét Ásbjarnardóttir
13:20 Þróun skyldleikaræktar í íslenska kúastofninum
Þorvaldur Kristjánsson
Fyrirspurnir/umræður
14:00 Nýungar á sviði frjósemismála
Baldur H. Benjamínsson
14:20 Kynbætur fyrir frjósemi-staða og framtíðarmöguleikar
Magnús B. Jónsson/ Gunnfríður E. Hreiðarsdóttir/
Jóna B. Hlöðversdóttir/ Jóna Þ. Ragnarsdóttir
14:40 Velferð kúa í lausagögnufjósum.
Grétar Hrafn Harðarson ofl
Fyrirspurnir/umræður
15:00 Kaffihlé
Málstofa III:
Fundarstjóri: Sigurður Loftsson
15:30 Hagkvæmni ræktunarstarfs- samspil erfða
og umhverfis.
Daði Már Kristófersson
16.00 Kynbætur með stuðningi erfðamarka/
arfgerðargreininga.
Gunnfríður E. Hreiðarsdóttir
16:15 Framtíðar ræktunarmarkmið í íslenskri nautgriparækt.
Magnús B.Jónsson/ Gunnfríður E. Hreiðarsdóttir
16:30 Umræður og samantekt
17:00 Ráðstefnuslit
Fagráð í nautgriparækt