Bændablaðið - 24.11.2011, Blaðsíða 27

Bændablaðið | fimmtudagur 24. nóvember 201128
Utan úr heimi
Þekkingarsetur landbúnaðarins
í Danmörku, VFL, hefur þróað
búnað sem skráir ferðir og hegðun
kúa í fjósi með hjálp snjallsíma og
GPS-tækni. Tilgangur þess er að
geta í framtíðinni notað upplýsing-
arnar sem hjálpartæki kúabænda
og auðveldað þeim að finna veikar
kýr eða kýr sem eru veikburða.
Margskonar vöktunarbúnaður
þegar til
Í dag eru til á markaðinum margar
gerðir vöktunarbúnaðar fyrir kýr í
lausagöngufjósum sem lætur vita
ef huga þarf sérstaklega að kúnum.
Slíkur búnaður er þó mest notaður
í tengslum við beiðsli og byggir á
hreyfiskynjurum sem festir eru á
hálsólar kúa eða fætur þeirra. Til við-
bótar þessum kerfum hefur svo verið
að koma á markaðinn fullkomnari
tækni s.s. Herd Navigator, sem er
einskonar rannsóknastofa í fjósinu
og mælir ýmsa lífeðlisfræðilega
þætti mjólkur um leið og mjólkað
er. Slíkur búnaður getur til að mynda
látið vita ef kýr eru á leið í eða
komnar með súrdoða, svo dæmi sé
tekið. Ennfremur er til á markaðinum
tækni sem fylgist með ferðum kúa
í fjósunum sem kallast Cowdetect-
CBM en tæknin byggir á fullkomnu
loftnetskerfi í fjósunum sjálfum. Öll
framangreind kerfi byggja á sama
grunni, þ.e. að í fjósunum eru ein-
hverskonar loftnet eða skynjarar sem
„lesa“ af sendum kúnna og koma svo
boðum til fjóstölvunnar.
Ný nálgun
Með hinum nýja búnaði er farin ný
leið varðandi vöktun kúa og notuð
til þess þrautreynd tækni GPS-
staðsetningarbúnaðar og nú hinna
nýju snjallsíma. Þessi tækni byggir á,
eins og margir vita, gervihnattakerfi
og þarf því ekki að notast við auka-
loftnet eða annarskonar aflestrarbún-
að í fjósunum. Aukinheldur er verið
að stórbæta GPS kerfið, sem í dag
er í eigu bandaríska hersins, en fleiri
lönd standa nú fyrir því að koma upp
fleiri gervihnöttum sem gegna sama
tilgangi. Markmið þessara aðila allra
er að auka nákvæmni GPS kerfisins
með það að markmiði að geta nýtt
búnaðinn enn betur innandyra í
margþættum tilgangi. Um leið eru
GPS-móttakarar að verða ódýrari og
ódýrari og eru nú nánast staðalbún-
aður í símum og jafnvel úrum. Enn
er kerfið þó ekki nógu nákvæmt
og geta þykkir veggir eða t.d. inn-
réttingar truflað móttökuskilyrðin
þannig að nákvæm staðsetning er
ekki möguleg, en þetta er á leiðinni!
Staðsetningarbúnaður fyrir kýr
Í tilraunafjósinu KFC í Danmörku
var nýi hugbúnaðurinn reyndur á kú
sem þar var en hún var einfaldlega
útbúin með GSM-síma á hálsól sinni.
Notaður var snjallsími frá HTC af
gerðinni Desire en þeir símar eru
bæði með GPS-búnað, hröðunarmæli
og rafræna hæðarmælingu. Síminn
skráði svo hjá sér upplýsingar á
hverri sekúndu og sendi út um stað-
setningu og 35 mismunandi hröð-
unar- og hæðarmælingar. Þessum
síma var vel pakkað inn í vatns- og
höggheldar umbúðir og hann svo
settur á hálsól kýrinnar. Svo var
fylgst nákvæmlega með merkinu sem
síminn sendi frá sér um ferðir kýrinn-
ar í fjósinu, hröðun hreyfinga hennar
og hegðun. Þessum upplýsingum var
svo safnað inn í sérstakan hugbúnað
og samhliða var safnað upplýsingum
um ferðir kýrinnar með hefðbundinni
atferlisrannsóknaaðferð, horft á hana
viðstöðulaust og hreyfingar skráðar
niður á blað!
Sköfuróbótinn einnig með síma
Til þess að hafa samanburð við
hreyfingar kýrinnar var síminn
einnig festur við sköfuróbóta, en í
fjósi KFC gengur hann eftir föstu
ferðaskipulagi og ætti því að gefa
örugga niðurstöðu um nákvæmni.
Þegar niðurstöðurnar voru skoð-
aðar kom í ljós að skráningin á
staðsetningu sköfuróbótans var all
ónákvæm og munaði þar nokkrum
metrum. Skráningin var þó kerfis-
læg og gefur það ástæðu til að ætla
að leiðrétta megi fyrir röngum upp-
lýsingum með útreikningum. Þá má
að líkindum einnig bæta búnaðinn
með því að „segja“ hugbúnaðinum
frá því hvernig fjósið er innréttað
og því getur hann leiðrétt sjálfur
upplýsingar frá sendi sem óvænt
fer þvert yfir legubásaröð eða upp
á fóðurgang.
94,8% rétt lesið
Þó svo að tæknin sé ný af nálinni og í
þróun hefur þegar verið þróaður hug-
búnaður sem getur sagt til um fimm
ólíka þætti í hegðun kúa með 94,8%
öryggi að jafnaði. Þessir þættir eru
„gengur“, „stendur kyrr“, „liggur“,
„drekkur“ og „étur“. Mesta öryggið
á aflestrinum er legan sjálf en þar gat
búnaðurinn sjálfur áttað sig á því að
kýrin lá í 98,6% tilfellanna en minnst
nákvæmni var þegar hún drakk, eða
85,2% nákvæmni. Þetta kann að
skýrast af tímalengd þess atferlis
sem mælt er, enda tekur stutta stund
að drekka. Gefa þessar niðurstöður
þó ástæðu til að ætla að þessi hug-
myndafræði geti gengið upp og að
mögulegt verði á komandi árum að fá
allnákvæmar upplýsingar um hegðun
allra kúa í ákveðinni hjörð. Slíkar
upplýsingar eru sérlega gagnlegar
ef þær taka tillit til þekktra atferlis-
þátta þegar kýr eru veikar eða við það
að veikjast. Getur skipt sköpum að
geta brugðist við sjúkdómum nógu
snemma og er þetta því afar spenn-
andi möguleiki með hagrænt gildi
fyrir nútíma kúabúskap.
Ekki á markað í bráð
Þó svo að tækninni fleygi ört fram er
þó enn bið á því að jafn fullkominn
búnaður og hér að framan er lýst
komi á markað. Til þess að svo
megi verða þarf að auka nákvæmni
staðsetninganna mikið en að því er
unnið hörðum höndum og því líklegt
að á næstu árum fái aflagðir snjall-
símar nýtt líf sem vöktunarbúnaður
í fjósum landsmanna eða utandyra.
Kosturinn við þetta kerfi er sá að
búnaðurinn getur jafn auðveldlega,
eða jafnvel auðveldar, fylgst með
kúnum úti á túni eða í gerði. Nánar
má lesa um þetta spennandi verkefni
á vefsíðunni www.galileo-platform.
com.
Snorri Sigurðsson
auðlindadeild
Landbúnaðarháskólans
Snjallsíminn fylgist með kúnum
Myndin sýnir skráningu á ferðum kýr innan fjóss KFC.
Bandaríski flotinn leggur nú mikla
áherslu á tilraunir sínar með nýt-
ingu þörungalífefnaeldsneytis á sjó
og í lofti. Eins og áður hefur komið
fram í umfjöllun Bændablaðsins
um framleiðslu lífefnaeldsneytis
eru þörungar sem vaxa í sjó og
tjörnum líklega langafkastamestu
olíujurtir sem til eru á jörðinni.
Þessi staðreynd vakti áhuga hern-
aðaryfirvalda í Bandaríkjunum
fyrir mörgum árum, sem og flug-
félaga víða um heim. Gerðar hafa
verið tilraunir með framleiðslu á
dísilolíu og þotueldsneyti (stein-
olíu) úr þörungaolíu og hafa þær
gefist vel.
Vegna þess mikla fjármagns
sem streymir um hernaðarmaskínur
heimsins hefur mjög verið litið til
þess hvernig hernaðarkerfin ætli að
bregðast við þverrandi framboði á
jarðefnaeldsneyti. Hafa margir talið
að í gegnum hernaðarumsvif væri
einna helst að vænta örrar tækni-
þróunar til að finna nýja orkugjafa
eða þróa nýja orkumiðla eins og líf-
efnaeldsneyti.
Samkomulag flotamála- og
landbúnaðarráðuneyta
Á árinu 2010 var greint frá sam-
komulagi á milli flotamálaráðu-
neytis og landbúnaðarráðuneytis
Bandaríkjanna um þróun á innlendu
lífefnaeldsneyti. Ray Mabus, yfir-
maður flotans, sagði við það tækifæri
að lífefnaeldsneytisiðnaðurinn yrði
kallaður til að leika stórt hlutverk í
varnarmálum í framtíðinni.
„Til að tryggja eldsneytisöryggi
Bandaríkjanna í framtíðinni, þróa
liprari og skilvirkari herafla og koma
í veg fyrir ójafnvægi vegna breytinga
á andrúmslofti jarðar, hef ég skipað
sjóhernum og sérdeildum hans að
hefja róttækar aðgerðir sem ganga
langt umfram núverandi mælikvarða
til að mæta þessu.“
„Grænn“ sjóher
Eitt af þeim athyglisverðu mark-
miðum sem þegar hafa verið sett í
gang hjá sjóhernum er að búa til það
sem kallað er „grænt árásarlið“ (e.
Green Strike Group) sem ætlað er
að sýna getu sína strax á árinu 2012.
Næsta skref sjóhersins verður svo
að mynda það sem kallað er „Hinn
mikli græni floti“ (e. Great Green
Fleet) sem ætlunin er að kynna árið
2016. Þá eiga skip sjóhersins, flug-
tæki eins og Seahawk þyrlur og
Super Hornet orrustuþotur, að geta
notað lífefnaeldsneyti. Ekki kemur
fram hvort hugmyndafræðin sé að
andstæðingarnir geti þá betur sætt
sig við að missa lífið ef herliðið
sem drepur þá sé búið svokölluðum
grænum eða „vistvænum“ hertólum.
Einn stór galli er þó við þessa
„grænu“ eða meintu umhverfisvænu
áætlun flotans. Þar er nefnilega ekki
síst horft til aukinnar notkunar á
kjarnorkueldsneyti, sem seint verður
talið vistvænt, sem og dísil-raf tvinn-
véla. Þar á eftir kemur svo þróun líf-
efnaeldsneytis, m.a. eldsneytis sem
framleitt yrði með þörungum.
Tilraunir bandaríska flotans
Á vefsíðu TPMIdealLab 31. október
sl. er greint frá tilraunum bandaríska
flotans í sama mánuði með siglingu
á innrásarpramma (Landing Craft
Utility (LCU) 1600-class). Þar var
notuð eldsneytisblanda sem saman-
stóð til helminga af þörungabíódísil
og F-76 NATO fjölnota flotaelds-
neyti sem kallað er „NATO standard
multi-purpose naval fuel – F-76“.
Pramminn sem notaður var
reyndist geta haldið 12 mílna hraða
fullhlaðinn með 400 sjóliða og allan
bardagabúnað. Vó búnaðurinn sam-
tals 180 tonn.

Þörungaeldsneyti líka á skip,
þyrlur, þotur og loftpúðaskip
Tilraunir með Seahawk þyrlu sem
drifin var af þörungaeldsneyti hafa
sýnt að hægt er að nota það elds-
neyti til að leysa hefðbundið þotu-
eldsneyti (steinolíu) af hólmi. Engar
breytingar þarf að gera á mótor, elds-
neytiskerfi, pústkerfi eða eldsneytis-
tönkum þyrlunnar vegna þessa.
Nú í nóvember áttu að hefjast til-
raunir með að keyra vélar á tundur-
spilli með þörungaeldsneyti. Þá er
ráðgert að hefja tilraunir nú í des-
ember með notkun á þörungaelds-
neyti á loftpúðaskip (Landing Craft
Air Cushion - LCAC) sem notuð
eru í sama tilgangi og gömlu inn-
rásarprammarnir. Þessi loftpúðaskip
eru mjög hraðskreið og geta einnig
ferðast um á landi.
Á síðasta ári gerði bandaríski flot-
inn vel heppnaðar tilraunir með að
nota þörungaeldsneyti á hraðskreiða
eftirlitsbáta sem einkum eru notaðir
á fljótum og vötnum (Navy Riverine
Command Boat). /HKr.
„Vistvænn“ hernaður?
Bandaríski flotinn veðjar á
lífefnaeldsneyti úr þörungum
- Hyggst kynna „græn árásarlið“ strax á næsta ári
Olía úr þörungum á stríðstól band-
aríska flotans á að hluta að leysa
jarðefnaeldsneyti af hólmi á komandi
árum.
Hér sést hvernig sköfuróbótinn ferðaðist um samkvæmt upplýsingum
kerfisins (græn merking). Ef vel er að gáð má sjá gula línu sem sýnir hina
raunverulegu leið.

Nípukotsætt
Niðjatal Vestur-Húnvetninganna Jóns
Þórðarsonar f. 1775 og Guðrúnar
Jónsdóttur f. 1779. Bókin er 419 bls.
Verð kr. 7500.
Áhugasamir hafi samband við
Guðrúnu Hafsteinsdóttur í síma
5666187.

Nípukotsætt
Niðjatal Vestur-Húnvetninganna Jóns
Þórðarsonar f. 1775 og Guðrúnar
Jónsdóttur f. 1779. Bókin er 419 bls.
Verð kr. 7500.
Áhugasamir hafi samband við
Guðrúnu Hafsteinsdóttur í síma
5666187.