Fréttablaðið - 29.03.2012, Blaðsíða 22

22 29. mars 2012 FIMMTUDAGUR
Fyrir skömmu skrifuðust full-trúar meiri- og minnihluta í
borgarstjórn Reykjavíkur á um
þátttöku trú- og lífsskoðunar-
félaga í velferðarþjónustu hér
í Fréttablaðinu (14. og 15. 3.).
Það sem umræða þessara aðila
þyrfti þó helst að snúast um er
hvert sé ásættanlegt lágmark í
þeirri þjónustu sem hið opin-
bera veitir þeim sem standa
höllustum fæti í samfélagi
okkar.
Margs konar velferð
Mögulegt er að byggja upp vel-
ferðarkerfi eftir ólíkum leiðum.
Sú leið sem helst hefur verið
farin á Norðurlöndunum felst í
að hið opinbera kostar velferðar-
kerfið af skattfé okkar. Kostir
þess eru fjölmargir. Það er t.a.m.
lögboðin skylda ríkis og/eða
sveitarfélaga að tryggja öllum
mannsæmandi lágmarkslífskjör
en slíkt er frumlægur réttur
okkar hver svo sem staða okkar
er að öðru leyti. Margir hafa
aftur á móti bent á það sem ókost
að þetta fyrirkomulag geti firrt
okkur samfélagslegri og sam-
mannlegri ábyrgð. Þeir líta þá
svo á að það sé kostur að við sem
betur erum sett látum eitthvað
af hendi rakna til almennrar
velferðar af fúsum og frjálsum
vilja.
Önnur leið er að velferðar-
kerfið sé í ríkum mæli byggt
upp af frjálsum félagasamtökum
sem heyra „þriðja geiranum“ til
sem samanstendur af samtökum
og stofnunum sem starfa utan
hins opinbera og sækjast hvorki
eftir hagnaði né dreifa honum.
Þessum geira tilheyra líknar-
félög, hjálparsamtök og stofnan-
ir, trúfélög og neytendafélög svo
nokkuð sé nefnt. Veik leikar vel-
ferðarkerfis sem hvílir á „þriðja
geiranum“ er að í skjóli þess
getur hið opinbera vísað frá sér
ábyrgð og stjórnvöld látið félaga-
samtökum eftir að ráða ferðinni
í velferðarmálum.
Bland í poka?
Velferðarkerfi okkar er sam-
þætt úr þessum tveimur leiðum.
Við höfum byggt hér upp kerfi
sem hvílir á hinni norrænu
velferðar hugsun. Hjá okkur
liggur hið félagslega öryggis-
net þó lágt og möskvar þess
eru stórir. Af þeim sökum hafa
margir lent hér í frjálsu falli.
Fé hefur aldrei legið hér á lausu
til velferðarmála ýmist vegna
stefnu stjórnvalda eða sökum
þess að fé skorti eins og segja
má eftir Hrun.
Á móti kemur að sjálfboða-
samtök af ýmsu tagi hafa
verið virk í velferðarmálum
og þátttaka í landssöfnunum
hefur verið góð. Ætíð verður
þó að spyrja hversu mikið hið
opinbera geti dregið úr þjón-
ustu sinni án þess að bregðast
skyldum sínum í því velferðar-
samfélagi sem við viljum flest
vera hluti af.
Þáttur trú- og lífsskoðunarfélaga
Trú- og lífsskoðunarfélög hafa
ætíð verið fyrirferðarmikil
innan „þriðja geirans“ enda er
það samofið eðli þeirra flestra
að vinna að samfélagsmálum.
Þegar kristin trúfélög eiga í
hlut má benda á að sagan af
miskunnsama Samverjanum
er ein af lykilsögunum sem
notaðar eru til að lýsa inn-
taki trúarinnar. Það er hluti af
kristinni trú að vinna að vel-
ferð. Þá er það gömul reynsla
og ný að meira verður oft úr
peningunum þar sem starf og
hugsjón fara saman eins og
oftast er í trú- og lífsskoðunar-
félögum. Það væri því skaði ef
sam tökum af þessu tagi væri
ýtt út úr velferðar geiranum
eða byggðir upp eld veggir milli
þeirra og hins opinbera félags-
málakerfis. Betra væri að þétta
samvinnu hins opinbera og
„þriðja geirans“ með hagsmuni
neytendanna í huga.
Þegar hið opinbera gengur
til samstarfs við trú- og lífs-
skoðunarfélög á sviði velferðar-
þjónustu sem m.a. felur í sér
styrk af almannafé er nauð-
synlegt að reglubundið faglegt
eftirlit sé með starfinu, að séð
sé til þess að styrkurinn fari
aðeins til velferðarmála en ekki
annars starfs og að ekki sé kraf-
ist þátttöku í trúariðkun í vel-
ferðarþjónustu sem kostuð er
af almannafé. Hitt ætti aftur á
móti að vera hættulítið að trúar-
tákn séu til staðar eða trúar-
rit liggi frammi til frjálsra nota
þar sem þjónustan er veitt.
Hætta á innrætingu?
Í þessu mikilvæga máli ríður
mest á að sem flestir sameini
krafta sína í fjölbreyttu og
þróttmiklu starfi meðal þeirra
sem verst eru sett, sem og að
hið opinbera hlaupi ekki undan
merkjum sem fyrsti ábyrgðar-
aðili á því sviði. Hitt virðist
fullmikil rétthugsun að hafa
áhyggjur af því að fullorðið fólk
verði fyrir trúarlegri innræt-
ingu þótt trú- eða lífsskoðunar-
félög veiti þjónustuna sé fyrr-
greindra viðmiða gætt. Á þessu
sviði gilda þrátt fyrir allt aðrar
aðstæður en í skyldunáms-
skólum og því ómögulegt að
færa reglur um svigrúm trú- og
lífsskoðunar félaga þar óbreytt-
ar yfir á velferðarþjónustu
meðal fullorðinna sem fara með
eigið forræði. Í því gæti falist
forræðis hyggja sem sjaldan á
rétt á sér!
Velferðarþjónusta og trú
Samfélagsmál
Hjalti
Hugason
prófessor
Ragnheiður
Sverrisdóttir
djákni
Við höfum byggt hér upp kerfi sem hvílir á
hinni norrænu velferðarhugsun. Hjá okkur
liggur hið félagslega öryggisnet þó lágt...
Sjáðu
verðið!