Fréttablaðið - 02.04.2012, Blaðsíða 16

16 2. apríl 2012 MÁNUDAGUR
Halda má því fram með full-gildum rökum að kennslu-
heimurinn standi á verulegum
tímamótum um þessar mundir.
Veldur þar mestu um ný tækni,
netið í allri sinni dýrð, spjald-
tölvur, bæði Kindle en ekki síst
græja á borð við Ipad, allar sam-
skiptaleiðirnar, Youtube, Wiki-
pedia, Google, Schooltube, Vimeo
og þannig má lengi telja.
Í raun hefur kennsla síðustu
alda einkennst af sama grunni
sem í megindráttum gengur
út frá því að eitt skuli yfir alla
ganga. Þannig eru nemendur
settir saman í hópa eftir aldri,
ein kennslubók að mestu fyrir
alla, innlagnir fyrir hina ólíku
hópa byggðar að mestu á um 40
mínútna lotum o.s.frv. Vissulega
hafa ýmsir skólar reynt að brjóta
þessa hefð upp en eigi að síður er
skólakerfið í heild byggt upp á
þessu fyrirkomulagi sem sækir
fyrirmynd sína til Forn-Grikkja
þar sem hinn fróði stóð uppi á
kassa og predikaði yfir hinum
fáfróðu. Grunnurinn er í megin-
dráttum enn sá sami.
Höfum verið að brjóta lög!
Á hinn bóginn segja öll kennslu-
fræði, lög og reglugerðir, að bjóða
skuli nemendum einstaklings-
miðað nám. Þessi ákvæði laga og
fræða eru í raun margbrotin á
degi hverjum í skólum landsins.
Ástæðan er fyrst og fremst hin
aldagamla hefð er gegnsýrir allt
kerfið. Hinn fróði predikar yfir
hinum van kunnandi. Eitt skal
yfir flesta ganga.
Nú hillir undir að hin nýja
tækni opni loksins þær dyr er
liggja að einstaklingsmiðuðu
námi. Tilraunir, sem stundaðar
eru í nokkrum skólum um allan
heim, lofa sannarlega góðu. Best
finnst mér þessu nýja umhverfi
lýst með orðum skosks nemanda í
Ipad-væddum skóla: „With Ipad I
can learn the way I like to learn.“
Í stað þess að leggja fram „eina
námsbók“, sem öllum er ætluð,
eiga nemendur að leita þeirra
heimilda sem hverjum hentar til
að ná markmiðum námsins. Þetta
snýst ekki um tæknina heldur um
námið og leiðirnar til að afla sér
þekkingar. Tæknin hins vegar
opnar stóra gátt að námsmark-
miðunum og leggur grunn að fjöl-
breytilegum leiðum hinna lær-
dómsfúsu.
Þannig eru nemendur virkjaðir
til að leita sér áhugaverðra leiða
til lærdómsins. „Learning by
doing“, gæti hæglega átt hér við
sem og að virkja hina skapandi
hugsun til lærdómsins. Það eru
nefnilega svo margar leiðir að
sama markmiði. Allar hinar
óþrjótandi upplýsingalindir á
netinu skapa endalausa mögu-
leika til lærdóms. Og þær þarf
að nýta í þágu menntunar. Þetta
gerir fólk heima hjá sér á vinnu-
stöðum – svífur um netmiðlana
hverju nafni sem þeir nefnast –
og leita upplýsinga. Skólakerfið
hefur í megindráttum ekki fylgt
þessari þróun.
Ein skrudda fyrir alla.
Kennslubókin, sem úreldist fljótt
og hlýtur að vera þröng í eðli
sínu, er aðeins ein fjölmargra
leiða til að ná settu marki – þ.e.
að læra. Margfalt árangursríkara
hlýtur að vera að bjóða jafnframt
allar hinar upplýsinga leiðirnar
hvort heldur eru greinar, mynd-
bönd, ljósmyndir, frásagnir eða
hvað annað. Virkjum kraft og
áræði fróðleiksfúsra til að finna
hver um sig þær keldur sem
svala.
Með því að virkja leiðirnar til
fróðleiks örvum við nemendur.
Veruleikinn er líka þannig að
flestir afla sér upplýsinga í
gegnum ýmsa netmiðla. Og
þar eru landamæri upphafin –
heimurinn er undir. Því hlýtur
það að teljast eðlilegt hlutverk
skóla, á hvaða stigi sem er, að
þjálfa nemendur sína í að afla sér
upplýsinga og ekki síður að skoða
þær með gagnrýnum hætti. Þarf
mikið meira til að teljast kunna?
Að virkja fólk til náms
Spjaldtölvan er rétt að hefja
innreið sína í skólakerfið. Við
heyrum brestina þar sem gamla
og þrönga „karlinn-á-kassanum“
aðferðin mun víkja undan gnægð
upplýsinga. Danskur skólastjóri,
Rasmus Borch, orðaði það svona
á ráðstefnu nýlega: „We are
going from top-down teaching
to more horizontal teaching.“
Og þar gegnir tæknin lykil-
hlutverki. Þetta er líka kallað
„ flipped classroom“ þar sem lær-
dómurinn fer fram heima á netinu
en skapandi og ögrandi verkefni
eru unnin í skólastofum.
Nokkur dæmi hafa sýnt stór-
stígar framfarir nemenda með
því að nálgast lærdóminn með
þessu móti, þ.e. kennsla löguð að
þörfum hvers og eins í stað einnar
aðferðar fyrir alla. Bandarískur
skóli var afar lágt metinn árum
saman á samræmdum prófum.
Stjórnendur þar á bæ stokkuðu allt
skipulag skólans upp og lögðu upp
með einstaklings miðað nám þar
sem netið og spjaldtölvur gegndu
lykilhlutverki. Á örfáum árum
fór skólinn úr 50% falli nemenda
í minna en 10% fall, þökk sé
breyttum kennsluháttum. Í öðrum
skóla náðu rúm 90% nemenda sem
notuðu spjald tölvur en aðeins um
65% þeirra sem voru látin hanga
í gömlu aðferðunum. Stað reyndin
er einfaldlega sú að fjölbreytileiki
í námsefni og náms leiðum eykur
áhuga og virkjar fleiri skynfæri
við námið. Þetta er einfaldlega
svarið við hinni almennt viður-
kenndu leið allra fræðikenninga
og laga um lærdóm: að sér hverjum
einstaklingi skuli sinna við hæfi
hvers og eins. Við höfum ekki gert
það í árhundruð. Nú er tækifærið
að skapast. Mörg ljón eiga eftir að
vera í vegi þessa nýja um hverfis
enda kerfið verið að byggjast
upp í aldir og er orðið innmúrað.
Stærsta hindrunin er að losna við
hugsun og skipulag hins gamla
og bráðum úrelta kerfis. Það eru
spennandi tímar framundan í
menntamálum.
Um spjaldtölvur og byltingar
Menntamál
Hjálmar Árnason
framkvæmdastjóri Keilis
Fyrir þá sem hafa sykursýki,
gigt, bjúg, taugaskaða og/eða
skerta blóðrás í fótum.
Minni þreyta, minni bjúgur
og minni verkir í fótum!
Lyfju Smáratorgi
mánudag
kl. 16-18
Lyfju Lágmúla
þriðjudag
kl. 17-19
KYNNINGAR
Í Minnstafirði hafði ekki verið keypt ný bók á bókasafn barna-
skólans síðan Þorpið sem svaf
var keypt af Kvenfélaginu og
gefin safninu við hátíðlega athöfn
rétt eftir jólin 1965. Minntust
elstu menn í þorpinu – ekki því
sem segir frá í bókinni heldur
Minnstafirði – þess enn tárvotir
hvernig Sigurlaug Sigurðardóttir
formaður hafði tekið bókina upp
úr poka að sunnan og rétt Sigur-
laugu Þórðardóttur skólastjóra
og látið þess getið að þetta væri
bara fyrsta bókin af mörgum sem
Kvenfélagið hygðist færa safninu.
Í aðdraganda þorrablótsins
1966 andaðist Sigurlaug Sigurðar-
dóttir, af álagi við að smakka til
súr matinn, og af því að hún var –
til viðbótar við það að vera venju-
legur kvenfélagsformaður – það
sem kallað er driffjöður varð
ekkert meira úr áætluðum bóka-
gjöfum til bókasafnsins og var
Þorpið sem svaf nýjasta bókin á
þeim bæ allt þar til síma skráin
með hálfberum strák á for síðunni
rataði þangað inn fyrir mis-
skilning síðasta vor.
Þá er það á aðventukvöldi Lions-
klúbbsins þann 12. desember í
fyrra að Haukur Kristjánsson
formaður (það má fljóta með að
hann er systursonur Sigurlaugar
heitinnar Sigurðardóttur, sonur
Bínu sem sá alltaf um tjaldstæð-
ið) tilkynnir að klúbburinn ætli
að gefa skólanum hávísindalegan
útbúnað svo börnin geti lesið raf-
bækur og þannig náð í skottið á
framtíðinni sem sé alltaf á næstu
grösum (hann orðaði þetta svona
og vakti hrifningu).
Og af því að Haukur hefur í sér
þessa driffjöður sem er svo rík í
þessu fólki þá lét hann ekki sitja
við orðin tóm og vafði plastið utan
af einu svona apparati og færði Sig-
urlaugu Indriðadóttur skólastjóra.
Hún þakkaði fyrir hönd skólans
og lét þess getið að nú þyrfti ekki
framar að hafa áhyggjur af lestrar-
kunnáttu drengjanna í Minnsta-
firði, svona stórhugur myndi drífa
þá upp úr öllum tölvuleikjum svo
ekki væri nú minnst á reykingafikt
og aðra ómennsku.
Magna á dekkjaverkstæðinu
var brugðið um stund því hann sá
fyrir sér að allur drengja skarinn
yrði við þessa tækninýjung allt
of menntaður og myndi í kjöl-
farið fúlsa við því að þiggja hjá
honum vinnu á álagstímum – en
sá ótti rjátlaðist af honum þegar
hann mundi eftir Baldri fávita
sem aldrei myndi geta lært að
lesa af bók og þá ekkert frekar
rafbók og sá í honum framtíðar-
starfskraft þegar honum sjálfum
(atvinnulífinu) myndi best henta.
Að þessum hugleiðingum loknum
lét Magni það eftir sér að klappa,
með öðrum viðstöddum, fyrir gjöf
Lionsklúbbsins.
Nú, við nývaknaða Góu á því
herrans ári 2012, hafa drengirnir
í Minnstafirði tekið stór stígum
framförum í lestri. Fram farirnar
voru hægar í fyrstu en eftir að
skólastjórinn Sigurlaug, Haukur
formaður Lionsklúbbsins og Hauk-
ur (sami Haukur) Kristjánsson eig-
andi sprotafyrirtækisins Rafbók-
Raflestur höfðu látið ljós sitt skína
í staðarblaðinu (netútgáfunni) sem
svo aftur leiddi til þess að allir
stærstu miðlar landsins (netút-
gáfurnar) fjölluðu á nákvæmlega
sama hátt um málið, fór fluglæsi
að gera vart við sig meðal drengj-
anna í þorpinu og lásu þeir nú
hverja rafbókina á fætur annarri
– að því sagt er. En þar með er ekki
öll sagan sögð því nú gerðist það
bara í gær eða fyrradag að Baldur
fáviti kom á bókasafnið og sótti sér
bókina Þorpið sem svaf og lét þess
getið í leiðinni að hann ætlaði að
glugga í hana í dauða tímanum á
dekkjaverkstæðinu. Kerlingarnar
á bókasafninu, Ingibjörg eldri og
Ingibjörg yngri, brostu góðlát-
lega í laumi því þær þóttust vita
að Baldur væri ólæs en fyrir-
gáfu honum mannalætin af því
að fávitum leyfast sem kunnugt
er drýgindi umfram aðra menn.
Síðan héldu þær áfram að met-
ast um hvor þeirra væri með þrá-
látara líkþorn og lofuðu Guð fyrir
rafbækurnar sem hvorki þyrfti að
raða upp í hillur né heldur kaupa
inn á safnið til að bæta safn-
kostinn, heldur væru þær bara til
í fjarvíddunum og kenndu þaðan
drengjum að lesa sig.
Nokkur orð um rafbækurnar í
fjarvíddunum og ólæsi drengja
Menning
Guðmundur
Brynjólfsson
rithöfundur
Umræður um framtíð Evrópu-sambandsins, ESB, hafa verið
miklar og ítarlegar að undanförnu
og ekki að ófyrirsynju. Evrópu-
sambandið líkt og heimurinn allur
hefur þurft að glíma við fjármála-
kreppu sem hefur nú náð inn í
innsta kjarna sambandsins. Þessi
kreppa birtist m.a. í skuldakreppu
vegna óráðsíu og skuldasöfnunar
einstakra aðildarríkja. Viðbrögð
sambandsins við skuldakreppunni
fram til þessa hafa verið fálm-
kennd, ótraustvekjandi og komið
seint fram. Margir eru fyrir vikið
löngu búnir að afskrifa sambandið
og þá sérstaklega evrusamstarfið.
Nú er rætt um það af fullri
alvöru að Grikkir þurfi að yfir-
gefa evru svæðið þó engin formleg
útgönguleið sé til samkvæmt sátt-
málum sambandsins. Það er erfitt
að taka ákvörðun um að lána mikla
fjármuni til þess sem er þegar
skuldugur upp fyrir haus og getur
ekki gefið tryggingu um að hann
greiði fjármunina til baka. Ekki er
langt síðan við Íslendingar vorum
í sömu stöðu og Grikkir. Hagfræð-
ingar keppast um að skilgreina til
hvaða ráða Evrópusambandið þarf
að grípa til að takast á við núverandi
aðstæður og sýnist sitt hverjum í
því efni. Það eru hins vegar fleiri
hliðar á þessu máli sem vert er að
skoða, hliðar sem snúa að stofnana-
uppbyggingu Evrópusambandsins.
Skuldakreppan
Kreppan sem nú ríkir er í eðli sínu
flóknari að mörgu leyti en fyrri
kreppur sem Evrópusamband-
ið hefur þurft að glíma við. Hér
kemur til alþjóðavæðingin, sam-
þætting fjármálakerfis, frjálsir
fjármagnsflutningar yfir landa-
mæri og fleiri þættir sem gera það
að verkum að fæst ríki eru eyland
og aðgerðir í einu ríki hafa áhrif
í öðru. Skuldakreppa sem kallar
á snör handtök, hraða úrvinnslu,
öfluga eftirfylgni og framkvæmd.
Í fyrri kreppum voru aðildarríki
sambandsins færri sem ein faldaði
allar aðgerðir jafnframt sem í
flestum tilfellum var svigrúm
til að takast á við þær yfir lengri
tíma. Tillögurnar sem loksins voru
settar fram til að leysa úr skulda-
kreppunni til lengri tíma litið
munu heldur ekki einfalda sam-
starfið þar sem um er að ræða sátt-
mála sem verður með einhverjum
hætti utanáliggjandi öðrum sátt-
málum Evrópusambandsins.
Fjöldi aðildarríkja
er að verða fótakefli
Hröð fjölgun aðildarríkja og lítt
breytt ákvörðunartökukerfi er
að verða eitt af stærstu vanda-
málum sambandsins og dregur
úr möguleikum þess að bregðast
við kreppum eins og þeirri sem
herjað hefur frá alþjóðlega fjár-
málahruninu árið 2008. Fjöldi og
margbreytileiki aðildarríkja er
orðinn slíkur að erfitt er að gera
breytingar á stefnu og löggjöf sam-
bandsins. Ferlið er hægfara og
getur ekki að óbreyttu kerfi gengið
hratt fyrir sig.
Staðreyndin er sú að aðildarríkin
eru ólík og með ólíka stjórnmála-
menningu og reglur þar að lútandi
sem gerir sambandinu erfitt um
vik. Írar og Danir telja sig til að
mynda þurfa að senda minnstu
breytingar sem lagðar eru til fyrir
þjóðaratkvæðagreiðslu. Stjórnar-
skrárdómstóll Þýskalands hefur
æ meiri afskipti og athuga semdir
gert við löggjöf sam bandsins og
svona mætti áfram telja. Hér
hefur neitunarvald aðildar ríkja
í mörgum málaflokkum einnig
mikið að segja jafnframt því að
óhemju tímafrekt er að senda
breytingar á sáttmálum fyrir þing
allra aðildarríkjanna.
Í stuttu máli þá hefur ekki tekist
að breyta ákvarðanatökuferli sam-
bandsins með þeim hætti að sam-
bandið geti brugðist hratt við
aðstæðum eins og skuldakreppunni
nú. Á sama tíma og sambandið
þarf að dýpka samvinnuna til að
geta tekist á við fjármála kreppur
og draga þarf úr valdi aðildar-
ríkjanna þá er aðildarríkjum að
fjölga sem flækir málin meira en
nokkru sinni fyrr. Ekki má heldur
horfa framhjá þeirri staðreynd að
almenningur í flestum aðildar-
ríkjunum er á móti auknum sam-
runa og gerir æ meiri kröfur um
beinna lýðræði og að ákvarðanir
séu teknar heima fyrir. Það hefur
reyndar verið stefna sam bandsins
undanfarin ár með svokallaðri
nálægðarreglu. En það er ekki
bæði sleppt og haldið.
Lærdómurinn af þessari síðustu
kreppu verður líklega sá að Evr-
ópusambandið verður að koma sér
upp hraðvirkari ákvarðanatöku ef
það á að geta brugðist við kreppum
í síkvikum og breytilegum heimi.
Það er ekki sjálfgefið og það mun
hugsanlega stranda á samþykki
margra aðildarríkja að gefa meira
eftir af fullveldi sínu til Brussel.
Fjöldi aðildarríkja ESB
getur orðið fjötur um fót
ESB-aðild
Kristján
Vigfússon
kennari við Háskólann í
Reykjavík