Fréttablaðið - 02.04.2012, Blaðsíða 20

20 2. apríl 2012 MÁNUDAGUR
Það er gott að styðja verðug mál-efni og rekstur happdrætta
er góð leið fyrir góðgerðarfélög
að afla sér tekna. Þannig er t.d.
happdrætti SÍBS hornsteinn fram-
kvæmda á Reykjalundi og undir-
staða þess að hægt er að sinna fjöl-
mörgum ör yrkjum og veita þeim
atvinnu við hæfi. Það sama gildir
um flest önnur happdrætti. Þau
eru mikil vægur þáttur
í rekstri félaganna. Til
að fólk hafi áhuga á að
kaupa happdrættis miða
eru vinningar sem auka
líkur á að fólk kaupi miða
ef þeir eru spennandi.
Ég vil halda því fram
að kominn sé tími á að
endurskoða vinninga-
skrár stærstu happ-
drættanna. Stærstu
vinningarnir hjá Blindra-
félaginu, Gigtarfélaginu,
Styrktarfélagi lamaðra
og fatlaðra, Húsnæðisfé-
lagi SEM, Styrktarfélagi
vangefinna og Sjálfsbjörg
eru allt bílar og það sama
gildir um DAS þó að þann
vinning megi að vísu einnig leysa út
sem pening. Það er einungis í haust-
happdrætti Félags heyrnarlausra
sem fyrsti vinningur er ekki bíll, en
það er 3D sjónvarp að verðmæti 1,1
milljón. Fyrstu tveir vinningarnir
í síðasta happdrætti Bandalags
íslenska skáta á árinu 1995 voru
einnig bílar en happdrættismiðarnir
voru að vísu einungis sendir til bíl-
eigenda og markmiðið var að stuðla
að auknu öryggi barna í umferðinni.
Vinningarnir í stóru vöruhapp-
drættunum sem koma þar á eftir
eru fleiri bílar, inneign á bíla,
ferða vinningar, sjónvörp og tölvur.
Minnstu vinningarnir eru vöru-
úttektir. Ekki mjög lýðheilsu-
vænir vinningar nema e.t.v. ferða-
vinningarnir (ef þeir eru ekki
nýttir í óhófleg sólböð) og myndavél
sem var í hausthappdrætti Félags
heyrnar lausra. Eitt happdrættið
býður meira að segja upp á bensín-
úttektir. Hver vill ekki eignast nýjan
bíl mætti spyrja sig. En er bíll góður
happdrættisvinningur? Samkvæmt
FÍB kostar rekstur 2,7 milljóna
króna bíls sem ekið er 15 þúsund
kílómetra á ári og eyðir 8 lítrum á
hundraðið tæplega 1,1 milljón á ári
og hafði þá hækkað um 7,87% á milli
ára.
Hvernig væri nú að fara að breyta
vinningaskránni?! Nýtt hjól kost-
ar tæplega 100 þúsund kall og 9
mánaða kort í strætó 42.500. Það
gæti líka verið árskort í
sund eða líkamsræktar-
stöðvar eða einhvers
konar gjafabréf á þjón-
ustu, t.d. hárgreiðslu
eða nudd og fjölga frek-
ar vinningunum! Það
eru ljón í veginum.
Þannig stendur í lögum
um happdrætti DAS:
„Dvalar heimili aldraðra
sjómanna í Reykjavík
og Hafnarfirði, skamm-
stafað D.A.S., er heimilt
að reka flokkahappdrætti
um bifreiðir, bifhjól, báta,
búnaðarvélar, íbúðar-
hús og einstakar íbúðir,
húsbúnað, hljóðfæri, bú-
pening, flugvélar og far-
miða til ferðalaga, svo og símahapp-
drætti um bifreiðir og húsbúnað“.
Það er bundið í lög hvað vinninga-
skráin megi innihalda, jafn furðu-
legt og það nú er. Lög eru samt ekk-
ert lögmál. Þeim þarf bara að breyta
ef þau eru úrelt. Fyrst ég er á annað
borð að fjalla um happdrætti vil ég
líka fækka tölunum i lottóinu. Í dag
eru dregnar 5 kúlur af 40 og að jafn-
aði þarf að spila í um 12 þúsund ár
til fá 5 tölur réttar. Ef við fækkuðum
tölunum í 31 tæki það ekki nema
3.300 ár og ef við drægjum bara 4
tölur af 31 tæki það einungis 600 ár.
Hættum þessari ofuráherslu á ofur-
vinninga. Leyfum fleiri að vinna í
happdrætti. Við græðum öll á því,
líka góðgerðarfélögin.
Svarið er ekki einfalt en andvirði Vatnsmýrarlóða ríkisins mætti
m.a. setja í 5 jarðgöng og nýjan
flugvöll.
Verðmæti byggingarlands í Vatns-
mýri er a.m.k. 210 milljarðar króna
eða 40% meira en aflaverðmæti
íslenskra skipa árið 2011. Ríkið á
þriðjung og borgin tvo þriðju.
Samtök um betri byggð eru e.k.
neytendasamtök í skipulags málum
höfuðborgarsvæðisins. Þau beita
sér fyrir þjóðarhag og leggja til
grundvallar víðtæka almanna-
hagsmuni við lausnir mála svo þær
komi sem flestum að sem mestum
notum án tillits til einka-, flokks-
eða landshlutasjónarmiða.
Samtökin hafa gert athuga semdir
við nýja samgönguáætlun (SGÁ)
2011-2015/2022, sem nú er til með-
ferðar á Alþingi. Þau benda á að
ákvarðanir, sem ganga gegn þessari
meginreglu réttlætis og skilvirkni
beri að taka með lýðræðis legum og
gagnsæjum hætti.
Samtökin benda á að höfuð-
borgar samfélagið er langstærsta
hagkerfi Íslands og að óskilvirkni
vegna stjórnlausrar útþenslu
byggðar af völdum Vatnsmýrar-
flugvallar í 65 ár sé þess vegna
löngu farið að gæta í þjóðarhag. Að
það sé sandur í gírkassanum. Þrátt
fyrir einhverjar hæstu þjóðar-
tekjur á mann í heimi árum saman
skilar sá árangur sér ekki nægilega
vel í pyngjur landsmanna.
Í SGÁ kemur ítrekað fram að til
að ná markmiðum um bætta lýð-
heilsu, aukið öryggi, minni loft-
mengun, breyttar ferðavenjur og
aukna samkeppnishæfni ólíkra
samgöngumáta sé áhrifaríkast að
stuðla að þéttri og blandaðri byggð.
Samtök um betri byggð benda á að
það verði aðeins gert með því að
reisa þétta og blandaða miðborgar-
byggð í Vatnsmýri.
Þróaðar þjóðir í Norðvestur-Evr-
ópu og víðar hafa áratugum saman
unnið samgöngu- og borgarskipu-
lagsáætlanir sínar í einni heild með
það að markmiði að fá fram bestu
hugsanlega heildarlausn fyrir sem
minnst fé. Skýrasta birtingarmynd
þessa er að reisa þétta og blandaða
miðborgarbyggð í Vatnsmýri.
Mikilvægt er að taka upp NÚLL-
SÝN í vegamálum. Núllsýn miðar
að því að útrýma dauðaslysum og
öðrum alvarlegum umferðar slysum
innan þeirra tímamarka, sem sam-
félagið ákveður að sé raunhæft og
ásættanlegt, t.d. á 30 árum. Í núllsýn
hafa þau verkefni í vega-
málum forgang, sem lúta
að verndun heilbrigðis og
mannslífa vegfarenda.
Vegafé hvers árs til
nýframkvæmda við vegi
verði skipt upp þannig að
300 milljónum kr. verði
árlega bætt við það fé sem
fyrirhugað er í umferðar-
öryggisáætlun SGÁ. Því
sem eftir er verði skipt
þannig að 30% renni í
BYGGÐAPOTT en 70% í
pott sem ráðstafað er skv.
NÚLLSÝN. Tekið skal
fram að hlutföllin í fyrir-
liggjandi tillögu að SGÁ
eru þveröfug.
Samtökin benda á
að NÚLLSÝN og þjóð-
hagsleg arðsemisröð fara að lang-
mestu leyti saman. Tekjur ríkisins
af bílaumferð eru í réttu hlutfalli
við ekna km. Vel yfir 50% þeirra
tekna koma af umferð innan sveitar-
félagamarka höfuðborgarsvæðisins.
Um 70% allra alvarlegra umferðar-
slysa verða á SV-horninu. Það er því
þjóðhagslega arðsamast að lagfæra
fyrst þjóðvegakerfið á höfuðborgar-
svæðinu og þar á eftir annars staðar
á SV-horninu.
Mikilvægt er að ríki og sveitar-
félög geri umferðaröryggis áætlanir
skv. þjóðhagslegri arðsemisröð með
tölusettum markmiðum og tímasett-
um fjárhags- og framkvæmdaliðum.
Sú staðreynd að sami flokkur er
við völd í ríkisstjórn og í borgar-
stjórn Reykjavíkur mótar að sjálf-
sögðu efnistök í samgönguáætlun
(SGÁ). Greinilegt er t.d. að tillaga að
nýju Aðalskipulagi Reykjavíkur (AR)
er undir beinum áhrifum frá SGÁ.
Allt of lágt nýtingarhlutfall
(NH=0,85 í stað amk 1,8) í nýju
Aðalskipulagi Reykjavíkur (AR) á
fyrirhugaðri byggð í Vatnsmýri er
bein afleiðing þess að í SGÁ er ekki
fyrir huguð nein viðbót við aðal-
gatnakerfi höfuðborgar svæðisins
sunnan Vatnsmýrar fyrr en eftir
2023. Almannahagur skaðast af
þessu því hámarks þjóðhagsleg arð-
semi næst ekki. Mikilvægt er að
gera Kópavogsgöng, Öskjuhlíðar-
göng og þverun Skerjafjarðar tíman-
lega til að hamla ekki gegn eðlilegu
nýtingar hlutfalli og uppbyggingar-
hraða í Vatnsmýri frá og með 2014.
Nýtingarauki í Vatnsmýri úr 0,85
í 1,8 mun draga úr akstri á höfuð-
borgarsvæðinu samanborið við jafn-
mikla byggð t.d. í Úlfarsárdal um allt
að 20%. Þar með lækkar aksturs-
kostnaður um allt að 1%
á ári, um 2 milljarða kr.
á fyrsta ári, 4 milljarða
á öðru ári, 6 á þriðja ári
o.s.frv. eða allt að 400
milljarða kr. uppsafnað á
20 árum.
Með hóflegri upp-
byggingu í Vatns-
mýri (NH=1,8) er virði
lands í ríkiseigu þar
a.m.k. 70 milljarðar kr.
og land borgarinnar
a.m.k. 140 milljarðar
á verðlagi 2011. Hlut-
ur ríkisins nægir til
að gera nýjan flugvöll,
t.d. á Hólmsheiði, ytra
vegakerfi Vatnsmýrar-
byggðar ásamt þrenn-
um jarðgöngum á lands-
byggðinni og gott betur. Lendandi
yrði á Hólmsheiði í 96-98% tilvika,
flugrekendur telja að 95% nægi.
Allt pólitískt upplegg í SGÁ
er mjög hefðbundinn einhliða
stuðningur við landsbyggðina á
kostnað þjóðarhags og sam félagsins
á höfuðborgarsvæðinu sbr. ummæli
á bls. 24 í greinargerð með SGÁ: „…
í janúar 2010 kom fram að sveitar-
félög geta skipulagt hverfi án þess
að taka nægjanlegt tillit til sam-
gönguþarfa og gert síðan kröfu á
ríkið um að það kosti greiðar sam-
göngur. Þar fari ekki saman ábyrgð
á skipulagsmálum og afleiðingum
þeirra varðandi samgöngur“. Kópa-
vogsgöng og Öskjuhlíðargöng hafa
þó verið í AR í u.þ.b. 30 ár!
Ekki er eðlilegt eða ásættan-
legt að skipulagsáform sveitarfé-
laga sæti alfarið forsendum SGÁ.
Mikil samhæfing allra áætlana er
að sönnu mikilvæg en þegar upp
er staðið ber að nota þau vinnu-
brögð Vega gerðarinnar frá 2004 að
taka tillit til uppbyggingaráforma
í Svæðis- og aðalskipulagi á höfuð-
borgarsvæðinu og miða SGÁ við þá
tímasettu þörf sem þar kemur fram.
Í ár stendur Barnaheill fyrir Heillakeðju barna í sam-
starfi við 12 íslensk fyrirtæki
og skipta fyrirtækin sér niður
eftir mánuðum. VÍS vinnur með
Barnaheillum í aprílmánuði og
hefur verið ákveðið að leggja
áherslu á tvennt; að safna fé til
styrktar Barnaheillum og að
kynna 3. grein barnasáttmála
Sameinuðu þjóðanna. Greinin
fjallar um að allar ákvarðanir er
varða börn skulu byggðar á því
sem börnum er fyrir bestu. Að lög
og reglur séu settar sem tryggja
börnum þá vernd og umönnun
sem velferð þeirra krefst og
að stofnanir og aðrir þeir sem
annast börn uppfylli reglur sem
stjórnvöld hafa sett og þá sér-
staklega um öryggi, heilsuvernd,
fjölda og hæfni starfsmanna.
Stór þáttur sem hefur áhrif á
velferð barna er öryggi þeirra
í bílum. Þar er hlutverk stjórn-
valda að tryggja að ekki sé fluttur
inn búnaður og seldur hér á landi
sem uppfyllir ekki öryggisstaðla.
Lögreglan hefur síðan eftirlits-
hlutverkið að fylgjast með því að
forráðamenn tryggi öryggi barna
sinna með réttum búnaði.
Bílbelti eru gerð fyrir einstak-
ling sem er orðinn 36 kíló. Fram
að þeim tíma verður barnið að
vera í sérstökum öryggis búnaði í
samræmi við þyngd þess. Könnun
hefur verið gerð um allt land
síðustu 16 ár á öryggisbúnaði
barna í bílum þegar þau koma í
leikskólann. Á síðasta ári voru 2%
barnanna sem komu í leikskólann
í fylgd með forráðamanni laus í
bílnum og 6% barnanna voru ein-
göngu í bílbelti. Leikskólabörn á
alls ekki setja í bílbelti eingöngu
þar sem þau hafa ekki náð þeirri
þyngd sem bílbeltið er gert fyrir.
Það er ekki fyrr en þau fara að
nálgast miðstigið í grunnskólan-
um sem þau ná þeirri þyngd.
Úrval barnabílstóla er mikið
og mörgum reynist valið erfitt.
Mikilvægt er að kynna sér vel
hvað er í boði. Það þarf a.m.k.
þrjár tegundir barnabílstóla
til að tryggja öryggi barnsins
þar til það fer að nota bílbeltið
eingöngu. Finna þarf stól sem
hentar þyngd barnsins, ganga
úr skugga um að stóllinn passi í
bílinn og festa hann í einu og öllu
samkvæmt þeim leiðbeiningum
sem fylgja.
Fyrsti bílstóllinn, eða ung-
barnabílstóllinn, er ávallt bak-
vísandi. Öruggast er að hafa
næsta stól á eftir líka bak vísandi
en rannsóknir sýna að börn eru
betur varin í bakvísandi stól
alveg fram að þriggja til fjögurra
ára aldri. Margir forráðamenn
skipta of snemma um bílstól fyrir
barnið, þ.e. áður en það hefur náð
þeirri þyngd sem næsti stóll er
ætlaður fyrir. Í flestum til fellum
er best að skipta ekki um stól fyrr
en barnið hefur náð þeirri þyngd
sem stóllinn er gefinn upp fyrir.
Bílbelti á barnið eingöngu að
nota þegar það hefur náð 36 kílóa
þyngd og þar skiptir öllu að for-
eldrar láti ekki undan þrýstingi
barnanna enda eru það þeir sem
ættu að hafa þekkingu á því hvað
réttur og góður öryggisbúnaður
skiptir miklu máli fyrir alla í fjöl-
skyldunni. Aldrei á að veita afslátt
af öryggi barna okkar.
Ekki er
eðlilegt eða
ásættanlegt
að skipu-
lagsáform
sveitarfélaga
sæti alfarið
forsendum
SGÁ.
Það er
bundið í lög
hvað vinn-
ingaskráin
megi inni-
halda jafn
furðulegt og
það nú er.
Á síðasta ári voru
2% barnanna sem
komu í leikskólann í fylgd
með forráðamanni laus í
bílnum…
Hvað fæst fyrir auðæfin í
Vatnsmýri?
Öryggi barna í bílum
Happdrætti?
Fötlun setur vissulega mörgum skorður við að sinna sjálf-
sögðum þáttum daglegs lífs, svo
sem við að sinna atvinnu, námi
og félagslífi. Á árum áður var
algengara að fatlað fólk byggi
við vissa einangrun vegna sinnar
fötlunar, sem stafaði oft af
hindrunum í samfélaginu og erfið-
leikum við að komast á milli staða.
Umhverfið gerði hreinlega ekki
ráð fyrir fötluðu fólki.
Ein af meginreglum samnings
Sameinuðu þjóðanna um réttindi
fatlaðs fólk er að fatlað fólk geti
tekið fullan þátt í samfélaginu
án aðgreiningar. Í níundu grein
samningsins segir að leitast skuli
við að tryggja fötluðu fólki aðgang
að hinu efnislega umhverfi, sam-
göngum, upplýsingum, sam-
skiptum, aðstöðu og þjónustu
sem almenningi er látin í té.
Gera skuli ráðstafanir sem meðal
annars felast í því að ryðja úr vegi
hindrunum sem hefta aðgengi í
hinu manngerða umhverfi.
Ný byggingarreglugerð sem
undirrituð var fyrir skemmstu
byggir á lögum um mannvirki sem
samþykkt voru í lok árs 2010. Eitt
af markmiðum reglugerðarinnar
og laganna er að tryggja aðgengi
fyrir alla. Í því felst að fólki sé
ekki mismunað um aðgengi og
almenna notkun á mannvirkjum
á grundvelli fötlunar, skerðingar
eða veikinda. Um leið er gert ráð
fyrir að fatlað fólk geti komist inn
og út úr mannvirkjum á öruggan
hátt, líka þegar hætta steðjar að
svo sem við bruna.
Algild hönnun er hugtak sem
lýsir þeirri hugmyndafræði að hið
manngerða umhverfi, þjónusta,
áætlanir og framleiðsluvörur séu
þannig gerð að hún henti öllum, án
þess þó að útiloka hjálpartæki fyrir
fatlað fólk sé þeirra þörf. Sam-
kvæmt byggingarreglu gerðinni
skal ávallt leitast við að beita
algildri hönnun þannig að bygg-
ingar og lóðir þeirra séu aðgengi-
legar öllum án sérstakrar aðstoðar.
Gott aðgengi kemur sér vel fyrir
alla og er ein af lykilforsendum
þess að allir geti tekið virkan þátt
í samfélaginu, hvort sem um er að
ræða fatlað fólk, ófatlað, fólk með
barnavagna, þungaðar konur eða
eldri borgara. Öll getum við lent í
því einhvern tímann yfir ævina að
hlutir sem áður þóttu sjálf sagðir
reynast okkur meiri hindrun en
áður.
Gera má ráð fyrir því að um
10% Íslendinga á aldrinum 18-66
ára búi við einhvers konar fatlanir
eða um 31 þúsund manns. Við það
bætist að margir eldri borgarar
búa við ýmsar hamlanir þrátt
fyrir góða heilsu og fer sá hópur
sístækkandi. Það er því mikil-
vægt að að huga að aðgengi fyrir
ólíka hópa þegar kemur að bygg-
ingu nýrra mannvirkja. Nýja
byggingar reglugerðin tekur sér-
stakt tillit til ólíkra hópa með mis-
munandi þarfir fyrir aðgengi. Bætt
aðgengi að mannvirkjum gerir það
að verkum að líkamlegt ásigkomu-
lag muni síður setja hömlur á dag-
legt líf og búsetu fólks.
Nýrri byggingarreglugerð ber
að fagna þar sem hún boðar bætt
aðgengi fyrir alla og verður það
seint ofmetið.
Aðgengi óskast
Samfélagsmál
Sigríður Hafdís
Runólfsdóttir
ferlimálafulltrúi hjá
Öryrkjabandalagi
Íslands
Samfélagsmál
Ásbjörn
Ólafsson
verkfræðingur
Skipulagsmál
Gunnar H.
Gunnarsson
verkfræðingur
Örn Sigurðsson
arkitekt
Samfélagsmál
Sigrún A.
Þorsteinsdóttir
forvarnafulltrúi VÍS