Fréttablaðið - 14.04.2012, Blaðsíða 12

12 14. apríl 2012 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
hjá Iceland Express
Ármúla 7 | 108 Reykjavík | 5 500 600 | www.icelandexpress.is
· Í boði eru 800.000 bílar í 125 löndum
· Ekkert afbókunargjald
· Tryggingar, skattar og ótakmarkaður akstur innifalinn
Kynntu þér möguleikana á bílaleigubílum og fjölda
áfangastaða í sumar á www.icelandexpress.is
Bókaðu bílinn
AFSLÁTTUR AFÖLLUM BÍLALEIGU-BÍLUM Í APRÍL!
5%
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Atli Fannar Bjarkason (dægurmál) atlifannar@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is FÓLK OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
SKOÐUN
Steinunn
Stefánsdóttir
steinunn@frettabladid.is
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Já ég meinti það. Eitthvert helvítis auðvaldsraskat verður að vera. Á einhverju verður að sitja.“ Þetta voru
orð Íslandsbersa eftir að bolsé-
víkinn hafði minnt á hugsjón
sína um „ríkisauðvald“ í orðræðu
þeirra í Guðsgjafaþulu um sjávar-
útvegsstefnu þess tíma.
Menn hafa sem sagt áður skipst
í hópa eftir því hvaða hugmynda-
fræði ætti að fylgja við stjórn
atvinnulífsins. Flestir héldu að
vísu að ríkisauðvaldshugsjónin
hefði fjarað út. En nú birtist hún
þing eftir þing í sjávarútvegsfrum-
vörpum ríkisstjórnarinnar.
Ágreiningurinn er í sjálfu sér
einfaldur þó að viðfangsefnið sé
flókið og fáir botni í umræðunni.
Ríkisstjórnin og
þeir sem henni
fylgja að málum
telja að best fari
á því að stjórn-
málamenn ráð-
stafi tekjum
sjávarút vegsins.
Móthaldsmenn
hennar í Sjálf-
stæðis flokknum
telja á hinn
bóginn að markaðslögmálin eigi
við í þessari atvinnugrein eins og
öðrum.
Í engu öðru vestrænu ríki eru
uppi viðlíka hugmyndir um ríkis-
forsjá í höfuðgrein atvinnulífsins.
Einu gildir hvort þar sitja vinstri
eða hægri stjórnir. Að þessu leyti
hafa hugmyndafræðilegar deilur
færst meira en hálfa öld aftur í
tímann. Meginástæðan fyrir því er
sú að hér er enginn flokkur frjáls-
lyndra jafnaðarmanna lengur
starfandi; aðeins tveir vinstri
sósíal ískir flokkar í ríkisstjórn.
Tillögur ríkisstjórnarinnar eiga
ekkert skylt við hugmyndir Sam-
fylkingarinnar frá þeim tíma að
hún fylgdi frjálslyndri jafnaðar-
stefnu. Þær byggðu á uppboði afla-
heimilda og fólu á vissan hátt í sér
harðari markaðshyggju en núver-
andi kerfi. Samkvæmt þeim hug-
myndum átti að víkja upphaflegri
veiðireynslu útgerða í einstökum
byggðarlögum til hliðar. Þeir fjár-
sterkustu áttu að hreppa gæðin á
uppboði.
„Eitthvert helvítis auðvaldsraskat“
ÞORSTEINN
PÁLSSON
Í fullu samræmi við þá afsökun Jóhönnu Sigurðardóttur gagn-vart þjóðinni að Sam fylkingin hefði áður fylgt frjálslyndri
jafnaðarstefnu hefur blaðinu
verið snúið við. Þingmeirihlutinn
ætlar nú að ráðstafa arði atvinnu-
greinarinnar og hlutast sem mest
til um það hverjir geri út og hvar.
Þetta er sagt leiða af því að
litið er á fiskimiðin sem sameign
þjóðarinnar. Fyrri tillögur voru
líka sagðar leiða af því. Með engu
móti er unnt að fá þær fullyrðingar
til að ríma.
Í þessu ljósi er lítt skiljanlegt
hvers vegna móthaldsmenn ríkis-
stjórnarinnar á Alþingi skuli ekki
draga umræðuna í ríkari mæli en
verið hefur að þessum útgangs-
punkti um sameign þjóðarinnar.
Hann merkir að það eru ekki hags-
munir einstakra útgerða, útgerðar-
staða eða þeirra sem vilja komast
nýir inn í atvinnugreinina sem
átökin eiga að snúast um.
Spurningin sem þarf að svara er
þessi: Hvor leiðin, „ríkisauðvald“
eða markaðshyggja, er líklegri til
að skila heimilunum hærri ráð-
stöfunar tekjum?
Forsætisráðherra hefur hafnað
að ræða álit og greinargerðir hag-
fræðinga á þessum tveimur mis-
munandi leiðum. Ástæðan er
sú að fordómar í garð útgerðar-
manna ráða meir en hagsmunir
heimilanna.
Ríkisstjórnin ætlar að vinna
umræðuna með því að láta hana
snúast um fordóma. Því er nú afar
brýnt að móthaldsmenn ríkis-
stjórnarinnar á Alþingi láti ekki
draga sig inn í umræðu á því plani.
Þeir verða að tryggja að umræðan
byggi á þekkingarlegum grundvelli
og snúist um hag heildarinnar og
heimilanna.
Fiskurinn og heimilin
Fordómar efnahagsráð-herrans og forsætisráð-herrans koma til að mynda fram í hneykslunar-
kenndum staðhæfingum um að í
núverandi kerfi leiti fjármagn út
úr atvinnugreininni. Þetta á að
stöðva. En á hvaða hugsun byggir
þessi hneykslan? Ef hagsmunir
heimilanna eiga að ráða er það
einmitt sú krafa sem gera þarf til
sjávarútvegsins.
Undirstöðuatvinnugrein þjóðar-
innar þarf að skila umtalsverðum
arði. Hann þarf svo að flæða út um
allt atvinnulífið í nýjum fjárfest-
ingum og sköpun nýrra atvinnu-
tækifæra. Þegar betur er að gáð
er það fyrst og fremst hneyksli ef
þetta gerist ekki. Spurningin snýst
um það hvort sjávar útvegurinn
á að vera eins konar lokað hólf
í þjóðarbúskapnum eða sam-
tvinnaður öðrum þráðum sem
mynda þann vef.
Auðvelt er að reikna út að arð-
semi í sjávarútvegi muni minnka
vegna þess að ríkisstjórnin ætlar
að kosta fleiri krónum til að veiða
hvert tonn með því að fjölga bæði
fiskiskipum og sjómönnum. Hitt er
erfiðara að reikna út hvort stjórn-
málamenn eru líklegri til að ávaxta
arðinn betur en markaðurinn. En
þar getur reynslan talað.
Íslandsbersi sagði að á ein-
hverju yrði að sitja. Það er óum-
deilt. En dómur sögunnar um
ríkis auðvaldshugsjónina sem nú
er boðuð eftir áratuga hlé segir
að hún sé ekki góð sessa fyrir hag
heimilanna.
„Á einhverju verður að sitja“
Þ
jóðkirkjan á Íslandi hefur sætt meiri gagnrýni undan-
farin ár en áður hefur tíðkast. Á því eru ýmsar
skýringar. Meðal annars vegna þess að hér er nú
ástunduð gagnrýnin umræða í meira mæli en fyrir
nokkrum áratugum. Þar er ekkert undanskilið, ekki
heldur kirkjan eða forsetinn svo dæmi séu tekin af stofnunum
samfélagsins sem lengi þóttu hafnar yfir gagnrýni.
Í íslensku samfélagi ríkir nú mun meiri fjölbreytileiki en áður
af ýmsum ástæðum. Menntunar-
stig þjóðarinnar hefur aukist,
fleiri hafa dvalið langdvölum
erlendis og kynnst nýjum hug-
myndum. Fólk hefur flutt til
Íslands hvaðanæva að með marg-
breytilega menningu í farteskinu.
Þessi þróun hefur svo sannarlega
verið íslensku samfélagi til góðs.
Um það hljóta flestir að vera sammála sem muna einsleitnina sem
hér ríkti allar götur fram um 1980.
Þjóðkirkjan hefur ekki sömu sjálfgefnu stöðu í lífi fólks og hún
hafði áður. Þá stöðu mun hún heldur ekki endurheimta. Til þess
er samfélagið of breytt. Þetta á þó á engan hátt að þýða endalok
kirkjunnar. Þvert á móti felast tækifæri í þessum breytingum.
Hvernig sem skipast um stjórnsýslulega stöðu íslensku þjóð-
kirkjunnar er ólíklegt annað en að hún muni skipa höfuðsess í trúar-
lífi og hefðum þjóðarinnar áfram um góða hríð. Kirkjan og kirkju-
legar athafnir eru verulegur þáttur í lífi fólks og partur af menningu
þjóðarinnar.
Engu að síður er það svo að til viðbótar við breytta stöðu
kirkjunnar hafa kynferðisbrot og viðbrögð, eða öllu heldur við-
bragðaleysi við þeim, gert að verkum að margir telja sig ekki eiga
sömu samleið með kirkjunni og áður og vegna þess að við búum í
frjálsu samfélagi þá á fólk þess kost að yfirgefa kirkjuna og finna
trúarlífi sínu annan farveg, nú eða engan farveg.
Kirkjan verður að hlusta á þessa gagnrýni, mæta með kærleika
og nýta hana til uppbyggingar fremur en að skella við henni skolla-
eyrum, jafnvel þótt hún geti að mati kirkjunnar manna verið óvægin.
Fórnarlambsvæðing er ekki heldur vænleg til árangurs. Það er til
dæmis fjarstæða að halda því fram að ástundaður sé skefjalaus
áróður gegn kirkjunni, kristnum sið og trúarhefðum í íslensku sam-
félagi eins og biskup kaus að fagna upprisunni með því að gera. Eða
að halda því fram að íslenskir unglingar megi þola andróður og sví-
virðingar frá umhverfinu fyrir það að fermast. Vissulega hefur lengi
verið rætt um að heppilegra væri að unglingar væru eldri þegar þeir
fermdust, auk þess sem veraldlegt tilstand kringum fermingar hefur
verið gagnrýnt. Hitt blasir þó við að langflestir Íslendingar fagna á
hverju vori af heilum hug fermingu með nákomnum unglingi.
Eins og biskup benti á í páskadagspredikun sinni þá heldur stór
hluti þjóðarinnar tryggð við hinn kristna sið, mikill meirihluti
hennar raunar, svo því sé til haga haldið. Það er því alger óþarfi að
gera íslensku þjóðkirkjuna að fórnarlambi í umræðunni. Þess gerist
ekki þörf.
Mikilvægt að hlusta á gagnrýni og nota hana:
Kirkjan er ekki
fórnarlamb