Fréttablaðið - 02.05.2012, Blaðsíða 16

16 2. maí 2012 MIÐVIKUDAGUR
Samkvæmt íslenskum lögum er óheimilt að selja, veita eða
afhenda áfengi þeim sem eru yngri
en 20 ára. Þrátt fyrir að þessi lög
séu í gildi sýnir skýrslan „Fyrsta
drykkjan 2010“ sem Rannsóknir og
greining gerðu fram á það að 49,5%
16 ára ungmenna hafa orðið ölvuð
um ævina og 90,1% 19 ára nemenda
í menntaskólum hafa orðið ölvaðir
um ævina. Þessar niðurstöður eru
unnar úr könnun sem lögð var fyrir
í öllum menntaskólum landsins.
Einnig ber að nefna að sam-
kvæmt ársriti SÁÁ voru rúm-
lega 200 einstaklingar 19 ára og
yngri innritaðir í meðferð á Vogi
árið 2009. Þessar tölur, ásamt
þeirri staðreynd að 90% prósent
ungmenna séu byrjuð að drekka
áður en þau mega það samkvæmt
núverandi löggjöf, getur varla talist
góður árangur. Þeir sem ekki vilja
að drykkjualdur á Íslandi sé 16 ára
hljóta að krefjast þess að stjórnvöld
taki á málinu.
Margir halda því fram að þetta
sé eitthvað sem ekki sé hægt að
breyta og svona sé þetta, svona hafi
þetta verið og að þetta muni alltaf
vera svona. Fyrir þá er áhugavert
að líta aftur til ársins 1998 en þá
höfðu 42% ungmenna í 10. bekk
orðið drukkin síðastliðna 30 daga
frá því að könnun Rannsóknar og
greiningar var tekin en árið 2009
voru það einungis 19%. Á 11 árum
hafði fjölda ungmenna, sem höfðu
orðið drukkin síðasta mánuðinn,
fækkað um meira en helming.
Þessar tölur sýna okkur að það er
hægt að breyta menningunni og að
öflugt forvarnarstarf virkar því á
þessum tíma hefur orðið mikil vit-
undarvakning almennings auk þess
sem fjármagn í félagsmiðstöðvar
og annað forvarnarstarf hefur
margfaldast.
En allir þessir peningar og það
góða starf sem fram fer í félags-
miðstöðvunum er að miklu leyti
unnið fyrir gýg þar sem dyrnar
að félagsmiðstöðvunum lokast við
útskrift úr grunnskóla og ekkert
skipulagt félagsstarf á vegum hins
opinbera tekur við. Þessi ungmenni
sem alin eru upp við virka þátt-
töku í öflugu félagslífi fara strax
að leita sér að öðru félagslífi til
að taka þátt í. Þá tekur aðeins við
félagslíf skólanna sem er stjórnað
á forsendum ungmennanna sem
þar eru fyrir með engri yfirumsjón
eða leiðbeiningu fagaðila. Félagslíf
skólanna einkennist oftar en ekki
af mikilli drykkjumenningu og
lýkur flestöllum stórum viðburðum
á vegum menntaskólanna á fylleríi.
Hér er ekki einu sinni talað um þá
sem ekki fara í menntaskóla eða af
einhverjum ástæðum hætta í skóla
en þeir eru í miklum áhættuhóp að
verða óvirkir og einangrast félags-
lega enda hafa þeir engan samastað
innan samfélagsins.
En hvað er til ráða? Eins og
reynslan sýnir okkur þá dugir
það skammt að halda einungis
forvarnar fræðslu um skaðsemi
áfengis fyrir ungt fólk þegar ung-
mennamenningin er einfaldlega
drykkjumiðuð. Það þarf því að
bjóða ungmennum 16 ára og eldri
upp á jákvætt tómstundastarf
undir handleiðslu fagfólks þar
sem ungmennin fá að blómstra á
eigin forsendum. Þekkingin er til
staðar og býr í félagsmiðstöðvum
landsins þar sem ungmenni á
aldrinum 13-15 ára hafa vett-
vang og tækifæri til að vinna að
uppbyggjandi, skemmtilegum og
krefjandi verkefnum.
Nokkur sveitarfélög hér á landi
eru nú þegar byrjuð að vinna
framúrskarandi frumkvöðlastarf
í þessum málum og eru með starf-
rækt ungmennahús fyrir 16 ára og
eldri. Þar hafa ungmennin vett-
vang til að hittast, sinna áhuga-
málum sínum og hafa einnig
aðgang að fullorðnum fagmanni
sem þau geta leitað til. Með þessu
eru sveitarfélögin að bjóða ung-
mennunum sínum val. Val um það
hvort einstaklingurinn vilji taka
þátt í heilbrigðu tómstundastarfi
sem hefur jákvæð áhrif á þroska
hans eða hvort hann ætli að byggja
félagslíf sitt upp í kringum áfengi
sem hefur skaðleg áhrif á þroska
og getu einstaklingsins.
En allir þessir peningar og það góða starf
sem fram fer í félagsmiðstöðvunum er
að miklu leyti unnið fyrir gýg þar sem
dyrnar að félagsmiðstöðvunum lokast við útskrift...
Mannréttindi eru inngró-inn partur af íslensku
utanríkis stefnunni. Eitt af því
sem ég hef sem utanríkisráð-
herra lagt vaxandi áherslu á eru
mannréttindi þeirra sem hafa
aðra kynhneigð og kynvitund en
meiri hlutinn. Það er í anda megin-
viðhorfa í okkar jákvæða samfé-
lagi sem nú orðið lítur á þátttöku
í árlegri Gleðigöngu sem opin-
bera staðfestingu á því að borgar-
ar landsins njóta allir sama þátt-
tökuréttar í samfélaginu. Viðhorfin
hafa gjörbreyst á síðustu 20 árum í
kjölfar ötullar baráttu Sam takanna
78. Í þessu efni fundust mér verða
snöggar kynslóðabreytingar. Í póli-
tíkinni barði Vilmundur Gylfason
fyrstur fótastokkinn upp úr 1980
og sjálfur sat ég áratug síðar í
ríkisstjórn undir forystu Davíðs
Oddssonar, sem réðst í róttækar
breytingar á lagaumgjörð sam-
kynhneigðra. Í öllum flokkum er
nú að finna sterka talsmenn fyrir
réttindum samkynhneigðra, tví-
kynhneigðra og transfólks.
Rödd Íslands
Ísland rær sem betur fer ekki eitt
á báti í alþjóðlegri baráttu fyrir
mannréttindum þessara hópa.
Norðurlöndin ganga öll vasklega
fram, og hafa átt æ þéttara sam-
starf í þessum efnum. Evrópu-
sambandið hefur í vaxandi mæli
látið þessa baráttu til sín taka. Við
höfum átt góða samferð með því.
Nú síðast á fundum mannréttinda-
ráðsins í mars sl. þar sem við
tókum rækilega undir stefnu ESB
þar sem ríki heims voru hvött til
að standa dyggan vörð um réttindi
samkynhneigðra, tvíkynhneigðra
og transfólks. Í skýrslu minni um
utanríkismál, sem ég lagði nýlega
fyrir Alþingi, er í annað sinn
fjallað sérstaklega um málefni
þeirra. Sú umfjöllun er ekki síst
til að undirstrika að þessi mála-
flokkur er nú formlega partur af
því mósaíki sem myndar heild-
stæða utanríkisstefnu þar sem
mannréttindi eru alltaf á dagskrá.
Hvarvetna þar sem tilefni gefast
styður Ísland réttindi samkyn-
hneigðra, tvíkynhneigðra og trans-
fólks, bæði lagaleg og félagsleg.
Í mannréttindaráði Sameinuðu
þjóðanna studdi Ísland í orði og
verki ályktun um mannréttindi,
kynhneigð og kynvitund. Sjálfur
tók ég málið upp í ræðu sem ég
flutti fyrir Íslands hönd á Alls-
herjarþingi SÞ. Þar hvatti ég til
þess að öll ríki heims ynnu gegn
fordómum á þessu sviði, og því var
sannarlega ekki fagnað af öllum.
Íslensku vogarafli beitt
Af sjálfu leiðir að Ísland reynir
hvarvetna að sporna gegn gegn
ofbeldi sem einstaklingar þurfa
sums staðar að þola á grundvelli
kynhneigðar sinnar. Við höfum
þannig fylgst mjög náið með þróun
mannréttinda samkynhneigðra í
samstarfslöndum okkar í Afríku –
Malaví, Úganda og Mósambík. Þar
hafa grófir fordómar sums staðar
látið á sér kræla. Harð púkkaðir
evangelistar úr suðurríkjum
Bandaríkjanna hafa þar ýtt undir
viðhorf sem eru andstæð sam-
kynhneigðum. Hugmynda veitur
á þeirra vegum hafa bein línis
skrifað heil frumvörp fyrir ein-
staka þingmenn, eins og í Úganda,
þar sem þess var freistað að koma í
gegn illskeyttum lögum gegn sam-
kynhneigðum. Það voru ekki síst
andstaða og hörð mótmæli annarra
ríkja, þar á meðal Íslands, sem
komu í veg fyrir það. Þar á fulltrúi
Íslands sæti í sérstökum mannrétt-
indahópi, sem hrint var sameigin-
lega af stokkum af þeim ríkjum
sem reiða fram fé til mannúðar-
og uppbyggingarstarfa í landinu.
Hópurinn fylgist með og fjallar
um málefni samkynhneigðra, tví-
kynhneigðra og transfólks. Íslensk
stjórnvöld hafa líka formlega
komið á framfæri athugasemdum
við stjórnvöld í Malaví, Úganda og
Rússlandi vegna réttinda og stöðu
samkynhneigðra.
Skýra stefnumótun
Það er nýmæli að mannréttindi
ofangreindra hópa séu reist með
þessum hætti sem vel af markaður
þáttur í utanríkisstefnunni. Án efa
má vinna að því með hnit miðaðri
hætti í framtíðinni. Stefnan þarf
að vera skýr um að hvaða mark-
miði er stefnt, og með hvaða
leiðum. Um hið síðara viður kenni
ég fúslega að það liggur eftir að
ydda með hvaða hætti Íslendingar
geta best beitt sér, innan hvaða
stofnana, hvar nýja bandamenn
má upp vekja og hvaða umbúðir
eru bestar í rökræðunni. Alþjóð-
legir sáttmálar eru sterkt tæki, og
skapa öflugt viðnám. Við þurfum
að skoða hvaða frumkvæði við
getum tekið um mótun slíkra
tækja, eða negla betur í þeim sem
þegar eru til staðar réttindi þeirra,
sem eiga á hættu fordóma eða
ofsóknir vegna kynhneigðar og
kynvitundar. Ísland á að beita sér
í þessum efnum og völlum alþjóða-
samfélagsins, þar sem okkar full-
trúar standa í púlti, kasta atkvæði,
eða hafa vogarafl, eiga þeir að láta
bæði rödd og verkin tala.
Mannréttindi samkyn-
hneigðra og utanríkisstefnan
Af hverju er löglegur drykkju-
aldur á Íslandi ekki 16 ára?
Mannréttindi
Össur
Skarphéðinsson
utanríkisráðherra
Samfélagsmál
Guðmundur Ari
Sigurjónsson
nemi í tómstunda-
og félagsmálafræði
við HÍ og aðstoðar-
forstöðumaður í
félagsmiðstöð
AF NETINU
Hin ógurlegu bílastæði
Þrátt fyrir að kynferðisofbeldi sé útbreitt vandamál í samfélaginu, eins og
dæmin sanna, er afar mikilvægt að ala ekki á ótta kvenna að óþörfu, enda
lamandi afl sem hægt er að beita sem stjórntæki með góðum árangri.
Bílastæði sérmerkt konum, í upplýstu bílastæðahúsi við Hörpuna þar sem
bílastæðaverðir eru til aðstoðar, hljóta að teljast langsótt baráttutæki gegn
nauðgunum. Þau geta hins vegar vissulega minnt konur á óteljandi senur
af hvíta tjaldinu þar sem konur verða fyrir ofbeldi og hörmungum einmitt á
bílastæðum og vakið hjá þeim ótta og ugg.
Að auki getur sú tilhneiging að konur eigi að leggja á ákveðnum stöðum til
að koma í veg fyrir að verða fyrir ofbeldi, varpað ábyrgð frá þeim sem hana
eiga að bera, ofbeldismönnum.
www.vefritid.is
Helga Tryggvadóttir