Fréttablaðið - 02.05.2012, Blaðsíða 18

18 2. maí 2012 MIÐVIKUDAGUR
Á undanförnum misserum hafa borist dapurlegar fréttir
af lestrarkunnáttu íslenskra
grunnskólabarna. Vitað er að
eina ráðið til að efla lestrar-
færni er að börnin lesi meira, en
það hefur reynst snúið verk að
hvetja þau til þess með samstilltu
starfi. Fyrir nokkrum árum var
unnin athyglisverð skýrsla um
lestrar hvatningu fyrir íslensk
börn. Skýrsluhöfundur, Guðlaug
Richter, ræddi við fjölda fólks
sem unnið hefur að þessum
málum og komst að því að vart
verður tölu komið á stað bundin
átaksverkefni sem ætlað er að
auka lestur grunnskóla nemenda.
Áhrifin geta að sönnu verið mikil
á meðan átakinu stendur en
vandinn er að engin heildstæð
áætlun eða stefnumótun er til
um hvernig eigi að halda starfinu
við. Ræðararnir eru margir en
áratökin ekki samstillt.
Kjölfesta lestrarhvatningar er
til í íslenskum grunnskólum og
á henni gæti starfið byggst. Þar
væri róið stöðugt og án afláts og
í takt. Þetta eru skólabókasöfnin
sem okkur ber að efla með öllum
ráðum. Það fylgdi líka sögunni
að á góðæristímanum hefði –
svo mótsagnakennt sem það nú
er – hallað undan fæti hjá þeim
og brekkan orðið bröttust þegar
sveitarfélög voru leyst undan
lagalegri skyldu til að
reka bókasöfn í grunn-
skólum árið 2008. Nú
þegar því máli hefur
verið kippt í liðinn og
lagaskyldan orðin söm
og sú skylda sveitar-
félaga að reka almenn-
ingsbókasöfn, blasir
eigi að síður við að hafi
góðærið verið slæmt
tók ekki betra við í
kreppu.
Brynhildur Þórarins-
dóttir, rithöfundur og
lektor við Háskólann
á Akureyri, kynnti á
tólftu Þjóðarspegilsráð-
stefnunni í október 2011
nýja rannsókn um stöðu
skólabókasafna. Hún
skoðaði sérstaklega
söfnin sem fengu styrk
úr Skólasafnasjóði, sem
Félag íslenskra bókaút-
gefenda kom á koppinn
árið 2010 í því skyni að vekja
athygli á stöðu skólabókasafna
og veita styrki til bókakaupa.
Í ljós kom að á árunum 2009
og 2010 voru fjárveitingar til
safnanna skornar rösklega niður.
Dæmi voru um að ekki hefði
verið eytt svo mikið sem einni
krónu til bókakaupa á sumum
söfnum á þessum tíma. Ef skóla-
bókasafn hefur eitt árið 800.000
krónur til bókakaupa en næstu
tvö árin aðeins 50.000 krónur eða
jafnvel ekkert, þá dregst safnið
aftur úr. Það nær ekki
að verða sér úti um
nýjar, áhugaverðar
bækur. Fyrir vikið er
ekki sjálfsagt mál að
nýjustu útgáfurnar
rati til allra barna í
sumum árgöngum.
Fjármuna til Skóla-
safnasjóðs er aflað með
100 króna framlagi af
andvirði hverrar „Ávís-
unar á lestur“ sem
þessa dagana berast
inn á heimili lands-
manna. Hver ávísun
gildir sem 1.000 króna
afsláttur ef keyptar
eru bækur fyrir 3.500
krónur eða hærri upp-
hæð. Hægt er að hafa
áhrif á hvaða skólar
fá fé úr sjóðnum með
því að skrifa nafn skól-
ans á ávísunina. Með
því að nota ávísunina
geta foreldrar í senn bætt bóka-
kost heimilisins og stutt við bakið
á bókasafni síns skóla. Þannig
hvetja þeir til lestrar jafnt heima
sem í skólanum og gera sitt til að
færa okkur einn daginn góðar
fréttir af lestrarkunnáttu grunn-
skólanemenda.
Ef skólabóka-
safn hefur eitt
árið 800.000
krónur til
bókakaupa
en næstu tvö
árin aðeins
50.000 krónur
eða jafnvel
ekkert, þá
dregst safnið
aftur úr.
TIL HAMINGJU MEÐ
FRUMSÝNINGUNA!
SVAR VIÐ BRÉFI HELGU EFTIR BERGSVEIN BIRGISSON ER NÚ SÝNT Í BORGARLEIKHÚSINIU
★ ★ ★ ★ ★
Ingi F. Vilhjálmsson, DV
Jón Yngvi Jóhannsson, Fréttablaðið
Páll Baldvin Baldvinsson, Fréttatíminn
Tilnefning 2010
Ný kiljuútgáfa í
tilefni af sýningu
Borgarleikhússins
Ávísun á góðar fréttir
Siv Friðleifsdóttir alþingismaður skrifar grein í Fréttablaðið 26.
apríl sl. Nokkur atriði í greininni
þarfnast skýringa og leiðréttinga
við að mínu mati:
1. Þverpólitísk samstaða: Þing-
maðurinn segir að um byggingu
hins nýja spítala hafi „ríkt þver-
pólitísk samstaða“. Það er ekki
rétt. Á síðasta landsfundi Sjálf-
stæðisflokksins var samþykkt
svohljóðandi ályktun: „Lands-
fundur telur mikilvægt að bæta
aðstöðu Landspítalans. Í ljósi
efnahagsástandsins telur lands-
fundur þó fyrirliggjandi hug-
myndir um nýbyggingu ótíma-
bærar. Höfuðáherslu beri að
leggja á grunnrekstur heilbrigðis-
stofnana um land allt“. Sam-
kvæmt skoðanakönnunum ber
Sjálfstæðisflokkurinn nú höfuð
og herðar yfir aðra stjórnmála-
flokka og komist hann til valda
eftir næstu alþingiskosningar og
áður en pólitísk ákvörðun verður
tekin um framkvæmdina er lík-
legt að henni verði slegið á frest.
2. Lög nr. 64/2010: Þingmaðurinn
fullyrðir að verkefnið byggi á
þessum lögum frá 2010. Lögin
innihalda hins vegar aðeins heim-
ild til handa ráðherra að „stofna
opinbert hlutafélag sem hefur það
að markmiði að standa að nauð-
synlegum undirbúningi og láta
bjóða út byggingu nýs Landspít-
ala, háskólasjúkrahúss við Hring-
braut í Reykjavík, og að semja
um að ríkið taki bygginguna á
langtímaleigu að loknu útboði.
Fyrir undirritun samninga að
loknu útboði skal leita samþykkis
Alþingis með almennum lögum.“
Alþingi á þannig alveg eftir að
fjalla um verkefnið. Sú umræða
er ekki hafin, og verður að teljast
hæpið að svo stórt mál verði full-
rætt á þeim tíma sem eftir er
fram að næstu þingkosningum.
3. Viljayfirlýsing lífeyrissjóða: 25
lífeyrissjóðir og hið opinbera
undirrituðu viljayfirlýsingu síðla
árs 2009 um að lífeyrissjóðirnir
fjármögnuðu byggingu hins nýja
spítala. Einungis er um að ræða
viljayfirlýsingu en ekki samn-
ing eða samningsdrög. Ekkert er
vitað um mögulega fjármagns-
upphæð, greiðslutíma, vaxta-
stig eða önnur þau atriði sem
slík fjármögnun byggir á. Það
er heldur alls ekki á vísan að róa
að samningar náist yfirleitt um
slíka fjármögnun. Ávöxtunar-
markmið lífeyrissjóðanna mun
vera 3,5% umfram verðbólgu. Er
það ásættan legt vaxtastig fyrir
samnings aðilann, ríkið?
Þingmaðurinn segir í grein sinni
að okkur ætti ekki að vera neitt að
vanbúnaði. Það er auðvitað eng-
inn grundvöllur fyrir slíkri full-
yrðingu og í raun ótrúlegt að henni
skuli varpað fram með svo marga
óvissuþætti í farteskinu eins og ég
hef bent á, sbr. gr. 2 og 3.
4. Úrtöluraddir: Þingmaðurinn
tekur fram að „þrátt fyrir allan
undirbúninginn heyrast ýmsar
úrtöluraddir við og við“ og á
eflaust við skrif greinar höfundar
og annarra þeirra sem dregið
hafa fyrrnefndar framkvæmdir
í efa. Fyrir hrun bankakerfisins á
Íslandi og fjármálakreppuna var
talað um að þeir væru með úrtölu-
raddir sem efuðust um réttmæti
stórframkvæmda fyrir lánsfé og
óhóflegar lántökur. Eftir hrunið
hafa menn lagt áherslu á að ýta
undir sparnað og að takast ekki á
hendur framkvæmdir nema eiga
fyrir þeim. Þær úrtölu raddir sem
þingmaðurinn nefnir eru auð-
vitað skiljanlegar í ljósi sögunnar
og margir hljóta að vera úrkula
vonar um að lýðræðislega kjörnir
fulltrúar þjóðarinnar hafi dregið
nokkurn lærdóm af þeim fjár-
hagslegu hremmingum sem of
mikil skuldsetning getur haft í
för með sér.
5. Fjárhagsleg hagræðing: Þing-
maðurinn fellur, eins og fjöl-
margir aðrir sem fjallað hafa
um byggingu Landspítalans, í þá
gryfju að fullyrða að spara megi
2,7 milljarða á ári í rekstri með
byggingu hins nýja spítala. Er
vísað til títtnefndrar norskrar
hagkvæmniathugunar í þessu
samhengi. Hver talsmaður hins
nýja spítala á fætur öðrum hefur
apað þessar tölur upp en enginn
veit á hvaða forsendum athugunin
byggir. Þetta minnir á nýju fötin
keisarans. Hefur þingmaðurinn
lesið ofangreinda skýrslu sjálf
og/eða látið einhvern aðila sem til
slíkra mála þekkir fara yfir hana?
Öllum sem um fjármál fjalla er
kunnugt um að unnt er að komast
að nánast hvaða niðurstöðu sem
er með því að gefa sér ákveðnar
forsendur. Áhugavert væri að
fá óháðan aðila sem gjörþekkir
íslenskt efnahagslíf til þess að
yfirfara útreikninga sem liggja
að baki. Verðbólgustig í landinu
er til að mynda núna 6,4%. Ef við
búum áfram við hátt verðbólgu-
stig verður að teljast næsta lík-
legt að nefndur sparnaður af
framkvæmdinni verði fljótur að
brenna upp vegna hás fjármögn-
unarkostnaðar. Þá má geta þess
að talað var á sínum tíma um fjár-
hagslegan sparnað af sameiningu
Landspítala og Borgarspítala. Sá
sparnaður hefur aldrei skilað sér.
6. Skel og launakostnaður: Þing-
maðurinn segir í sinni grein
að „skelin kosti nánast ekkert
í heildarsamhengi miðað við
launakostnað, lyfjakostnað og
annað slíkt“. Með skelinni er átt
við bygginguna sjálfa. Þetta er
alveg hárrétt athugað hjá þing-
manninum en á nákvæmlega
sama hátt eru afborganir af
lánum nánast ekki neitt í saman-
burði við fjármagnskostnað, þ.e.
vexti, verðbætur og allan annan
þann kostnað sem fylgir því að
taka lán fyrir allri framkvæmd-
inni. Það er dýrt að vera fátækur.
7. Úrtölumenn og landsbyggðin: Í
lok sinnar greinar heldur þing-
maðurinn því fram að nýr spítali
„minnki þrýsting á að herða ólina
að sjúkrahúsþjónustu um allt land,
heldur en hið gagnstæða eins og
úrtölumenn hafa haldið fram“.
Þingmanninum ætti að vera ljóst
að verulega hefur verið dregið úr
allri sjúkrahússtarfssemi á lands-
byggðinni undanfarin ár. Það er
kunnara en frá þurfi að segja að
þjónustustig landsbyggðarsjúkra-
húsanna hefur smám saman
verið fært niður og framtíðar-
sýn stjórnvalda er sú að það verði
tvö sjúkrahús á Íslandi, Land-
spítalinn og Fjórðungssjúkrahúsið
á Akureyri. Hin sjúkrahúsin verði
öldrunar stofnanir.
Athugasemdir við
skrif Sivjar um
Landspítalann
Menning
Kristján B.
Jónasson
formaður
Félags íslenskra
bókaútgefenda
Ef við búum áfram við hátt verðbólgu-
stig verður að teljast næsta líklegt að
nefndur sparnaður af framkvæmdinni
verði fljótur að brenna upp vegna hás fjármögnun-
arkostnaðar.
Nýr Landspítali
Guðjón
Baldursson
læknir