Fréttablaðið - 14.06.2012, Blaðsíða 10

14. júní 2012 FIMMTUDAGUR10
Sparisjóðurinn í Keflavík
(SpKef) mun kosta íslenska
skattgreiðendur um 26
milljarða króna í beinan
kostnað, vexti og eiginfjár-
framlög sem hafa tapast.
Sjóðurinn fékk að lifa í um
30 mánuði eftir bankahrun
þrátt fyrir að rekstrarfor-
sendur hans hafi algjörlega
brostið við það.
Fram í apríl 2010, þegar nýr SpKef
var reistur á rústum Sparisjóðsins
í Keflavík (SpKef), tapaði sjóður-
inn samtals 46,6 milljörðum króna,
aðallega vegna virðisrýrnunar á
útlánum. Auk þess fóru milljarðar
í rekstrarkostnað SpKef á því tíma-
bili sem hann fékk að starfa áfram.
Á sama tíma jukust innlán hans
um hátt í 20 milljarða króna. Þessi
gegndarlausa innlánasöfnun ásamt
óþarfa rekstrarkostnaði jók kostnað
íslenska ríkisins vegna SpKef gríð-
arlega.
Vildarmenn fá risalán
Í september 2008, mánuði fyrir
bankahrun, kláraði Fjármála-
eftirlitið (FME) gerð kolsvartrar
skýrslu um Sparisjóðinn í Keflavík
(SpKef). Í skýrslunni kom meðal
annars fram að sjóðurinn hefði
lánað á annan tug milljarða króna
til um 80 einkahlutafélaga án hald-
bærra veða og trygginga.
Á meðal þeirra sem fengu lánað
voru starfsmenn og stjórnendur
sjóðsins, stjórnarmenn hans, sveit-
arstjórnarmenn á svæðinu og aðil-
ar tengdir þeim. Á sama tíma var
FME fullkunnugt um að sparisjóð-
urinn stóð í stórtækum áhættufjár-
festingum með hlutabréf í gegnum
fjárfestingafélagið Kistu, líkt og
lýst er í hliðarefni.
Nokkuð ljóst er að eiginfjár-
hlutfall SpKef hefur farið undir
hið lögboðna átta prósenta hlutfall
strax við hrunið. FME veitti honum
hins vegar ítrekað undanþágu til að
starfa áfram þrátt fyrir að sjóður-
inn væri ekki starfhæfur. Engar
sýnilegar hömlur voru heldur sett-
ar á starfsemi sjóðsins eftir hrun-
ið. Þvert á móti var honum leyft að
auka innlánasöfnun sína gríðarlega.
Sett í gírinn
Samhliða setningu neyðarlaganna
gekkst íslenska ríkið í allsherjar-
FRÉTTASKÝRING: Kostnaður íslenska ríkisins vegna Sparisjóðsins í Keflavík
Þórður Snær
Júlíusson
thordur@fréttabladid.is
www.volkswagen.is
Frelsi til
að ferðast
Volkswagen Tiguan
Komdu og reynsluaktu Volkswagen Tiguan
Tiguan Sport & Style kostar aðeins frá
6.190.000 kr.
Fullkomið leiðsögukerfifyrir Ísland
Volkswagen Tiguan sportjeppi eyðir
aðeins 5,8 l á hverja 100 km.
Aukinn líftími SpKef jók kostnað ríkisins
KOSTNAÐARSÖM TILRAUN Á þeim viðbótarlíftíma sem Sparisjóðurinn í Keflavík fékk að lifa eftir bankahrunið safnaði hann
hátt í 20 milljörðum króna í viðbótarinnlán. Alls nema þau innlán sem ríkið ber ábyrgð á vegna hans 75,6 milljörðum króna,
samkvæmt ársreikningi Landsbankans. FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
Fjárfestingarfélagið Kista var stofnað í árslok 2006 af
Sparisjóðnum í Keflavík (SpKef), SPRON og fleiri minni
sparisjóðum til að fjárfesta í Existu, fjárfestingarfélagi
sem stýrt var af bræðrunum Ágústi og Lýð Guðmunds-
sonum. Stærsta eign Existu var síðan um fjórðungseign í
stærsta banka landsins, Kaupþingi. Geirmundur Kristins-
son, sparisjóðsstjóri SpKef, sat í stjórn Kistu frá stofnun
þess félags og fram yfir bankahrun, enda átti SpKef 31,4
prósenta hlut í félaginu.
Í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis kemur fram að
Kista hafi aukið eignarhlut sinn í Existu umtalsvert á
árinu 2007 með lánum frá Kaupþingi, Glitni og Straumi.
Í lok þess árs var Kista orðin annar stærsti hluthafinn
á eftir Bakkavararbræðrunum og hluturinn var metinn
á um 20 milljarða króna. Á móti skuldaði félagið hins
vegar 17,3 milljarða króna og Kista hafði tapað 8,5
milljörðum á árinu vegna fallandi hlutabréfaverðs í
Existu. Vegna þessa juku hluthafarnir, þar á meðal SpKef,
hlutafé Kistu um 7,1 milljarð króna snemma árs 2008
auk þess sem þeir lögðu fram auknar ábyrgðir til að ekki
væri hægt að gjaldfella lánin.
Við bankahrunið varð eign Existu í Kaupþingi, og
um leið eign Kistu í Existu, verðlaus. SpKef hafði tapað
milljörðum króna í áhættufjárfestingum í Existu.
Sparisjóðurinn tapaði stórkostlega á bréfum í Existu
ábyrgð á öllum innlendum innlán-
um. Hjá stóru bönkunum þrem-
ur voru innlán færð í nýja banka
ásamt gríðarlegu magni eigna. Hjá
SpKef áttu eignirnar hins vegar
bara eftir að rýrna.
Stuttu fyrir hrunið námu innlán
hjá SpKef 44,9 milljörðum króna.
Eftir það jókst þörf sjóðsins fyrir
laust fé gríðarlega og var ráðist í
sameiginlegt átak um að dæla inn-
lánum inn í hann. Reykjanesbær
gaf út skuldabréf upp á 2,5 millj-
arða króna og lagði andvirðið inn
í sjóðinn. Grindavíkurbær lagði
tvo milljarða króna inn í hann. Líf-
eyrissjóðir og fyrirtæki á svæðinu
færðu sömuleiðis miklar fjárhæðir
úr öðrum fjármálastofnunum. Í lok
árs 2008 höfðu enda innlán SpKef
hækkað um 9,8 milljarða króna.
Þorri aukningarinnar átti sér stað
eftir að ríkið ábyrgðist allar inn-
lendar innstæður.
Gerði samning við sig sjálfan
Með öll hin nýju innlán gat SpKef
starfað tiltölulega óáreittur fram-
an af árinu 2009, enda nægt laust
fé til staðar. Auk þess var ljóst að
pólitískur vilji var til staðar hjá
nýrri ríkisstjórn Samfylkingar og
Vinstri grænna um að endurreisa
sparisjóðakerfið með SpKef sem
einhvers konar hryggjarstykki.
Um mitt ár 2009 tilkynnti Geir-
mundur Kristinsson sparisjóðs-
stjóri, sem hafði stýrt sjóðnum í
nítján ár, að hann ætlaði að láta af
störfum.
Við þessi tímamót undirbjó Geir-
mundur starfslokasamning fyrir
sjálfan sig sem tryggði honum
hálfs árs laun án vinnufram-
lags til viðbótar við laun út árið
2009. RÚV greindi síðar frá því
að ákvæði hefðu verið í samningn-
um sem felldu niður háar skuldir
sonar Geirmundar og sáu til þess
að ferðakostnaður vegna afmælis
Geirmundar yrði greiddur af sjóðn-
um. Eftir að fréttist af þeim ákvæð-
um voru þau tekin út.
18,3 milljarða innlánaaukning
Yfirvöld voru þó ekki í rónni yfir
starfseminni og í júní 2009 setti
FME sérfræðing, Soffíu Björgvins-
dóttur, inn í SpKef til að hafa eftirlit
með starfseminni.
Samkvæmt drögum að ársreikn-
ingi SpKef fyrir árið 2009, sem
Fréttablaðið hefur undir höndum,
kemur fram að innlán SpKef voru
komin í 63,2 milljarða króna í árs-
lok þess árs. Þau jukust því um 8,5
milljarða króna á árinu og höfðu
aukist um 18,3 milljarða króna frá
því skömmu fyrir bankahrun. Á
sama tíma rýrnuðu eignir bankans
um 17 milljarða króna. Sjóðurinn
greiddi auk þess 2,3 milljarða króna
í laun og „annan rekstarkostnað“ á
því ári.
Nýr SpKef
Í apríl 2010 skilaði SpKef inn starfs-
leyfi sínu eftir að hluti kröfuhafa
hans hafnaði tillögum um fjárhags-
lega endurskipulagningu. Auk þess
glímdi sjóðurinn við veruleg lausa-
fjárvandræði. Nýr sjóður, SpKef
sparisjóður, var stofnaður samtímis
og í drögum að ársreikningi gamla
SpKef fyrir árið 2010 segir að allar
eignir hans, að undanskildum 100
milljónum króna, hafi verið fluttar
yfir í nýja sjóðinn. Skuldir upp á 24
milljarða króna voru skildar eftir.
Hann hafi líka tekið yfir öll innlán
„auk skulda við Seðlabanka vegna
daglána og endurhverfra viðskipta
og önnur lán sem voru tryggð með
veðum í yfirteknum eignum“.
Í ársreikningnum segir ennfrem-
ur að niðurstöður bráðabirgðamats
á þeim eignum sem nýi sjóðurinn
tók yfir bendi til þess að „virði
þeirra eigna sem SpKef tók yfir
sé töluvert lægra en virði innlána
og annarra skulda sem voru yfir-
teknar“.
Ríkið setti 900 milljónir króna
inn í hinn nýja SpKef sem nýtt eigið
fé. Af ofangreindu er augljóst að
það var langt frá því að vera nægi-
legt til að hann uppfyllti lögbundið
eiginfjárhlutfall.
Eignir rýrnuðu um tugmilljarða
Nýja sjóðnum var svo rennt inn í
Landsbankann í mars 2011. Miðað
við niðurstöðu úrskurðarnefndar
sem áætlaði virði eigna hans, og
skilaði niðurstöðu sinni í síðustu
viku, rýrnuðu eignir hans um 26,1
milljarð króna á meðan hann var
starfræktur. Heildarvirði þeirra
eru tæplega 57 milljarðar króna
á meðan skuldir hans voru um 76
milljarðar króna.
Nokkuð ljóst er að sjóðurinn upp-
fyllti aldrei lausafjárreglur Seðla-
bankans í það tæpa ár sem hann
starfaði, enda þurfti hann ítrek-
að að fá lausafjárfyrirgreiðslu hjá
bankanum til að mæta útflæði inn-
lána. Alls skuldaði SpKef Seðla-
bankanum og öðrum fjármála-
fyrirtækjum 13,9 milljarða króna
við yfirtöku Landsbankans. Þar
af voru tíu milljarðar króna skuld
við Seðlabankann og sex milljarð-
ar króna af henni vegna lána sem
bankinn veitti SpKef á grundvelli
skaðleysisyfirlýsingar. Í henni fólst
að öll viðskipti sjóðsins við Seðla-
bankann voru bundin skilyrðum um
ábyrgð af hálfu ríkissjóðs vegna
innstæðna. Því jókst ábyrgð ríkis-
sjóðs á innlánum SpKef ekki vegna
þessara viðskipta. Hún minnkaði að
sama skapi ekkert heldur.