Fréttablaðið - 27.12.2012, Blaðsíða 10
27. desember 2012 FIMMTUDAGUR| FRÉTTIR INNLENDIR VENDIPUNKTAR | 10
greining verið uppspretta vel laun-
aðra hátæknistarfa fyrir Íslend-
inga. En þar með er gagnsemi
Íslenskrar erfðagreiningar ekki
talin.
Hugbúnaðarfyrirtækið OZ var
selt farsímafyrirtækinu Nokia
árið 2008 eftir að hafa náð miklum
hæðum og alræmdum lægðum sitt
hvorum megin við síðustu aldamót.
Mörgum gremst að við það hafi
nokkrir stofnendur fyrir tækisins,
Skúli Mogensen þar með talinn, náð
undir sig fótunum á ný eftir að hafa
tapað öllu sínu þegar internetbólan
kringum 2000 sprakk. Því fer hins
vegar fjarri að Íslendingar njóti
ekki góðs af ævintýrum Skúla. Og
þá er ekki vísað í ódýra flugmiða
sem hægt er að fá með hrakfara-
lega-nefndu flugfélagi hans, „VÁ“-
air.
Í skýrslu til Viðskiptaþings árið
2011 má finna áhugaverða saman-
tekt á íslenskum nýsköpunarfyrir-
tækjum sem segja má að hafi risið
upp úr rústum OZ. Í grein í skýrsl-
unni eftir Margréti Dóru Ragnars-
dóttur og Stefán Baldur Árnason
sem bæði störfuðu hjá OZ segir:
„OZ er gott dæmi um mikilvægi
nýsköpunar þar sem sú þekking og
reynsla sem verður til, leitast við að
viðhalda sjálfri sér, og endurnýjar
sig við breyttar aðstæður.“ Fyrir-
tækin sem kalla mætti afleitt hag-
kerfi OZ og voru stofnuð af fyrrver-
andi starfsmönnum og stjórnendum
hugbúnaðarfyrirtækisins sem öðl-
uðust dýrmæta reynslu á starfstíð
þess, eru ótalmörg. Má þar nefna
tölvuleikja framleiðandann CCP,
flugmiða-leitarvélina DoHop og
hugbúnaðarfyrirtækið Mobilitus
sem öll gera góða hluti um þessar
mundir og hafa fjölda fólks í vinnu.
Líkt og innan OZ hefur orðið til
innan Íslenskrar erfðagreiningar
mikil þekking sem á án efa eftir
að leiða af sér önnur fyrirtæki og
nýjar uppgötvanir. Og hver veit
nema Kári Stefánsson muni nota
Ónefndur ættingi minn keypti sér nýjan bíl á árinu. Vegna vensla við einn starfsmanna bíla-umboðsins lánaði hann
umboðinu bílinn í nokkra daga til
að hafa til sýnis á bílasýningu þar
sem honum var ætlað að freista
annarra. Einn daginn lagði þessi
ættingi leið sína á sýninguna. Þar
sem hann stóð og virti fyrir sér
kaggann sinn og gæddi sér á kaffi
og kleinum í boði hússins heyrði
hann á tal tveggja manna sem
ræddu um bílinn og því fór fjarri að
þeir deildu aðdáun hans á gripnum.
Milli þess sem félagarnir gúffuðu
í sig veigunum lýstu þeir algjöru
frati á fararskjótann. Niðurstaða
vangaveltna þeirra var sú að slíkur
bíll væri ekkert annað en sýndar-
mennska og flottræfilsháttur.
Dómur kumpánanna um nýja bíl-
inn lýsir í hnotskurn Íslandi árið
2012.
„Í sveita míns andlits“
Árið 1746 gaf Kristján VI. Dana-
konungur út Tilskipun um
húsagann á Íslandi þar sem fólki
var meinaður „sá heimskulegi
vani, sem hér og þar skal hafa verið
brúkanlegur í landinu, að hræða
börn“ með óvættum á borð við
Grýlu. Nú, 266 árum síðar, er Grýla
aftur orðin helsti hrellir íslenskrar
þjóðar. Það leynist Grýla í hverju
horni.
Sundrung hefur einkennt árið
2012. Stríðandi fylkingar eru
margar. Kynslóðirnar stríða, kynin
stríða, stéttirnar stríða. Og hver
útmálar andstæðing sinn sem hina
skelfilegustu Grýlu. Femínistar
með horn og klaufir eru taldir ógna
karlkyninu í heild sinni; útlend-
ingar með hala reyna að kúga blá-
saklausan almúgann til að borga
skuldir óreiðumanna; „sjálfhverfa
kynslóðin“ – heimatilbúið hugtak
smíðað af Sighvati Björgvinssyni
síðla árs – mergsýgur gamlingja;
Sighvatur og hinir gamlingjarn-
ir arðræna unga fólkið; latte-lepj-
andi haugar í 101 sem aldrei vinna
ærlegt handtak reyna að útrýma
dugnaðarforkum í sveitum lands-
ins. Og svo mætti lengi telja.
Ein er þó sú Grýla sem kalla má
höfuð-Grýlu ársins 2012: Peningar.
Vandfundin er sú skömm á árinu
sem var meiri en að eiga pening.
Peningar hafa verið litnir horn-
auga síðan eftir hrun. Einkum þeir
peningar sem verið hafa í fórum
einstaklinga sem þóttu fljúga of
nálægt sólinni á góðæris árunum.
Árið 2012 varð hins vegar sú breyt-
ing á að andúðin á þeim breiddist
út. Allir peningar urðu illa liðnir
og þeir sem þá áttu tortryggilegir.
Í byrjun desember var fjárhag
þingmanns Vinstri grænna, Álf-
heiðar Ingadóttur, og eiginmanns
hennar slegið upp í DV sem frétt.
Hvert var tilefnið: Höfðu þau brot-
ið eitthvað af sér? Stolið? Fengið
afskriftir af lánum? Svikið undan
skatti? Nei. Þau áttu bara pening.
DV reiknaðist til að Álfheiður og
maður hennar ættu eignir upp á
217,7 milljónir. DV útskýrði fyrir
lesendum sínum að slíkt kallaðist
að vera „Epal-kommi“ og sem slíkir
vildu þau „bæði njóta þess góða úr
kapítalisma og sósíalisma“.
Að eiga eignir en ekki bara
skuldir virðist nú nægja til að gera
einstakling tortryggilegan. Draga
úr trúverðugleika hans. Mörgum
er því mikið í mun að sýna fram á
bága fjárhagsstöðu.
Um svipað leyti og Álfheiði Inga-
dóttur var úthúðað fyrir að eiga
pening komst það í fréttirnar að
Páll Magnússon, útvarpsstjóri, og
eiginkona hans hefðu selt 400 fer-
metra hús sitt í Garðabæ. Enn á ný
fór DV á stúfana og komst að því
að kaupandinn var Örvar Kærne-
sted, stjórnarmaður í Straumi fjár-
festingarbanka. Samkvæmt heim-
ildum blaðsins átti kaupandinn að
hafa greitt fyrir hluta hússins í
svokölluðum aflandskrónum. Full-
yrðingin var borin undir útvarps-
stjóra. „Ég gæti ekki þótt ég vildi
gefið upprunavottorð fyrir pening-
um annarra manna,“ svaraði Páll
Magnússon. „Ég get þó fullviss-
að að mín húsnæðiskaup eru fjár-
mögnuð í sveita míns andlits og
með alíslenskum okurlánum – verð-
tryggðum og stökkbreyttum – eins
og raunin er hjá flestum venjuleg-
um Íslendingum.“
Útvarpsstjóri reynir af kappi
að tala upp bága skuldastöðu sína
og óhagkvæmni lána sinna. Og
það skiljanlega. Á Íslandi í dag er
velgengni illa séð. Eymd er orðin
eins og keppnisíþrótt. Armæða er
borin eins og afreksorða í saman-
föllnum barminum. Orð og athafnir
eru ekki lengur mælikvarði á gæði
einstaklingsins heldur skulda-
staðan. Sá getur sér
góðan orðstír sem
á sem minnst og
er í sem mest-
um mínus.
Slapp með
stórfé
Við Íslendingar
brenndum okkur á
peningum árið 2008
og því er eðlilegt að
menn séu varir um sig
þegar kemur að mislitum pappírs-
sneplunum. Brennt barn forðast
eldinn og allt það. Andúð á pening-
um ein og sér er svo sem ekkert
tiltökumál. Verra er hins vegar
að af henni leiðir heift í garð
einnar uppsprettu peninga
sem haft getur afleiðingar
fyrir hagsæld samfélagsins
til framtíðar.
„Kári slapp með stórfé“
var forsíðufyrirsögn DV fyrr
í mánuðinum. Vísað er í sölu á
fyrir tækinu Íslenskri erfðagrein-
ingu til bandaríska líftækni- og
lyfjaframleiðslufyrirtækisins
Amgen fyrir fimmtíu og tvo millj-
arða íslenskra króna. Erfitt er þó
að henda reiður á í hvað æsileg
fyrirsögnin vísar. Kári Stefáns-
son, stofnandi fyrirtækisins, átti
vissulega hlut í því og fær því von-
andi sannvirði fyrir hann við söl-
una. En að segja hann hafa „sloppið
með stórfé“ gefur til kynna að hann
hafi tekið eitthvað sem honum ekki
ber, haft fé af óafvitandi sakleys-
ingjum með óprúttnum hætti.
Forsíðufyrirsögnin lýsir vel
algengu viðhorfi til þeirra sem
stofna og reka fyrirtæki. Það er
eins og sumir álíti þá alla sjálf-
krafa glæpamenn.
Amma og glæpastarfsemin
Játning: Ég á lítinn hlut í fyrirtæki
og sit í stjórn þess. Mér til varnar
– svo ég tali nú eins og útvarps-
stjóri – hefur fyrirtækið aldrei
skilað hagnaði, bara góðu og gildu
tapi ársfjórðung eftir ársfjórðung í
„sveita“ margra andlita.
Í gegnum stjórnarsetuna hef ég
kynnst stofnendum, stjórnendum
og starfsmönnum fjölda íslenskra
nýsköpunarfyrirtækja. Ég get
staðfest að fæstir þeirra sem reka
fyrirtæki sitja á rassinum liðlang-
an daginn inni í fimmhundruð
feta snekkjum í Reykjavíkurhöfn
þar sem þeir væta kverkarnar úr
kampavíns-gosbrunni milli þess
sem þeir skeina sér á gulllaufum
og plotta arðrán íslenskrar alþýðu
eins og margir virðast halda eftir
ofgnótt góðærisins. Raunveruleik-
inn er mun minna „glamúros“ og
samanstendur af andvökunóttum,
árstíða-löngum panikk-köstum og
of fáum sturtuferðum.
Atvinnufyrirtæki eru hverju
samfélagi mikilvæg. Þau skapa
störf og þau greiða skatta og gjöld
sem renna til samfélagsins. Í meira
en fimmtán ár hefur Íslensk erfða-
„Sá heimskulegi vani“
Eftir 266 ára útlegð hélt hin eina sanna Grýla til byggða á árinu 2012 til að klekkja á „flottræflum“ og „Epal-kommum“. Sif Sigmars-
dóttir rekur spor hennar og kemst að því að færri en ætla mætti hanga í snekkjum í Reykjavíkurhöfn og væta kverkarnar úr kampavíns-
gosbrunnum milli þess sem þeir skeina sér á gulllaufum og plotta arðrán íslenskrar alþýðu.
INNLENDIR VENDIPUNKTAR 2012
Sif Sigmarsdóttir er rithöfundur og pistlahöfundur í
Fréttablaðinu.
Fréttablaðið gerir upp árið með greinum um innlenda
vendipunkta eftir valda höfunda. Vendipunktarnir
snúast um markverðar fréttir og atburði sem áttu sér
stað á árinu og gætu haft áhrif til frambúðar á Íslandi.
eitthvað af því fé sem hann fékk
fyrir hlut sinn í Íslenskri erfða-
greiningu til að fjárfesta í nýjum,
íslenskum sprotafyrirtækjum eins
og Skúli Mogensen hefur gert við
hagnað sinn.
Samfélag sem „glæpamanns-
gerir“ velgengni og lítur fram-
kvæmdasemi hornauga mun seint
verða farsælt. Sé athafnafólk
ófrægt að ósekju munu fáir sækj-
ast eftir því að tilheyra þeim hópi.
Hver vill sinna þeim starfa er
amma manns telur að sé glæpa-
starfsemi? Hvorki það að reka
fyrir tæki né að eiga pening ætti
eitt og sér að verða til þess að fólk
tapi orðstírnum svo framarlega
sem farið er að leikreglum. Þvert
á móti ætti að hvetja til framtaks-
semi. Sókn eftir velgengni ætti
ekki að vera eitthvað sem fólk þarf
að skammast sín fyrir.
Talíbanar og hryðjuverkamenn
Eins og síðustu ár setti árið 2008
mark sitt á árið 2012. Sundrung
hrunsins skilgreinir enn þjóðar-
sálina. Það er að vissu leyti skilj-
anlegt þar sem enn er það ekki að
öllu leyti upp gert. Og ekki skal
gera lítið úr því að enn eiga marg-
ir um sárt að binda vegna fjárhags-
örðugleika af orsökum þess. Það má
hins vegar velta yfir því vöngum
hvenær sé tímabært að leita sátta
og taka að horfa fram á við. Árið
2013? 2014? Eftir önnur sex ár?
Gjáin milli stríðandi fylkinga
dýpkar meðan ekkert er að gert
og Grýlur eru notaðar til að hrella
landsmenn. Þjóð sem gekk mót
þrautum sínum djörf of sterk í þús-
und ár eins og segir í ljóði Davíðs
Stefánssonar gengur nú gneyp og
hokin.
En þrátt fyrir bókstaflegt
myrkrið sem grúfir yfir okkur
sem búum við nyrstu voga er ekki
endilega ástæða til þeirrar svart-
sýni sem Grýlugerðarmenn vilja
vera láta.
Atvinnuleysi hefur minnkað und-
anfarið og var það ekki nema 4,4%
í nóvember samkvæmt Vinnumark-
aðsrannsókn Hagstofu Íslands.
Kaupmáttur hefur aukist. Sam-
starfið við Alþjóðagjaldeyrissjóð-
inn sem margir óttuðust að myndi
vera í uppnámi er Steingrímur J.
Sigfússon settist í stól fjármálaráð-
herra árið 2009 hefur gengið svo
farsællega að í maí var Steingrím-
ur beðinn um að taka tímabundið
við sem fjármálastjóri Grikklands.
Á sama tíma horfa Bretar fram á
að hagvöxtur dragist saman á ný
þar í landi, yfirvöld á Spáni íhuga
að bjóða þeim landvistarleyfi sem
kaupa þar fasteign til að draga úr
hruni fasteignamarkaðarins og
Grikkland er í lamasessi. Á árinu
hefur ríkisstjórn Íslands samt bæði
verið sögð talíbanar og hryðju-
verkamenn.
Ef Álfheiður Ingadóttir væri blönk
Heimatilbúnar Grýlur eru aftur
árið 2012 orðnar „heimskulegur
vani“ hjá þjóðinni, niðurrifsafl
sem leiðir ekki annað af sér en
innantóma öfund, biturð og heift.
Hvers konar samfélag er það sem
krefst þess að maður sem endur-
nýjar bílinn sinn eigi að skamm-
ast sín fyrir að vera „flottræfill“;
hvers konar samfélag krefst þess
að Kári Stefáns son og Skúli Mogen-
sen fari með veggjum því að þeir
seldu fyrir tæki og að Álfheiður
Ingadóttir þurfi að verja það að
hún sé ekki skuldum vafin eins og
sönnum Íslendingi ber?
Mergurinn málsins er einfaldur:
Værum við hin eitthvað betur sett
ef Álfheiður Ingadóttir væri blönk?
TEIKN
IN
G
/BRIAN
PILKIN
GTO
N