Prentarinn - 23.07.1992, Blaðsíða 20

ingu. Þannig verða ljósmyndavélar sí-
fellt fullkomnari með tölvustýringu
fjölmargra stillingarþátta. Ennfremur
verða markverðar breytingar þegar
framköllunarvélar berast til landsins
Hlutfallsleg skipting setningartækja í íslenskum
prentsmiðjum árin 1981. 1990.1
‘Línuritið byggir annars vegar á athugun er
trúnaðarmenn í 39 prentsmiðjum stóðu að árið
1981 og hins vegar á tækjakönnun FIP og Iðn-
sögu Islendinga er 29 fyrirtæki svöruðu. I báð-
um tilvikum vantar upplýsingar um hluta prent-
iðnaðar og því eru tölur ekki tæmandi.
og flýta mjög framköllun filma. Auk
þess hefur afkastageta við litgreiningu
vaxið óðfluga með tilkomu rafeinda-
skanna og nýverið hafa fullkomin
tölvuskeytingartæki hraðað mjög
vinnu við skeytingu. Af þessu leiðir
að framleiðni hefur margfaldast að
undanförnu, jafnframt því sem veru-
lega hefur dregið úr þeim verkþáttum
sem vinna þarf í myrkraherbergjum.
Prentun hefur ekki farið varhluta af
tækniþróuninni. Þess er að geta, að
offsetprentun hefur alið af sér marg-
víslegar tækninýjungar er valda veru-
legri afkastaaukningu. I íslenskum
prentiðnaði er nú algengt að tölvu-
stjórnborð séu tengd við prentvélar og
að plötulesari sé í tengslum við stjórn-
borðið. Slíkur búnaður styttir stilling-
artíma umtalsvert og hindrar að vélar
stöðvist þegar þær eru í notkun.
Dæmi eru um að stillingartími minnki
um allt að 80 af hundraði í saman-
burði við hefðbundnar prentaðferðir.
Undanfarið hefur fjöllitavélum fjölgað
mjög og margar þeirra prenta báðum
megin á örkina í senn. Þar við bætist
að nokkrar vélar eru með þurrkunar-
búnað til þess að forðast smit og þar
Hlutfallsleg skipting prentvéla í íslenskum
prentsmiöjum árin 1981 og 1990.
sparast töluverður tími. Hönnun off-
setvéla, þar sem bæði pappír og
prentplata eru á sívalningi, gerir að
verkum að offsetprentvélar eru fljót-
virkar, og eru þær um helmingi af-
kastameiri heldur en hæðarprentvélar
að jafnaði. Algengt er, að fjöllita off-
setvél sem prentar af örkum prenti
allt að 12.000 eintök á klukkustund.
Enn er þess að geta, að afkasta-
miklar prentvélar hafa stutt að fjölgun
bókbandsvéla - brotvéla, upptöku-
véla/kiljuvéla, þrískera, bindagerðar-
véla o.s.frv. - sem aukið hafa afkasta-
getu bókbandsstofa margfalt á liðnum
árum.
í sögulegu ljósi hefur hin aukna vél-
væðing bókagerðargreina ekki leitt af
sér fækkun starfsmanna. Helsta orsök
fyrir því er að eftirspurn eftir prent-
uðu efni hefur margfaldast undan-
gengna áratugi í kjölfar vaxandi vel-
megunar. Einnig hefur offsetprentun
stutt að aukinni prentun, t.d. með efl-
ingu litprentunar og fjölgun skýrslna,
ritgerða og annarra rita sem nú eru
prentuð en voru ljósrituð áður. A síð-
ari árum, þegar dregur úr eftirspurn í
kjölfar efnahagssamdráttar, fer að
síga á ógæfuhliðina. Fer nú afkasta-
aukningin að segja til sín, því unnt er
að framleiða margfalt fleiri prentgripi
en áður með mun færra starfsfólki.
Hvað er til ráða
Hér að framan hefur verið leitast við
að finna skýringu á því atvinnuleysi
sem nú ríkir meðal bókagerðar-
manna. Athyglisvert er að svo virðist
sem atvinnuleysið eigi sér ólíkar or-
sakir. Annars vegar eru tímabundnar
og sveiflukenndar orsakir og þar kem-
ur efnahagssamdrátturinn fyrst í huga,
en einnig er flutningur prentverka úr
landi af þessum toga. Hins vegar er
tæknivæðingin sem hefur langvarandi
áhrif. Af þessu leiðir að atvinnubati er
mjög háður eðli atvinnuleysisins.
Ljóst er, að betri horfur í íslensku
efnahagslífi munu hafa mjög æskileg
áhrif á prentiðnaðinn í heild og eink-
um og sér í lagi á mannaflaþörf grein-
arinnar. Ekki er heldur loku fyrir
skotið að farsæl efnahagsþróun innan-
lands, líkt og litlar launahækkanir og
lág verðbólga, dragi nokkuð úr prent-
un erlendis. A hinn bóginn þykir sýnt
að áhrifa vélvæðingar muni gæta um
ókomna framtíð og að verulegan hag-
vöxt þurfi til að fjölga starfsmönnum
umfram framleiðniaukningu greinar-
innar. Líklegt er einnig að mörg verk-
efni er horfið hafa úr greininni á liðn-
um árum komi ekki aftur og að önnur
kunni að bætast í þann hóp. Er þar
nokkuð vegið að grundvelli iðngrein-
arinnar.
Af þessu má ráða að atvinnuleysi
muni verða viðloðandi bókagerðar-
greinar á næstu árum og að ekki sé að
vænta fjölgunar í röðum bókagerðar-
manna. Því er brýnt að prentsmiðju-
eigendur og bókagerðarmenn horfi til
framtíðar og leiti leiða til að mæta
þessum vanda.
Höfundur er doktor í félagsfræði og starfar
nú að ritun sögu prentiðnaðarins fyrir Iðn-
sögu íslendinga.
20
PRENTARINN 2.12.'92