Prentarinn - 01.11.2005, Qupperneq 17

Bóhbindarar á Akureyri 1
Sigurþór Sigurðsson
Grímur Laxdal var fœddur aö
Hofi á Skagaströnd árið 1801.
Hann var launsonur Gríms Jóns-
sonar borgara í Reykjavík. Ekki
er vitað um uppvöxt hans, en
hann var búsettur í Reykjavik
a.m.k. 1815-19. Nœst fréttist af
honum er hann flyst að Skild-
inganesi í desember 1829 eða
janúar 1830, frá Strönd þar sem
hann var vinnumaður. Var það til
að lœra bókband hjá Eyjólfi
Eggertssyni bókbindara. Grímur
var skyldur Grími skáldi Thom-
sen, en hans foreldrar voru Ingi-
björg Jónsdóttir og Þorgrímur
gullsmiður á Bessastöðum og
hjálpuðu þau Grími Laxdal að
komast að hjá Eyjólfi.
Síðar kom upp misklíð milli
bókbandsmeistarans og lærlings-
ins. Þannig var að í febrúar 1830
var Jón Jóhannesson ffá Leirár-
görðum við bókband í Viðey.
Kom hann að Skildinganesi til
Eyjólfs og bað hann að lána sér
nokkra stimpla, sem Eyjólfúr
ekki vildi. Litlu síðar fór Eyjólfur
í bóksöluferð vestur á Mýrar, og
þegar Jón frétti það var maður
sendur frá Viðey með bréf ffá
honum til Gríms og var hann
beðinn að koma með stimplana
út í eyju. Voru höfð orð dómstjór-
ans fyrir því að það væri óhætt
og var beðið um leið um nokkrar
arkir af fallegum pappír. Og í
Viðey voru stimplamir afþrykktir
við ljósreyk. Þegar Eyjólfúr ffétti
þetta kærði hann nema sinn fyrir
þjófnað, en eftir að réttað hafði
verið í málinu var það fellt niður
og Eyjólfur sættist við drenginn.

og Friðbíörn Steinsson
Hefúr Grímur að líkindum verið
um 3 mánuði hjá Eyjólfi. En
ekkert taldi hann sig hafa lært
þar, því í ágúst 1833, þegar hann
var fluttur til Eyjafjarðar, sótti
hann um styrk til Rentukammers
í Kaupmannahöfn til kaupa á
bókbandsverkfæmm og var tekið
fram i umsókninni að hann væri
sjálflærður í bókbandi.
1 Reykjavík kynntist Grímur
konueíúi sínu, Hlaðgerði Þórðar-
dóttur. Hún var ffá Hvammi undir
Eyjafjöllum, en hafði flutt til
Reykjavíkur 1828. Þau voru heit-
bundin, en Grími var synjað
ráðahagsins af foreldrum hennar.
Strauk hann þá með Hlaðgerði
sumarið 1831 norður að Hvammi
i Eyjafirði, þar sem þau giffust
um haustið. Þegar þangað kom
áttu þau ekkert nema brúna
hryssu, sem notuð var til ferðar-
innar. A henni sat Hlaðgerður, en
Grímur gekk.
Vorið 1832 fluttu þau að
Dvergstöðum í sömu sveit og
reistu þar bú og bjuggu í 3 ár, eða
þar til 1835 að þau fluttu sig til
Akureyrar, þar sem Grímur hafði
árið á undan fengið útmælda
byggingarlóð og borgarabréf til
að búa í kaupstaðnum. Hann fékk
í maí 1842 veitingaleyfi, það
fyrsta í bænum, til að selja ferða-
fólki næturgistingu, mat og
drykk. Grímur lét mikið til sín
taka í bæjarlífinu og lengi vel var
heimili hans nær eina athvarf
sjúkra sem komu til bæjarins í
lækniserindum. Hann gaf út
nokkrar bækur, t.d. Felsenborgar-
sögur. Þegar prentsmiðja var
stolúuð á Akureyri, var Sálma-
og bænakver er Grímur gaf út
það fyrsta sem prentað var.
Grímur var fom í skapi og
kallaður sérvitur. Þótti nokkuð
viðsjáll, en þó drenglundaður.
Jón Borgfirðingur sagði reyndar
að Grimur væri mesti mannhat-
ari, sem vildi spilla fyrir sér með
bókband og fleira. Grímur bjó á
Akureyri í 27 ár. I mars 1862
drukknaði Jón, sonur Gríms. Jón
bjó á Neðri- Dálkstöðum á Sval-
barðsströnd og þangað fluttist nú
Grímur. Þar lést Hlaðgerður
nokkrum mánuðum síðar, en
Grímur fluttist að Syðra-Lauga-
landi 1864 og andaðist þar 1866.
Gísli Konráðsson orti um Grím
látinn:
Viða flæktist, var snauður,
vandist fletta blöðum,
nú er Laxdal nýdauður
norður á Stokkahlöðum.
Eftirfarandi saga fannst í
handriti í Landsbókasafni ís-
lands:
„Grímur Laxdal á Akureyri var
góður bókbindari að öðru leyti en
því, að gyllingar flestar voru
nokkuð hallar á ská og ætíð á
sama veg og eignuðu menn því
að hann var skakkeigður og leit
hjá sér sem menn kalla. Einu
sinni sem optar var Ólafúr Gunn-
laugsson Briem að smíða fyrir
hann og hafði oft séð hann gylla
bækur. I þetta sinn er Grímur var
að gylla, bað Ólafúr Grím að lofa
sér að gylla eina bók, Grímur
gerði það og sagði honum til, en
þegar Ólafúr lauk við, þá segir
hann við Grím: „Er nú þetta nógu
Bók í slitnu bandi og spjaldlausu.
Grímur hefur leikið sér að því að
pára nafn sitt á fremra saurblað
ásamt ártali er hann var að
binda bókina, en skriftin huldist
þegar blaðið var límt á spjaldið.
Gyllingin er í samrœmi við lýs-
inguna á undan og að auki var
bókin gyllt á hvolfi. Grímur hefur
bundið bókina fyrir Daða Níels-
son hinn fróða, þvi Daði ritaði
nafn sitt og sama ártal á hina
hlið blaðsins.
skakt?“ En Grímur svaraði engu
og grunaði hvar það átti heima.“
Þegar Grímur kom til Akureyr-
ar 1835 var enginn bókbindari
þar fyrir, en hann átti eftir að
kenna mörgum bókband. Sendi
hann oft nemendur sína til sjó-
róðra. Þannig gat hann á ódýran
hátt aflað sér skreiðar, en harð-
fiskur þótti þá sjálfsögð aðalfæða
á hverju heimili.
Fyrsti lærlingur Gríms sem
PRENTARINN ■ 17