Prentarinn - 01.11.2005, Page 18

vitað er um, var Andrés Kjerúlf
(1822-1892) úr Fljótsdal, en hann
fékk sveinsbréf hjá Grími árið
1841. Gísli Sölvason var vinnu-
maður og bókbindarasveinn hjá
Grími 1845, þá 26 ára. Hann
starfaði síðan við smíðar og bjó á
ýmsum stöðum. Hann dó 2. ágúst
1865 í smiðju á Þingeyri i Dýra-
firði. Að sögn bar dauða hans að
með þeim hætti, að hann drekkti
sér í vatnsfötu sem þar var í
smiðjunni og var höfuð hans
niðri í fotunni er að var komið.
Vigfús Sigurðsson var hjá Grími
1849-51, eftir að hafa fengið
undirstöðukennslu í Kaupangi hjá
Erlendi Olafssyni. Sagði Vigfús
síðar að tíminn hjá Grími hefði
verið nokkuð sem aldrei skyldi
verið hafa. Bjó Vigfús síðar um
tíma á Akureyri og hafði bókband
að aðalatvinnu. Olafur Olafsson
frá Fjöllum, síðar Lóni í Keldu-
hverfi, var hjá Grími 1852-53,
um sama leyti og Arngrímur
Gíslason. Ari Jónsson og Þor-
steinn Þorsteinsson voru þar
samtímis um 1855 og Jón Jó-
hannesson og Stefán Daníelsson
1858, en Jón var bróðir konu
Gísla á Saurum.
Þorgrímur Laxdal lærði bók-
band hjá föður sínum og starfaði
við það, en hann flutti til Vestur-
heims 1873 og lést í Minnesota
1897.
Svo er að sjá á auglýsingu frá
Grími Laxdal vorið 1862, að
hann hafi þá selt bókbandsverk-
færi sin er hann flutti að Neðri-
Dálkstöðum.
Þá voru á Akureyri bókbindar-
arnir Jón Borgfirðingur og Frið-
björn Steinsson. Jón var Jónsson
og frá Hvanneyri í Andakíl í
Borgarfirði. Hann dreymdi í
æsku um að ganga skólaveginn,
en efhi voru ekki til þess. Náði
hann þó ágætri sjálfsmenntun
með lestri bóka.
Um tvítugt fór hann í vinnu-
mennsku á Hvanneyri, á Hvítár-
völlum og víðar. Haustið 1852
fluttist hann til Reykjavíkur, því
þar voru bækurnar og menningin,
sem hann sóttist eftir. Ekki tókst
honum að komast í skóla, eins og
hann vonaðist eftir, en réðst sem
prentnemi til Einars Þórðarsonar,
en hvarf frá því eftir skamman
tima og réðst í þess stað í bók-
| 18 ■ PRENTARINN
söluferðir fyrir Einar og Egil
Jónsson.
Jón hafði áður en hann kom til
Reykjavíkur, reynt að komast að
sem nemi Egils í bókbandi. Hefur
hann talið það hið næsta sem
hann kæmist daglegri umgengni
við bækur, en fékk endanlega
höfnun í bréfi frá Agli, dagsettu
5. mars 1852: “Ekki er hægt að
verða við bón yðar, mót sannfær-
ingu minni, mig minnir ég segði
yður í sumar að þér væruð of
gamlir og það finst mér enn, til
þess að geta lært nokkuð að
gagni. Það eru ýmsir sem eru að
fala að komast til mín að læra
bókband en ég neita öllum, annað
hvort tek ég unglingspilt eða full-
tíða mann sem kann handverkið
þegar ég bæti við mig manni.”
Þegar Jón komst ekki í bók-
bandsnám í Reykjavík, leitaði
hann fyrir sér annars staðar og
hafði samband við Erlend Ólafs-
son í Kaupangi. Erlendur svaraði
Jóni 28. desember 1853:
“Ég hefi skilvíslega meðtekið
bréf frá yður dagsett 9. okt. þess
innifelandi i hvort fáanlegt væri
af mér að kenna yður bókband,
þar þér eigi fáið niður komist
siðra hjá bókbindara þar. Læt
yður þess vegna vita að ef þér
viljið hætta á það að koma Norð-
ur, þá skal ég taka á móti yður í
áminstu skyni og þó ég nú ekki
geti samið um skilmála, þá hljót-
um að gjöra okkar á milli þetta
ásættandi. Þá vil ég lofa yður því,
að þeir skuli ekki verða svo
óaðgengilegir fyrir yður.”
Erlendur tók við honum og tók
Jón sig upp í júní 1854 og var
kominn til Kaupangs 9. júlí. Jón
Jónsson hafði tekið upp nafnið
Borgljörð, en breytti því í Borg-
firðing um haustið. Var hann
síðan aldrei nefndur annað en Jón
Borgfirðingur. Samhliða náminu
fór Jón í bóksöluferðir fyrir
Erlend. Haustið 1855 keypti hann
af sínum fátæku efhum verkfæri
til bókbands.
A meðan á náminu stóð var
Jón mikið að velta fyrir sér fram-
tíðinni, hvar hann vildi setja sig
niður og hafði hann helst í huga
að halda vestur í Flatey eða aust-
ur í Múlasýslur, en þar var eng-
inn bókbindari.
En þann 14. mai 1856 fór Jón
frá Kaupangi til Akureyrar og
settist þar að sem bókbindari og
bóksali. Fékk hann áður smíðaðar
fyrir sig bókapressur og fleiri
verkfæri til bókbandsins á Kaup-
angi. Samt sagði Jón ekki alveg
skilið við Kaupang, þvi hann var
þar áfram við bókbandsnámið hjá
Erlendi. Voru Jón og Magnús
Steindórsson þar samtímis í
námi.
Um haustið 1856 kom Stefán
Stefánsson, sem lengi var sveinn
hjá Agli Jónssyni í Reykjavík, að
austan til að vera á Akureyri um
veturinn. Stefán þótti góður bók-
bindari og hafði því möguleika
að fá nóg að gera á Akureyri
þennan tíma, þótt nógu margir
bókbindarar væru þar fyrir.
Stefán og Jón Borgfirðingur tóku
saman handrit að reglum fyrir
bókband sem er varðveitt í af-
skrift í Landsbókasafni Islands.
Er í þeim reglum lýst aðferðum
við þær bókbandsgerðir er tíðk-
uðust þá. Arngrímur Gíslason
samdi síðar svipað rit, en þó ýtar-
legra.
Jón fékk sveinsbréf 15. febrúar
1858. Hann batt nokkuð fýrir
amtmanninn á Friðriksgáfu, t.d. í
apríl 1859, er hann sótti fullt
koffort af bókum til amtmannsins
og Sveins Þórarinssonar amtskrif-
ara. Jón fékk send efni til bók-
bandsins frá Páli Sveinssyni í
Kaupmannahöfn og fékk hjá
honum lista yfir ýmsa máta með
að gylla, en ekki í að marmorera
því Páll taldi sig ónýtan í því, þar
eð hann hefði aldrei lært það, og
kunnu það fæstir meistaranna í
Kaupmannahöfn.
Til gamans má geta þess að
veturinn 1861-62 bjó Jón i litlu
timburhúsi, þar sem nú er Aðal-
stræti, sem varð síðar þekkt sem
Nonnahús, en þar ólst upp Jón
Sveinsson rithöfúndur.
Jón Borgfirðingur var í miklu
basli með að láta enda ná saman
á Akureyri. Sérstaklega var vetur-
inn 1864-65 erfiður, hafði hann
lítið að binda þegar út á leið og
átti mjög lítið viðurværi handa
sínum. Bóksalan hafði einnig
gengið skrykkjótt og má um
kenna mörgum harðindaárum
norðanlands um og eftir 1860.
Jón leitaðist eftir því í 10 ár að
komast til Reykjavíkur og ritaði
Nokkrar bœkur i velsku bandi í
Amtsbókasafninu á Akureyri. Þœr
eru merktar á kjöl með nafni
Jóns Borgfii'óings og nokkuð
áreiðanlega innbundnar af
honum i eigið safn, enda bera
þœr með sér að vera bundnar af
sama bókbindara.
um það bæði Jóni Ámasyni og
Einari Þórðarsyni, en þeir ýmist
hvöttu hann til að setjast að í
Reykjavik eða löttu hann þess.
Varð það þó úr að Jón Borg-
firðingur fluttist til Reykjavíkur í
júlí 1865. Hafði hann lítið að
gera ffarn á haustið og átti erfitt
uppdráttar. Þegar vetraði fékk
hann töluvert að binda, helst fyrir
Eggert stúdent Briem, sem var á
prestaskólanum. 1. desember hóf
Jón störf sem lögregluþjónn og
starfaði við það þar til 1888.
Hann hélt samt áfram að binda
fyrir sig og sína og einnig eftir að
hann fluttist aftur til Akureyrar
1894.
Þótt Jón hafi ekki haft bók-