Prentarinn - 01.11.2005, Side 25

Bragi Kristjónsson
Merkilegt má það heita, hversu
hógvœr og lítillát bókbindara-
stéttin hefur œvinlega verið í
íslensku menningarlíji og listalífi.
Bókband var reyndar fyrrum
fremur talið til iðna en lista, en
samt sem áður hafa íslenskir
bókbindararfyrri tíðar bœði
verið frábœrir handverksmenn og
listamenn. Að ekki sé minnst á
allt gamla sauðskinnsbandið,
blindþrykkta, sem varði íslenskar
bœkur fyrir fúa og skemmdum um
margra alda skeið. Kristján Eld-
járn hefur reyndar Jjallað örlítið
um Arngrím listmálara og bók-
bindara í riti sínu um hann. En
fjarska litt hefur verið fjallað um
bókband eða bókbindara. Það er
t.d. dálítið merkilegt, að i hinu
annars innihaldsríka verki
Böðvars Kvarans um islenskar
bækur og bókamenn er ekki
minnst einu orði á bókband eða
bókbindara.
Sýningarhald á bóklistaverkum
er í rauninni nýhafið á Islandi,
innan við tveir áratugir eru síðan
nokkuð reglulegt sýningarhald
hófst á vegum svokallaðs JAM-
hóps, sem stofnaður var í Reykja-
vík 1989. Fram að þeim tíma
voru sýndar bækur bókbindara á
iðnsýningum, sem haldnar hafa
verið reglulega síðustu 100 árin.
Þetta er þeim mun merkilegra,
vegna þess að nokkrir íslenskir
bókbindarar af yngri kynslóðinni
hafa náð umtalsverðum árangri
og öðlast viðurkenningar á
alþjóðavettvangi íyrir verk sín.
Snorra-Edda, bundin af Ragnari G. Einarssyni. Sú hugmynd hefur vaknað að bœkur af þessu tagi gœtu verið
til sýnis í sendiráðum erlendis, ekki síður en myndir og málverk.
Lengstum hefur umhverfið
skynjað bókband sem brúkshlut,
raðir fallegra, innbundinna bóka í
bókasöfnum og á heimilum safn-
ara. Fram eftir 20. öldinni líktu
flestir bókbindarar hver eftir öðr-
um, þetta voru fyrst og ffemst
vandaðir handverksmenn, sem
skiluðu nettu verki í vönduðu
skinnbandi, með fjórum upp-
hleypingum, prýtt vandaðri gyll-
ingu, letur oft æði stórkarlalegt til
að vera sem sjáanlegast. Það er
skondin tilviljun, að sýningin í
Þjóðmenningarhúsinu við
Hverfisgötu var einmitt á þeim
stað, þar sem áður stóðu tugir
hillumetra af slíku bókbandi,
uppflettirit og fræði, sem nauð-
synleg þóttu á lestrarsal þjóð-
bókasafnsins, sem var þar fyrrum.
Mér finnst það engin goðgá að
ne&a hér þann íslenskan bók-
bindara, sem átti einna mestan
þátt í því að „endurnýja“ islenskt
bókband: Unni Stefánsdóttur
bókbandsmeistara. Hún var alin
upp á hefðbundnu bókbandsverk-
stæði undir leiðsögn Jens Guð-
björnssonar bókbandsmeistara,
sem stofnaði síðar lítið verkstæði
ásamt systur sinni Bentínu og
lengi ráku þær systur minnstu
menningarmiðstöð í Reykjavík i
12 fm. kjallaraherbergi í miðborg
Reykjavíkur. Hún hafði veruleg
áhrif á handbragð ýmissa góðra
bókbindara uppúr 1960 og til
hennar leituðu þekktustu og rík-
PRENTARINN ■ 25