Heimilisritið - 01.09.1952, Blaðsíða 36

aðvarað meðborgara sína og sagt:
,,Gætið ykkar fyrir Martin Uh-
land, hann er draumóramaður,
og draumórar hans gera honum
ekkert gott.“ En þetta góða ráð
kom því miður engum að gagni;
því faðir Uhlands var ekki ríkur,
og bróðursonur hans, sem hann
gekk í föðurstað, var í hernum,
og þess vegna voru þau tvö þús-
und mörk, sem bæjarráðið veitti
safnverði píningarstofunnar, kær-
kominn styrkur fjölskyldu hans.
Allt frá því, er Martin hafði feng-
ið starfann, hafði hann sökkt sér
af ákafa niður í að grúska í mið-
aldaskjölum, og einkum allt varð-
andi píningar og refsingar. Menn
sögðu, að hann hefði í hyggju að
gefa út bók um slíkt, og að hon-
um látnum fundust líka í herbergi
hans handrit um ýmislegt varð-
andi þetta efni.
Samborgarar hans gleymdu
brátt hinu góða ráði Hofmeyers
læknis, en það var einn, sem ekki
gleymdi því, og það var Mar-
tin sjálfur, draumóramaðurinn.
Næstum frá barnæsku hafði hann
fundið í fari sjálfs sín einskonar
sjúklegt ímyndunarafl, sem
stundum gerði honum slæma
grikki, og myndi — það fannst
honum sjálfum — fyrr eða síðar
valda honum hryllilegum dauða.
Áhugi hans á öllu, sem varðaði
mannlegar þjáningar, var ólækn-
andi, og þegar fólk áleit almennf
að mætur hans á píningartækj-
unum væru einungis sagnfræði-
legs eðlis, vissi hann vel með
sjálfum sér, að þeim skjátlaðist.
Þegar hann gekk einn um fanga-
klefa kastalans, átti sjúkt ímynd-
unarafl hans til að kvelja hann
með skelfilegustu hugmyndum,
og á þeim stundum hefði hann
verið reiðubúinn að setja gömlu
píningatækin af stað á ný, ef
tækifæri hefði boðizt til þess.
En foreldrar Martins skildu
ekki sálarlíf hans eins vel og
gamli læknirinn, þau höfðu nóg
annað að hugsa um og fannst
sonurinn eins góður, og á varð
kosið. En á nóttunni, þegar eng-
inn sá til, kraup hann oft á kné
við rúmstokkinn og bað guð að
vernda skynsemi sína.
Slíka nótt hafði hann einmitt
lifað þremur vikum fyrir hinn
fyrrnefnda 24. september 1901.
Einkennilegt skelfingaræði hafði
gripið hann, meðan hann var
einn í svartholunum, og sérhver
sýn og sérhvert hljóð að utan var
hulið augum hans og eyrum. Allt
í einu þótti honum sem margt fólk
væri komið í fangaklefana, og
hversu mjög, sem hann streittist
á móti, heillaðist hann af þessum
ofsýnum. Hann sá fyrir sér hrylli-
leg andlit, afskræmd af kvölum
á pínubekknum, og hann heyrði
34
HEIMILISRITIÐ