Bændablaðið - 23.05.2013, Blaðsíða 6

Bændablaðið | Fimmtudagur 23. maí 20136
Málgagn bænda og landsbyggðar
LOKAORÐIN
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjöl margra annarra er tengjast land búnaði.
Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 6.900 en sjötugir og eldri og lífeyrisþegar greiða kr. 3.450.
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík. Sími: 563 0300– Fax: 562 3058 – Kt: 631294-2279
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339
Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Freyr Rögnvaldsson fr@bondi.is – Sigurður M. Harðarson smh@bondi.is
Auglýsingastjóri: Erla H. Gunnarsdóttir ehg@bondi.is – Sími: 563 0303 – Myndvinnsla og frágangur: Prentsnið ehf.
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is Vefsíða blaðsins er www.bbl.is
Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Landsprent og Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins. ISSN 1025-5621
Samráð með eintali
LEIÐARINN
Ný ríkisstjórn hefur tekið við
stjórnartaumunum á Íslandi og
leggur upp í leiðangurinn með miklar
væntingar meirihluta kjósenda á
bakinu. Því er eins gott að vel verði
haldið á spilum næstu fjögur árin
og þar hlýtur frágangur skuldamála
heimila, fyrirtækja og landbúnaðar
að vera í forgangi.
Það hefur annars verið einkennilegt
að fylgjast með umræðu ýmissa
hagsmunahópa síðustu vikur og
mánuði. Þar hafa Samtök verslunar
og þjónustu talað digurbarkalega. Líkt
og þekkt er í pólitík stórþjóða hafa
samtökin fundið sér óvin í bændum
landsins, sem þau hafa reynt að
sameina sína félagsmenn um að berja
á. Allt er það gert undir fagurgala um að
tollalækkanir á nokkrum kílóum af kjöti
muni bjarga fjárhag heimila landsins.
Raunveruleikinn er hins vegar sá að
SVÞ vantaði blóraböggul til að leiða
athygli viðskipavina verslunarinnar frá
umræðu um hrikalegar offjárfestingar í
verslun í landinu. Hún var í september
2011 búin að fá 94 milljarða króna
afskrifaða frá efnahagshruninu 2008.
Síðan hafa trúlega fáeinar krónur bæst
í þá hít.
Offjárfestingar eru hættulegar
í hvaða grein sem er og stefna
viðkomandi fyrirtækjum í þrot nema
því aðeins að hægt sé að framvísa
reikningum á viðskiptavinina í formi
hærra verðs á vörum og þjónustu.
Krafan um lækkun tolla hefur holan
hljóm hjá forsvarsmönnum slíkra
fyrirtækja, því reynsla almennings er
að lækkun innflutningsverðs skilar sér
ekki til neytenda. Gott dæmi um það er
styrking gengis íslensku krónunnar frá
áramótum, sem hefur þýtt umtalsverða
lækkun á innkaupsverði. Samt hafa
neytendur á Íslandi mátt búa við
hækkanir á vöruverði.
Það er því afar langsótt að kenna
vondum bændum um flestar ófarir í
verslun og þjónustu. Því hafa Samtök
verslunar og þjónustu veðjað á rangan
hest þegar þau ákváðu að gera íslenska
bændur að sínum helsta óvini. Ætli þar
sannist ekki máltækið um að sjaldan
launi kálfurinn ofeldið. Verslunin fær
nefnilega drjúgan hluta tekna sinna af
sölu á íslenskum landbúnaðarafurðum.
Þetta er enn dapurlegra fyrir SVÞ í ljósi
nýrrar könnunar Capacent um að 92,3%
þjóðarinnar telja að hér á landi eigi að
stunda landbúnað og 75% vilja að við
séum ekki öðrum þjóðum háð um
landbúnaðarafurðir. Þá vill helmingur
þjóðarinnar áframhaldandi tollvernd.
Væri ekki ráð að hætta gasprinu,
grafa stríðsaxirnar og setjast niður til að
finna skynsamlegar lausnir? Við erum
jú öll á sömu skútunni.
/HKr.
Út eru komnar í Reykjavík umfangsmiklar
tillögur samráðsvettvangs fráfarandi
forsætisráðherra um aukna hagsæld á
Íslandi. Samráðsvettvanginn skipa fulltrúar
stjórnmálaflokka, nokkurra stærri fyrirtækja
landsins og ýmsir fleiri, nánast alfarið af
suðvesturhorni landsins. Tillögurnar eru
ekki endanlegar heldur vinnuskjöl unnin af
verkefnisstjórn – með takmörkuðu samráði,
þrátt fyrir nafnið. Birting þessara tillagna
kemur enn fremur á hárréttum tíma þegar
stjórnarmyndunarviðræður eiga sér stað og
er án efa ætlað að hafa áhrif á þær.
Markmið tillagnanna eru í sjálfu sér jákvæð
og framtakið ágætt. Reyna á að auka hagvöxt
og framleiðni, lækka skuldir ríkisins og einfalda
stjórnsýsluna. Það veitir ekki af.
„Samráð gegn landsbyggðinni“
Stefán Ólafsson prófessor fjallar um tillögurnar
á eyjan.is í grein sem hann nefnir „Samráð gegn
landsbyggðinni“ og segir þar meðal annars:
„Markmið samráðsins er að auka hagvöxt og
hugsunin er svolítið í anda gamalla hugmynda
iðnríkisins um fjöldaframleiðslu, með
megináherslu á aukna stærðarhagkvæmni –
fækkun og stækkun eininga. Sú leið á stundum
rétt á sér, en ekki alltaf.
Þarna liggja helstu annmarkar verksins
eins og það stendur núna – óklárað að vísu.
Þetta eru ekki tillögur um að bæta samfélagið
eða lífsgæði almennings. Þetta eru fremur
einhliða tillögur um aukningu hagvaxtar,
með hagræðingu í opinbera geiranum og
auðveldara rekstrarumhverfi í einkageiranum,
m.a. með minni ríkisafskiptum í anda
markaðshyggjumanna. Það er of þröngt
sjónarhorn.“
Taka má undir þessi orð Stefáns. Tillögurnar
byggja einmitt alfarið á klassískri hagfræði sem
gengur út á það að markaðurinn viti alltaf best.
Markaðurinn veit ýmislegt, en fjarri því allt.
Ef út í það er farið er einfalt mál að reikna
út með sömu aðferðum að Ísland í heild sé
óhagkvæm rekstrareining. Við erum fátt fólk
í stóru landi. Ef við flyttum t.d. öll til Tókýó
yrði það aðeins til að fjölga íbúum þar um
0,8%. Það væri sennilega hagfræðilega „rétt“
en samt dettur engum í hug að leggja það til
fyrir alvöru. Þess vegna þurfum við víðara
sjónarhorn þegar við erum að móta stefnu til
framtíðar.
Tillögur um uppstokkun rekstrarumhverfis
landbúnaðarins án samráðs við bændur
Meðal efnis í tillögunum eru róttækar tillögur um
uppstokkun rekstrarumhverfis landbúnaðarins.
Þær eru unnar án nokkurs samráðs við bændur
og bera þess merki. Hugtakanotkun er röng og
ónákvæm; fæðuöryggi er í tillögunum kallað
matvælaöryggi en um matvælaöryggi er ekkert
fjallað.
Tillöguhöfundar rugla þarna saman tveimur
mikilvægum hugtökum. Sjálfsþurftarbúskapur,
sem í huga flestra er neikvætt hugtak tengt
fátækt, er lagt út sem fæðuöryggi, en fyrrnefnda
orðið hentar tillöguhöfundum betur til að varpa
neikvæðu ljósi á landbúnaðinn. Sjálfbærni er
ekki nefnd í samhenginu.
Staðhæft er að verksmiðjubú séu hérlendis
í hvítakjötsgeiranum. Þessi hugtakanotkun
er sérkennileg því að ef íslensku búin eru
verksmiðjubú skortir hugtak fyrir það
rekstrarform sem viðgengst á erlendri grund.
Stærsta svínabú í Bandaríkjunum er til dæmis
með 200 sinnum fleiri gyltur en allt Ísland. Það
fyrirkomulag hefur hingað til verið það sem
kallað er verksmiðjubú. Það er líka sérkennilegt
að leggja til, með óhóflegri hagræðingarkröfu
vegna lækkunar eða niðurfellingar tolla, að
stuðla að því að önnur búvöruframleiðsla þróist
í átt að verksmiðjubúrekstri.
Lögð er til lækkun tolla sem yrði með þeim
hætti að hún riði að fullu nautakjötsframleiðslu,
ostaframleiðslu, mjólkurduftsframleiðslu,
svínakjötsframleiðslu og kjúklingaframleiðslu
svo dæmi séu tekin. Ekki er gerð nein tilraun
til samanburðar á gæðum þeirrar vöru sem hér
innanlands er framleidd eða hinni sem flæðir
inn á heimsmarkað hverju sinni. Dýravelferð
er þannig lögð að jöfnu við illa meðferð, kjöt
sem framleitt er með lágmarks notkun dýralyfja
lagt að jöfnu við kjöt af dýrum sem fóðruð eru
með sýklalyfjablönduðu fóðri. Engin tilraun er
gerð til að meta umhverfisáhrif af stórauknum
innflutningi. Vinnuumhverfi það sem m.a. ASÍ
berst hér fyrir og þykir sjálfsagt er einskis metið.
Ekki er hugsað um hver áhrif tillagnanna yrðu á
byggð í landinu, ferðaþjónustu, úrvinnsluiðnað
og aðrar greinar. Það er svo sannarlega þröngt
sjónarhorn eins og Stefán Ólafsson orðar það.
Samtal, ekki eintal
Bændur eru alltaf tilbúnir að ræða um
landbúnaðinn til lengri eða skemmri tíma. Við
fögnum þessum gögnum sem vinnuskjali inn í
þá umræðu. Nauðsynlegt er hins vegar að hafa
samráð við atvinnugreinina og að tillögur séu
þá ræddar hver fyrir sig og um leið hagsmunir
þjóðarinnar í víðu samhengi og til lengri tíma.
Hér er m.a. átt við að tekið sé tillit til hluta eins
og fæðuöryggis, sjálfbærni og matvælaöryggis.
Við leggjum til að reynt verði að hemja skaðleg
áhrif þeirrar valdbeitingar sem nú á sér stað í
verslun þar sem hagkvæmni stærðar verslunar
er náð fram með viðskiptalegu ofbeldi gagnvart
þeim sem neðar standa í virðiskeðjunni. Við
teljum til dæmis að reynsla t.d. innan ESB ætti
að geta orðið Íslendingum víti til varnaðar í
þeim efnum.
Íslenskir bændur eru reiðbúnir að ræða hvað
sem er – en þá viljum við samtal, ekki eintal.
/SSS
Kallað á lausnir
Landbúnaðarsafnið á Hvanneyri:
Forláta Unimog kominn í dagvistun
Landbúnaðarsafn Íslands á
Hvanneyri er nú komið með
í dagvistun forláta þýskan
Unimog sem Erlingur Ólafsson
garðyrkjubóndi í Reykjadal hefur
lánað safninu. Verður hann hafður
þar gestum safnsins til sýnis.
Erlingur hefur gert þennan
Unimog upp af mikilli list, en hann
mun vera af árgerð 1951 (Model
2010). Þetta farartæki fékk hann frá
Suðureyri við Súgandafjörð, þar sem
bíllinn hafði þjónað sem slökkvibíll
í fjölda ára. Unimog var upphaflega
hannaður sem landbúnaðartæki
og eins konar „jeppa-dráttarvél“.
„Múkkinn“ eða „Mugginn“ eins
og hann var oft kallaður hér á landi
var formlega kynntur Íslendingum
á bílasýningu Ræsis hf. í Reykjavík
sumarið 1954. Næstu tvö árin var
tugur Múkka fluttur inn, líklega
flestir til búverka, því með þeim
komu sláttuvélar, plógar og e.t.v.
fleiri verkfæri. Aflúttök eru að
framan og aftan og undir kvið mátti
koma fyrir sláttuvél, sem gekk út til
vinstri.
Eins og íslenskum tolla yfirvöldum
var lagið stóðu þau fast á því að
dráttarvél gæti ekki ekið á meira en
20-30 km hraða, en Múkkinn náði
a.m.k. 40 km/klst., og því bæri að
tolla hann sem bíl en ekki dráttarvél.
Út af þessu spunnust talsverðar deilur.
Tíðindamaður Bændablaðsins
skrapp á Hvanneyri á miðviku-
daginn, en þá var Bjarni
Guðmundsson safnstjóri að bjástra
við að koma farartækinu í hús
ásamt hagleiksmanninum Jóhannesi
Erlendssyni. Til að fylgjast með
þeim köppum var þar einnig
kominn Kristján Andrésson, sem
var upphafsmaður að merkilegu
Samgöngusafninu í Brákey í
Borgarnesi sem opnað var í fyrra.
Jóhannes settist upp í vagninn og eftir
smá stund hrökk gamli dísilmótorinn í
gang með til heyrandi glamri. Hnikaði
Jóhannes svo Múkkanum af mikilli
lagni á milli dráttarvéla og tóla sem
fyrir voru á safninu og var gripnum
stillt upp við forláta CJ-2A Willy´s-
jeppa með skráningarnúmerinu Í-19.
Bjarni segist gjarnan vilja heyra frá
mönnum sem reynslu hafa af notkun
Unimog til búverka hér á landi eða
hafa heyrt af honum sögur.
/HKr.
Unimog Erlings Ólafssonar er
sannarlega glæsilegur. Myndir / HKr.
Múkkinn kominn á sinn stað. Hér standa þeir hróðugir tækjaáhuga mennirnir
Jóhannes Ellertsson og Bjarni Guðmundsson.