Bændablaðið - 24.04.2013, Blaðsíða 4

Bændablaðið | Miðvikudagur 24. apríl 20134
Fréttir
Íbúar heimsins eru 7,1 milljarður.
Af þeim lifa 900 milljónir
undir hungurmörkum, eða 15
prósent. Talið er að um 2060
muni mannfjöldi í heiminum
ná hámarki og verða u.þ.b. 10
milljarðar. Því þarf að tvöfalda
matvælaframleiðslu í heiminum
með minna vatni og minni
notkun á jarðefnaeldsneyti. Við
verðum því að nota auðlindir
okkar af skynsemi. Það er
nauðsynlegt að framleiða mat á
öllu landbúnaðarlandi í heiminum,
okkur nægir ekki að framleiða mat
þar sem náttúrulegar aðstæður
henta best til landbúnaðar-
framleiðslu. Til þess þarf að
móta landbúnaðarstefnu og bæta
upp fyrir erfiðari náttúrulegar
aðstæður milli landa með tollvernd.
Þetta er mat Christians
Antons Smedshaug, doktors í
umhverfisfræðum og höfundar
bókarinnar „Feeding the World in
the 21st Century“. Smedshaug, sem
starfaði áður hjá norsku bænda-
samtökunum, hélt fyrirlestur á fundi
sem Bændasamtök Íslands stóðu
fyrir 15. apríl síðastliðinn.
Fjölgun fólks í millistétt hefur
mikil áhrif
Smedshaug segir að stærsta
áskorunin við framleiðslu á mat sé
Afríka. Þar fjölgar fólki hraðast og
eins og staðan er stendur Afríka ekki
undir matvælaframleiðslu fyrir sína
íbúa. Í Afríku þarf því að þrefalda
matvælaframleiðslu á næstu fimmtíu
árum, hið minnsta. Sumir halda því
fram að hana þurfi að fimmfalda.
Helstu erfiðleikarnir sem
við stöndum frammi fyrir eru
loftslagsbreytingar, fjölgun fólks
í millistétt, óvissa um framboð og
verð á jarðefnaeldsneyti og skortur á
vatni. Með aukinni velmegun fjölgar
fólki í millistétt en talið er að um 3
milljarðar manna verði í millistétt
árið 2045. Það fólk gerir mun meiri
kröfur en fólk í lágstétt, meðal annars
til matar. Millistéttin í Kína hefur til
að mynda vaxið hratt og nú er svo
komið að meðaltalsneysla á kjöti
á hvern Kínverja er 60 kíló á ári.
Meðaltalsneysla á kjöti á Indlandi
er hins vegar 6 kíló. Vísbendingar
eru um að fólki í millistétt á Indlandi
fjölgi hratt á næstu árum og því
verður sífellt erfiðara að metta alla
munna. Að því er Smedshaug segir
hefur fjölgun fólks í millistétt meiri
áhrif en fjölgun fólks í heiminum
þegar kemur að erfiðleikum við að
framleiða nóg af mat.
Þá er hækkun á jarðefnaeldsneyti,
einkum olíu, mikill áhrifavaldur í
matvælaverði. Ef olía hækkar enn í
verði mun það styrkja stöðu lífefna-
eldsneytis í samkeppni við olíu. Ef
aukning verður á framleiðslu lífefna-
eldsneytis mun það auka eftirspurn
eftir landbúnaðarframleiðslu, ganga
á land til matvælaframleiðslu og gera
enn erfiðara að brauðfæða heiminn.
Nýta þarf landbúnaðarland betur
Landbúnaðarland í notkun í
heiminum í dag er um 1.500 milljónir
hektara. Í besta falli væri hægt að taka
500 milljónir hektara í not til viðbótar
svo heildarstærð landbúnaðarlands
yrði 2.000 milljónir hektara. Líklegri
tala er þó 1.800 hektarar. Af því leiðir
að aukningu á matvælaframleiðslu
verður að mestu leyti að ná fram
með betri nýtingu á því landi sem
þegar er í notkun. Landbúnaðarland
er í dag að mestu leyti í fyrrum
Sovétríkjunum, norðurhluta
S-Ameríku og í Afríku sunnan við
Sahara. Á þessum svæðum, ekki síst í
Afríku og í fyrrum Sovétríkjunum, er
ekki rekin sérstök landbúnaðarstefna.
Það gerir að verkum að landbúnaður
á svæðunum er ekki rekinn með
skilvirkum hætti. Lítil uppskera er á
svæðunum og á síðasta ári minnkaði
landbúnaðarland í Rússlandi meira
að segja, þrátt fyrir aukna eftirspurn
á heimsmarkaði.
Að mati Smedshaug er vel
mögu legt að auka framleiðni á
því landbúnaðar landi sem fyrir er
í heiminum, til að mæta þörf fyrir
aukna þörf á matvælum. Hins vegar
er óvissan fólgin í því hvort takast
megi að búa til landbúnaðar stefnu
sem gerir að verkum að auðlindirnar
séu nýttar með sem skilvirkustum
hætti.
Landbúnaðarafurðir skipta öllu
máli
Af allri orkuinntöku fólks í
heiminum koma 99 prósent frá
landbúnaðarafurðum, samkvæmt
upplýsingum frá FAO (Matvæla-
og landbúnaðarstofnun Sameinuðu
þjóðanna). Talið er að í heiminum
séu u.þ.b. 2.800 kcal aðgengilegar
fyrir hverja manneskju. 2.300 af
þeim fást frá afurðum úr plöntum,
um 500 frá búfé og einungis 33 úr
fiski. Einungis 1 prósent orku úr
fæðu kemur frá fiski. Í Noregi er
hlutfallið 2 prósent úr fiski. Í Seinni
heimsstyrjöldinni, í krísuástandi, var
hlutfallið 10 prósent. Því er hægt að
færa rök fyrir því að mjög erfitt sé að
auka við kaloríuinntöku frá fiskmeti
upp í meira en 10 til 15 prósent og þá
þegar krísuástand er yfirstandandi.
Því er ljóst að eftir sem áður verða
landbúnaðarafurðir grundvöllur þess
að brauðfæða heiminn.
Tollar, ríkisstuðningur eða
innflutningshöft víðast hvar
Nútíma landbúnaðarstefna í
heiminum byggir í meiri eða minni
mæli á þremur leiðarsteinum.
Það eru innflutningshöft, tollar
og ríkisstuðningur. Fyrir því eru
sögulegar ástæður. Fólksflutningar
frá Evrópu og vestur um haf á
19. öldinni þýddu að fólk flutti
frá fjölmennri álfunni og lagði
sitt af mörkum við að framleiða
mat í Nýja heiminum. Það þýddi
að mikið magn af korni varð
aðgengilegt á heimsmarkaði. Með
auknum innflutningi á korni frá
Norður-Ameríku og Austur-Evrópu
til Vestur-Evrópulanda lækkaði
kornverð. Það þýddi ógn við
innlenda landbúnaðaframleiðslu í
löndunum og við því brugðust þau
á mismunandi hátt. Í Þýskalandi og
í Frakklandi voru sett á innflutnings-
höft og lagðir á verndartollar á
ofanverðri 19. öldinni til að verja
landbúnað. Í Danmörku var tekin
sú ákvörðun að í stað þess að verja
kornframleiðsluna var korn í auknum
mæli nýtt til að fóðra svín og kýr
til að geta selt svínakjöt og smjör
úr landi, einkum til landa innan
Breska heimsveldisins. Það er
ástæðan fyrir því að Danir eru svo
sérhæfðir í svínakjötsframleiðslu
og mjólkurframleiðslu. Í Bretlandi
brugðust menn við með því að leyfa
frjálsan innflutning á korni og leggja
áherslu á iðnframleiðslu heima fyrir
til að flytja úr landi, svo sem stál og
kol. Þessar breytingar eru grunnurinn
að þeirri stöðu sem löndin hafa í
dag. Bretar og Danir beita sér enn
í dag fyrir frjálsum viðskiptum með
landbúnaðavörur innan ESB.
Á fjórða áratugnum setti
Franklin D. Roosevelt lög um
aðlögun í landbúnaði í Banda-
ríkjunum. Þau gengu út á
framleiðslustýringu, greiðslur fyrir
að taka landbúnaðarland úr notkun,
opinbera verðlagningu að hluta,
útflutningsstyrki og verndartolla.
Þessi stefna er enn við lýði í
Bandaríkjunum.
Tollvernd nauðsynleg til að
bæta upp fyrir erfiðar
náttúrulegar aðstæður
En hvernig stendur á því að þörf er á
tollvernd hjá þróuðum, iðnvæddum
ríkjum? Það er vegna þess að þegar
horft er til náttúrulegra aðstæðna eru
þær mjög mismunandi milli landa.
Í Brasilíu er til að myndahægt að fá
þrjár uppskerur á ári á meðan hægt
er að ná einni í Norður-Noregi.
Þess vegna verður að styðja með
einhverjum hætti við landbúnað
þar sem náttúrulegar aðstæður eru
óhagstæðar. Það er nauðsynlegt
vegna þess að með auknum
fólksfjölda, vaxandi millistétt,
þverrandi vatni og jarðefnaeldsneyti
er nauðsynlegt að nýta allt ræktarland
til matvælaframleiðslu. Okkur nægir
ekki að framleiða matvæli á bestu
landbúnaðarsvæðunum heldur
verðum við að nýta ræktunarland
þar sem náttúrulegar aðstæður eru
óhagstæðari. Til þess að svo megi
verða þarf að hafa landbúnaðarstefnu
og tollvernd. /fr
Hver á að framleiða matinn okkar?
Tollvernd nauðsynleg til að framleiða
nægan mat fyrir heiminn
– ekki nóg að framleiða mat á besta landbúnaðarlandinu heldur alls staðar
Meirihluti stjórnmálaflokkanna:
Vill áframhaldandi tollvernd
Sumardagurinn fyrsti:
Skeifudagur Grana haldinn
á Mið-Fossum í Andakíl
Sumardaginn fyrsta verður
haldinn hátíðlegur Skeifudagur
Grana á Mið-Fossum í Andakíl,
sem er hestamiðstöð LbhÍ. Grani
er hestamannafélag nemenda við
Landbúnaðarháskóla Íslands.
Þennan dag sýna nemendur í
hrossarækt við LbhÍ afrakstur
vetrarstarfsins í reiðmennsku og
frumtamningum.
Dagskrá fyrir Skeifudaginn:
10.00 - Forkeppni í Reynis-
bikarnum: Þátttakendur eru tveir
fulltrúar úr öllum sjö hópum
reiðmannsins.
13.00 - Setningarathöfn.
Sýningaratriði reiðkennara.

Kynning á
frumtamningatrippum.
Úrslit í keppni um
Reynisbikarinn.
Úrslit í keppni um
Gunnarsbikarinn.
15.00 - Kaffihlaðborð í
mötuneyti skólans með
verðlaunaafhendingum og
útskrift reiðmanna.
Yfirgnæfandi meirihluti
framboðanna sem bjóða fram
til komandi Alþingiskosninga
vill viðhalda tollvernd fyrir
íslenskan landbúnað. Öll vilja
þau að gætt verði að hagsmunum
íslensks landbúnaðar, óháð því
hvernig framtíð tollverndar og
stuðningskerfis verði skipað.
Þetta kemur fram í svörum
framboðanna við spurningum
Bændablaðsins sem birt eru hér
í blaðinu.
Sé litið á þau framboð sem
mælst hafa með mest fylgi í
skoðanakönnunum upp á síðkastið er
samhljómur með málflutningi þeirra
hvað varðar tolla og innflutningsgjöld
á innfluttar landbúnaðarvörur
sem eru í samkeppni við innlenda
búvöru. Framsóknarflokkurinn
styður að lagðir séu á tollar og
innflutningsgjöld á erlendar
búvörur sem eru sambærilegar þeim
sem framleiddar eru hér á landi.
Tollvernd sé enda notuð í flestum
löndum til að að vernda innlenda
matvælaframleiðslu svo tryggja
megi fæðuöryggi þjóða. Í svörum
Sjálfstæðisflokksins kemur fram
að flokkurinn muni ekkert gera til
að raska samkeppnisstöðu íslensks
landbúnaðar. Lækkun tolla komi því
aðeins til greina að erlendir markaðir
opnist að fullu fyrir íslenskar afurðir.
Samfylkingin styður
landbúnaðarkerfið
Samfylkingin styður stoðkerfi
íslensks landbúnaðar eins og
það er nú, að því er kemur fram
í svörum framboðsins. Þar er
sérstaklega tiltekið að komi til þess
að innflutningstollar lækki, t.d. með
aðild Íslands að Evrópusambandinu,
leggi flokkurinn mikla áherslu á
að því verði mætt með auknum
beinum stuðningi við bændur.
Í þeim efnum er bæði talað um
stuðning tengdan við ræktarland
og beina framleiðslustyrki. Vinstri
græn segja í sínum svörum að
hagsmunum Íslendinga til lengri
tíma sé ekki borgið með því að
leyfa niðurgreiddum erlendum
landbúnaðarvörum að kollkeyra
íslenska framleiðslu. Íslendingar hafi
kosið að veita matvælaframleiðslu
sinni vernd líkt og aðrar þjóðir í
okkar heimshluta og fyrir því séu
bæði efnahagslegar forsendur og
öryggissjónarmið.
Björt framtíð vill tvíhliða
samninga
Björt framtíð sker sig eilítið úr af
þeim flokkum sem hafa mælst með
fylgi yfir 5 prósenta þröskuldinum
sem þarf að stíga yfir til að fá kjörna
fulltrúa. Björt framtíð telur að til
að landbúnaður á Íslandi geti vaxið
þurfi að skapast tækifæri til að flytja
út landbúnaðarvörur í meiri mæli
en nú er gert. Það kalli á tvíhliða
samninga, sem muni óhjákvæmilega
draga úr tollvernd eins og hún er í
dag. Hins vegar er vikið að því í
svörum framboðsins að þegar dregið
verði úr tollvernd verði hægt að grípa
til annarra ráðstafana sem þekktar
séu og komi í stað tollverndar.
Píratar, sjötta framboðið sem
mælst hefur með fylgi sem skila
muni þingsætum, hafa ekki markaða
stefnu í málinu. Lögð var fram
tillaga á vettvangi framboðsins
um að afnema ætti tolla á innflutt
matvæli en sú tillaga var felld.
Allir vilja gæta að stöðu
landbúnaðarins
Af öðrum framboðum eru
Alþýðufylkingin, Húmanista-
flokkurinn, Landsbyggðarflokkurinn
og Regnboginn mjög eindregin í
þeirri afstöðu sinni að viðhalda beri
tollverndinni til að vernda innlenda
búvöruframleiðslu.
Dögun hefur ekki mótað sér
stefnu varðandi málefnið en
í svörum framboðsins kemur
fram að endurskoðun tollverndar
eigi að taka mið af fæðuöryggi
þjóðarinnar. Lýðræðisvaktin
bendir í svörum sínum á að í öllum
samkeppnislöndum Íslands njóti
landbúnaður verulegra styrkja
eða tollverndar og þar af leiðandi
verði íslenskur landbúnaður að búa
við sömu kjör. Það ráðist meðal
annars af því hvort Ísland gangi í
Evrópusambandið hvort þau kjör
verði tryggð með tollvernd eða
með beinum styrkjum. Hægri
grænir vilja að gerðir verði
tvíhliða viðskiptasamningar við
viðskiptalönd Íslands og í slíkum
samningum væri hægt að stilla af
þarfir íslensks landbúnaðar. Á meðan
slíkir samningar hafi ekki verið
gerðir sé farsælast að halda tollvernd
og innflutningsgjöldum óbreyttum.
Flokkur heimilanna vill hins vegar
að tollar verði lækkaðir með gerð
gagnkvæmra fríverslunarsamninga.
Við gerð þeirra samninga verði
þó að gæta að stöðu innlendrar
landbúnaðarframleiðslu.
/fr
Mynd / HKr.