Bændablaðið - 24.04.2013, Blaðsíða 56

56 Bændablaðið | Miðvikudagur 24. apríl 2013
Starfsgreinasambandið og
Bændasamtök Íslands hafa gert
með sér kjarasamning. Í honum
er að finna ákvæði um launataxta
fyrir landbúnaðarstörf sem og
fleiri þætti sem varða kaup og
kjör verkafólks í landbúnaði.
Auk þess er í gildi samningur
milli Starfsgreinasambandsins og
Samtaka atvinnulífsins um störf á
veitinga- og gististöðum sem gildir
um starfsfólk í ferðaþjónustu
nema þar sem hún er stunduð
í litlum mæli með landbúnaði
og með samþykki viðkomandi
stéttarfélags.
Það er ekki einungis hagur
starfsfólks að staðið sé vel að
málum heldur er það ólíðandi
fyrir rekstraraðila sem skila sínu
að vera í samkeppni við aðila sem
starfa ekki samkvæmt lögum og
kjarasamningum. Það skekkir
samkeppnisstöðuna og kemur óorði
á viðkomandi starfsgrein. Það er því
ekki að undra að þeir sem þrýsta
hvað mest á stéttarfélögin að hafa
eftirlit með vinnuumhverfinu eru
einmitt fyrirtæki í svipuðum rekstri.
Stéttarfélög hafa síðustu ár verið
í samstarfi við Ríkisskattstjóra og
Samtök atvinnulífsins til að stemma
stigu við undanskotum og svartri
atvinnustarfsemi með ágætis árangri
en sífellt er þörf á að bæta fræðslu
og almenna umræðu um réttindi og
skyldur á vinnumarkaði.
Hluti af fræðslunni er að Bænda-
samtökin og Starfsgreinasambandið
vinna sameiginlega að því að koma
upplýsingum um kjarasamninga og
skyldur atvinnuvekenda á framfæri
þannig að bændur hafi sem besta
þekkingu til að uppfylla skyldur
sínar sem vinnuveitendur. Ábyrgð
þeirra sem eru með fólk á sínum
snærum í vinnu er mikil og getur
reynst dýrt að vanda ekki vel til verka.
Ábyrgir atvinnurekendur tryggja sitt
starfsfólk og koma þannig í veg
fyrir fjárhagslegt tjón ef veikindi
sem rekja má til vinnuaðstæðna
eða vinnuslyss verða, en samkvæmt
kjarasamningur ber atvinnurekendum
að kaupa atvinnuslysatryggingu
fyrri starfsmenn sína (sjá kafla
8.7 í kjarasamningi SGS og SA).
Tryggingin gildir að jafnaði vegna
slysa á vinnustað og á beinni leið til
eða frá vinnu.
Ráðningarsambandið
Þegar launamaður ræður sig til vinnu
gegn ákveðnu kaupgjaldi er um
ráðningarsamband að ræða en ekki
verktöku. Varast ber að ráða verktaka
nema í afmörkuð verkefni sem eru
skýrt skilgreind og verktaki ræður
hvar og hvernig verkið er unnið. Ekki
er um verksamning fyrir afmarkað
verkefni að ræða ef viðkomandi notar
verkfæri atvinnurekanda og fær föst
laun í samræmi við lengd vinnutíma
og hlýtur verkstjórn og skipulagningu
atvinnurekanda. Kjarasamningar
kveða á um lágmarks kaup og kjör í
ráðningasambandi og samningurinn
á milli Starfsgreinasambandsins og
Bændasamtakanna kveður á um hvað
má draga frá launum fyrir fæði og
húsnæði. Það er ekki heimilt að ráða
fólk til starfa fyrir einungis fæði og
húsnæði eða útreiðatúr og gleðina sem
felst í því að umgangast íslenska hesta.
Því miður eru einhver dæmi um slíkt.
Au-pair, eða vistráðningar hafa
aukist töluvert hér á landi síðustu
ár en um þau gilda strangar reglur
og skal því ekki ruglað saman við
hefðbundið ráðningarsamband. Í
frumvarpi til laga um útlendinga er
hnykkt á því hvað vistráðning felur
í sér og má þar meðal annars lesa
að vinnutími má að hámarki vera 30
klst. á viku, vistfjölskylda ábyrgist
greiðslu heimferðar, útlendingurinn
skal vera á milli 18 og 25 ára o.s.frv.
Umgjörðin er því allt önnur en
hefðbundið ráðningarsamband og
tilgangurinn sömuleiðis.
Á Íslandi er rík hefð fyrir
fjölskyldurekstri og smærri
atvinnueiningum. Það á þó að vera
auðvelt að greina á milli hvað eru
börn í sveit, au-pair, fjölskylda og
vinir að rétta fram hjálparhönd,
verktaki eða ráðinn starfskraftur. Ef
einhver er í vafa má hafa samband
við Starfsgreinasambandið eða
Bændasamtökin.
Það eru sameiginlegir hagsmunir
okkar allra að staðið sé rétt að málum
við ráðningar starfsfólks, vel sé að
starfsfólki búið og að launagreiðslur
og launatengd gjöld séu rétt reiknuð
og greidd.
Markaðsbásinn
Erna Bjarnadóttir
hagfræðingur Bændasamtaka Íslands
eb@bondi.is
Sundlaugin á Patreksfirði er hluti
af Íþróttamiðstöðinni Bröttuhlíð
sem stendur við Aðalstræti 55.
Sundlaugin er útiliaug, 16,5
x 8 metra löng, og var hún
tekin í notkun árið 2004. Auk
laugarinnar er vaðlaug fyrir börn,
tveir heitir pottar og gufubað
við sundlaugina. Sundlaug
Patreksfjarðar stendur hátt í
byggðinni og er útsýnið úr henni
ægifagurt. Sé setið í pottunum
má sjá yfir allan fjörðinn vítt og
breitt. Þá er laugin barnvæn og
auðvelt að fylgjast með ungviðinu
hvar sem er á laugarsvæðinu.
Opnunartímar laugarinnar eru
frá 7.00 til 20.30 á virkum dögum
og frá 10.00 til 17.00 um helgar yfir
sumartímann. Á vetrum er laugin opin
frá 8.00 til 9.00 og frá 16.00 til 20.30 á
virkum dögum en frá 11.00 til 15.00 á
laugardögum. Lokað er á sunnudögum.
Frekari upplýsingar má fá í síma 450-
2350 eða með því að senda tölvupóst
á netfangið brattahlid@vesturbyggd.is.
Sundlaugin Patreksfirði
Laugar landsins
Allt uppi á borðum
Feldfjárrækt
– viltu vera með okkur að rækta fé með góða ull og verðmæta gæru?
Undanfarin ár hefur verið unnið
mikið og gott starf hjá nokkrum
bændum í Meðallandi við ræktun
feldfjár. Einar Þorsteinsson ráðu-
nautur í Sólheimahjálegu hafði frum-
kvæði að þessu starfi fyrir 30 árum
og hefur unnið ötullega að því síðan.
Fyrir tveimur árum bættist við einn
bóndi í Álftaveri. Helsta viðfangsefni
feldfjárræktar er að rækta lömb sem í
sláturtíð hafa verðmæta gæru. Gæran
á að hafa lokk sem samanstendur af
fínu togi að meginuppistöðu og þelið
á að vera í lægra hlutfalli en í venju-
legri ull. Jafnframt er það markmið að
gera toghárin fínni en þau eru almennt
og þelhárin grófari, þannig að minni
munur verði á þvermáli tog- og þel-
hára. Hárin verða að vera hrokkin
niður að skinni, vera sæmilega þétt og
án illhæra eða grófra hára sem skera
sig úr. Í grárri ull finnast stundum gróf
og stutt hár (óbirt gögn), sem eru til
óþurftar Jafnframt þarf feldurinn að
vera þéttur og gljáandi.
Auk þess sem feldgæran er
verðmætari en vejuleg gæra er ullin,
einkum af lömbum og yngra fé,
mjög verðmæt og eftirsótt af hand-
verksfólki, sem hráefni í pjónaband.
Til að útskýra þetta vil ég vitna til
ummæla Jóhönnu Pálmadóttur,
handiðnaðarkennara við LBHÍ, en
hún kenndi og kennir,,Ullariðn“ við
Landbúnaðarháskólann á Hvanneyri:
,,Í ræktun á feldfénu er lögð
áhersla á fínt, hrokkið og gljáandi
tog. Togið er nánast svart á flestum
reyfunum, stundum þó móleitt til
endanna. Þelið er ljósgrátt. Unnið
var úr ullinni óþveginni. Úr þeim
reyfum, sem nemendur unnu úr,
sem tekin voru af handahófi, kom
óskaplega fallegt band, glansandi og
,,lifandi“. Togið er langt og mjög gott
að vinna úr því. Það er glansandi og
áferðarfallegt. Mundi það henta jafnt
til vefnaðar sem í prjónless. Það er
yndislega mjúkt og áferðarfallegt.
Voru bæði kennarar og nemendur
sammála að þessi reyfi væru frábær
til vinnslu, mátulega fitumikil, lítið
sem ekkert þófin, tiltölulega hrein
og þeirra aðalkostur þótti vera togið.
Þó ræktunin hafi verið miðuð út frá
toginu virðist sem það hafi ekki
komið niður á þelinu og er það vel.
Eykst þá möguleiki á að nýta reyfið
til ýmiskonar handiðnaðar“.
Það er skoðun undirritaðs að
nauðsynlegt sé að fá fleiri inn í þetta
ræktunarstarf. En hvers vegna ættu
sauðfjárbændur að taka þátt i ræktun
feldfjár? Fyrir því eru margar ástæður
og skulu nokkrar nefndar hér.
1. Gæran er mun verðmætari og
gæti við bestu aðstæður orðið
nær jafn verðmæt og kjötið. Því
er ekki að heilsa eins og er, en
verðmæti feldgæra yrði vissu-
lega verðmætari ef fleiri góðar
feldgærur kæmu á markað. Of
fá feldlömb eru framleidd.
2. Ullin af feldfénu er mjög verð-
mæt, og gildir það einkum um
lambsullina. Það er hægt að fá
verulega gott verð fyrir lambsull
af feldlömbum, sé hún Laus við
mor og önnur óhreinindi og
lömbin rúin á réttum tíma.
3. Bæði gæran og ullin henta vel
til heimilisiðnaðar.
Eins og fram kemur hér að ofan, í
umsögn Jóhönnu Pálmadóttur, voru
handverkskonur mjög ánægðar með
,,feldullina“, en helsti kostur hennar
er fínt, hrokkið og gljándi tog. Hún
á líka að vera laus við illhærur og
gróf hár. Þelið er að jafnaði mjög fínt.
Þegar kemur að því að velja fyrir
feldeiginleikum er nauðsynlegt að
hafa í huga að feldeiginleikarnir
eru háðir þroska lambsins. Hér á ég
við að þelið, sem vex hraðar seinni
hluta haustins, verður hærra hlutfall,
eftir því sem líður á haustið. Við það
versna feldeiginleikar gærunnar.
Þegar valið er að hausti þarf að gera
Það á vejulegum sláturtíma, þannig
að ræktunin miðist við gæðin þegar
slátrað er.
Hvaða eiginleikar eru mikilvæg-
astir?
1. Jafn litur, blær, um allan bol,
ekki skörp litaskil
2. Hreinn litur, t.d. ekki móleit
slikja.
3. Lokkun. Toghárin séu lokk-
uð, hrokkin, alveg nður í rót.
Stærðin skiptir ekki öllu máli.
4. Þéttleiki felds. Feldurinn þarf
að vera þéttur, svo ekki opnist
of mikið niður í rót.
5. Gljái. Ullarhárin séu gljáandi,
blámi. Blámi fer að einhverju
eftir næringar ástandi lambs.
6. Hárgæði. Fer mest eftir
hlutfalli togs/þels, því hærra
því betra. Einnig að hárin séu
fín og jöfn að gildleika, ekki
illhærur eða gróf stutt hár.
Hér hefur stuttlega verið vikið að
grunnatriðum í skilgreiningu á eigin-
leikum feldfjár, sem gefur hugmynd
um hvað ræktunin snýst um.
Sveinn Hallgrímsson
fyrrverandi sauðfjárræktar-
ráðunautur BÍ
Fallegur feldur.
Sveinn Hallgrímsson