Fréttatíminn - 02.09.2011, Blaðsíða 40

„Við alkóhólistar verðum að horfast í augu við
að það er verið að fara mjög illa með unga fólk-
ið okkar. Það er verið að ýta því út á jaðarinn í
samfélaginu, loka það úti. Það er búið að hamra
á því síðan einhvern tímann í grunnskóla að
það sé mislukkað, gallað og eigi enga framtíð
— nema að það verði eins og Hin. Og Hin eru
fólk sem situr stillt í skóla fram undir þrítugt,
sleppur út með einhverja BA-gráðu og situr svo
á rassinum á einhverjum fundum daginn út og
inn. Auðvitað er ekkert að því ef einhverjir vilja
verja lífi sínu svona. En að ætla að troða öllum
inn í þetta mót — með góðu og illu, fémútum og
lyfjagjöfum — er náttúrlega galið,” segir Gunnar
Smári Egilsson, formaður SÁÁ.
Samtökin eru nú að undirbúa prógramm til
að aðstoða ungt atvinnulaust fólk með áfengis-
og vímuefnavanda, sem er með litla menntun
og takmarkaða reynslu af vinnumarkaði.
„Við eigum að viðurkenna að það er ekk-
ert að þessum krökkum. Það er kerfið sem er
arfavitlaust,” segir Gunnar Smári. „Fyrir 30-40
árum fóru kannski 20 prósent af hverjum ár-
gangi í framhaldsskóla. Nú fara um 70 prósent
þangað. Og okkur finnst það ekki nóg. Samt vita
allir að framhaldsskólinn hefur ekki þroskast til
að taka á móti 70 prósent af fólkinu í stað 20
prósenta. Unga fólkið hefur ekkert breyst. Það
er með sömu genin, sömu hæfileikana, orkuna
og athyglina og áður. Í stað þess að skólinn
teygji sig í átt til áhuga stærri hóps hefur ork-
an farið í að reyna að steypa öllum börnunum
í sama mót. Börnunum er selt að lífið sé tapað
ef þú verður ekki eins og þessi 20 prósent, for-
eldrar eru skelfdir til að beita börnin óbærileg-
um þrýstingi eða reyna að breyta börnunum
með lyfjagjöfum, sálfræðiviðtölum, námsráð-
gjöf — hverjum sem er. Fæst af þessu hjálpar
fólki til að verða heilli eða betri manneskjur.
Þetta gengur meira og minna út á að normal-
ísera fólk; breyta öllum í námsráðgjafa sem
getur setið við skrifborð eða fundarborð allan
daginn og talað og talað og talað.”
forgangsröðun leiðinlega fólksins
„Það er líka einhver furðuleg forgangsröð i
gangi,” heldur Gunnar Smári áfram. „Þetta
er forgangsröð leiðinlega fólksins. Hún er sú
að fyrst áttu að mennta þig til atvinnuöryggis
og svo áttu að rækta sjálfan þig. Það var mað-
ur sem sagði að í heiminum væri tvenns kon-
ar tegundir af fólki. Fólk sem leiddist það sem
það starfaði við; druslaðist í gegnum daginn og
hlakkaði til helgarinnar og fríanna og hins veg-
ar fólk sem elskar það sem að gerir. Hjá því geta
þrír tímar liðið eins og fimm mínútur. Hjá hin-
um geta fimm mínútur liðið eins og þrír tímar.
Samrt viljum við að krakkarnir okkar noti for-
gangsröðun leiðinlega fólksins; mennti sig til
einhverrar vinnu en þeytist síðan á milli nám-
skeiða í leit að lífsfyllingu eða reyni að lifa í
gegnum börnin sín um helgar.”
„Þú ert ekki góður blaðamaður vegna þess
að þú hafðir góða kennara,” fullyrðir Gunnar
Smári allt í einu og ég hrekk við, átta mig á að
hann er tala við mig en ekki sjálfan sig eða fólk
almennt.
Ha, ég? segi ég til að segja eitthvað.
„Já, þú. Þú hafðir reyndar frábæra kennara
en það er ekki málið. Þú ert góður blaðamaður
af því þú ert góður Mikael Torfason. Þú ert besti
Mikael Torfason sem ég hef séð. Og ef þú hefðir
ekki verið góður Mikael Torfason hefðir þú ekki
getað lært neitt af þessum ágætu kennurum.
En vegna þess að þú ert góður Mikael Torfason
hefðir þú líka orðið góður í hverju sem þú hefð-
ir tekið þér fyrir hendurl. Þú hefðir orðið frá-
bær rafvirki, ráðgjafi, læknir eða leikari.”
Ég veit það nú ekki.
„Víst veistu það.”
Þögn.
„Fólk á líka bera virðingu fyrir vali krakk-
anna sem vilja ekki vera í skóla,” byrjar Gunnar
Smári aftur. „Það eru um 30 prósent krakkanna
sem byrja í framhaldsskóla sem hætta án þess
að klára hann. Þetta er aðeins skárra hlutfall
en hjá þeim sem byrjuðu á Grámosanum eft-
ir Thor, en samt frekar lélegt. Það gengur varð-
andi Grámosann að segja að hann sé samt góð
bók. Lesendurnir sem gáfust upp séu bara lé-
legir lesendur. En það gengur ekki með krakk-
ana og framhaldsskólann. Framhaldsskólinn
segist ætla að þjónusta alla krakka en gerir það
ekki. 30 prósent finna sig ekki í náminu, leið-
ist og hætta. Og við eigum ekki að garga á eftir
þeim að þeir séu lélegir nemendur. Það er ekk-
ert að þessum krökkum. Það er hins vegar eitt-
hvað alvarlegt að skólunum.”
Jón Gnarr og Ólafur ragnar
„Sá sem hættir í framhaldsskóla er ekki lélegur
nemandi,” heldur Gunnar Smári áfram. „Ekki
frekar en sá sem heldur áfram er lélegt drop-
out. Þú ert ekki blaðamaður eða rithöfundur
vegna þess að þér tókst ekki að verða BA í fé-
lagsfræði. Er það?”
Ha, nei.
„Nei, þú tókst menntaða ákvörðun um að
þú vildir ekki verða eins og formið sem var
verið að troða þér ofan í. Þú veltir fyrir þér að
kannski ættirðu að láta þig hafa það og breyta
síðan forminu innan frá; en þú sást að það var
tóm steypa. Þess vegna tókstu töskuna þína og
labbaðir út.”
Ég veit ekki hvort ég hafi hugsað akkúrat
svona.
„Eitthvað í þessa áttina alla vega,” fullyrðir
Gunnar Smári. „Ef sýndum öllum drengjum
eins og þér mynd af Ólafi Ragnari annars vegar
og Jóni Gnarr hins vegar og spyrðum hvorum
myndir þú vilja líkast; hver heldurðu að niður-
staðan yrði? 100 prósent drengjanna myndu
velja Jón vegna þess að hann vildi ekki láta
gangast undir það þrönga form sem við erum
að reyna að troða öllum í. Það myndi enginn
velja Ólaf Ragnar með doktorsprófið, prófess-
orstöðuna, Parliamentarians for Global Action
og allt það. Stelpurnar myndu hins vegar velja
Dorrit af því hún lítur út fyrir að vera ólíkinda-
tól sem lætur engan segja sér fyrir verkum.”
„En í sjálfu sér er ekkert að því að vera Ólaf-
ur Ragnar,” segir Gunnar Smári. „Það eru í raun
fáir sem eru betri í að vera þeir sjálfir en einmitt
hann. En ég á bara við að það geta ekki allir ver-
ið eins. Það getur ekki sami mælikvarðinn gilt
yfir okkur öll. Það er ekki hollt fyrir hvert okk-
ar og það er heldur ekki hollt fyrir allan hóp-
inn. Allir hópar verða að vera samsettir úr mis-
munandi fólki til að skapa einhverja spennu og
orku. Einhver verður að vera svoldið óþekkur,
annar dáldið óvirkur og sumir bara normal. Ef
við reynum að gera alla normal verður hópur-
inn geldur og leiðinlegur. Þessi samfélagstil-
raun að gera alla eins er því ekki aðeins skaðleg
einstaklingunum heldur líka hættuleg samfé-
laginu.”
Dásamlegar lendur normalítetsins
„Þegar ég var strákur sá maður stolta menn
labba inn í sjoppur, með vinnuvetlinga upp úr
rassvasanum og kaupa sér pulsu, kók og Dag-
blaðið,” heldur Gunnar Smári áfram. „Síðan
hefur maður gengið undir manns hönd til að
sannfæra verkalýðinn um að hann sé ómögu-
legur, lélegt lið sem mistókst að verða félags-
fræðingar. Og heldurðu að þetta hafi gert fólk
hamingjusamara?”
Uhh, nei.
„Nei, auðvitað ekki,” endurtók Gunnar
þaÐ SKEMMTilEGa Er allTaf SaTT
Það er að myndast jaðarhópur í
samfélaginu, týnda kynslóðin,
sem passar ekki í skólana og fær
ekki vinnu og berst við áfengis-
og vímuefnavanda. GUNNar
SMÁri EGilSSON, formaður
SÁÁ, sagði Mikael Torfasyni frá
því hvað hann vill gera til að
hjálpa strákum og stelpum sem
eru nákvæmlega eins og hann og
allir hinir gallagripirnir sem stigu
út fyrir normið.
08 09 september 2011 september 2011
GallaGripir Til BJarGar TÝNDU KYNSlÓÐiNNi
alla þriðjudaga kl. 16.15 munu nokkrir gallagripir bjóða ungu fólki til skrafs og ráðgerðar í vonarhúsinu að Efstaleiti 7. Borgarstjórinn og
gallagripurinn Jón Gnarr ríður á vaðið þriðjudaginn 13. September og svo koma þeir koll af kolli þessir drengir allir saman. þótt strákarnir, sem eitt
sinn þóttu meingallaðir, ríði á vaðið þá eru bæði stelpur og strákar sem átt hafa í vandræðum vegna áfengis- og vímefnaneyslu hvött til að mæta.
þetta er fyrir alla og þegar talið berst að stelpunum segir Bubbi Morthens að þær séu oft ekki jafn gallaðar og strákarnir hlæja flestir en Jón Gnarr
bætir því við að þær stæri sig heldur ekki eins mikið af öllu ruglinu. Strákar eru líka oft fyrirferðamiklir og í dag er það þannig að fleiri strákar
virðast utanveltu í kerfinu og tolla illa í skóla og eru lengur atvinnulausir en stelpurnar. þetta ræddu gallagripirnir þegar þeir mættu í von til að
láta taka þessa mynd af sér. Margir voru að hittast í fyrsta sinn í lengri tíma og Stefán Máni var þarna með krakkana sína sem Bubbi heillaði upp úr
skónum og Tolli og Guðmundur Oddur (sem var að koma frá Seyðisfirði) festust á samræðum um listina. Svo sögðu menn sögur af því hvað það var
erfitt að hætta að reykja og horfðu á Einar Örn vefja sér sígarettu. En það allt skiptir ekki máli því allir þessir menn hafa reynslu af því að hafa ekki
verið eins og fólk er flest og tekist að líta á það sem kost fremur en galla.
M
YN
D
: G
U
N
N
i G
U
N
N