Fréttatíminn - 02.09.2011, Blaðsíða 47

„Ég varð edrú hjá SÁÁ vorið 1978
þegar ég fór upp í Reykjadal í afeitr-
un,“ segir Sigurður Gunnsteinsson,
ráðgjafi á Vogi, en um áramótin
sama ár var hann búinn að munstra
sig í vinnu hjá SÁÁ en nú er komið að
nýju upphafi því Siggi eins og hann
er kallaður hættir að vinna í haust.
Og hvað ætlarðu eiginlega að fara
að gera?
„Ég veit það ekki. Konan mín hef-
ur verið að spyrja að þessu sama:
Hvað ætlarðu að gera?“ segir Sig-
urður en þau Guðmunda Jóhanns-
dóttir, handverks- og listakona, hafa
verið gift síðan hann varð edrú. „Ef
ég á að segja þér alveg eins og er þá
hef ég ekkert hugsað út í það hvað ég
geri. Kannski ég geri það bara dag-
inn eftir, þegar ég vakna allt í einu
eftir rúmlega hálfa öld í vinnu sem er
ekki þarna lengur. Ég hef alltaf unn-
ið og það er rosaleg rútína og ég við-
urkenni að ég hef velt því fyrir mér
hvernig það er að vakna án þess að
þurfa í vinnu. Ég veit ekki hvernig sú
tilfinning er og finn til eftirvæntingar,
ekki kvíða.“
11 og 19 barnabörn
Eitt af því sem Sigurður Gunnsteins-
son er ákveðinn í að gera eftir að
hann hættir að vinna er að halda
áfram að bjóða SÁÁ starfskrafta sína.
Hann hefur enn brennandi áhuga
á meðferðarmálum og vill fylgjast
með öllu sem er að gerast. Honum
finnst honum líka renna blóðið til
skyldunnar og taka þátt í starfi sam-
takanna sem miðar að því að opna
augu eldra fólks fyrir áfengissýkinni.
Meðan augu almennings hafa beinst
að ungum vímuefnaneytendum og
vandamálum þeirra hafa eldri borg-
arar á Íslandi laumast til að auka
drykkju sína svo að til vandræða
horfir.
„Það hefur margt breyst á þess-
um árum,“ segir Siggi en segja má að
hann sé réttur maður á réttum stað
til að hjálpa SÁÁ að takast á við nýtt
verkefni tengd fólki sem komið er yfir
miðjan aldur. Sigurður fæddur 1941
og hann ólst upp í Kleppsholtinu í
Reykjavík. Faðir hans, Gunnsteinn
Jóhannsson var kaupmaður og rak
málningarverslun á Laugavegi fjögur
í ein þrjátíu ár. Móðir hans, Steinvör
Egilsdóttir húsmóðir, ól upp þau þrjú
systkinin en Siggi er elstur. Yngst er
systir hans sem búið hefur í Banda-
ríkjunum síðastliðin 35 ár en bróðir
hans er vélstjóri í Reykjavík.
„Ég gekk í skóla í Laugarnes-
skóla og Langholtsskóla,“ rifjar Siggi
upp en þaðan lá leiðin í verknáms-
skóla í Brautarholti sem útskrifaði
gagnfræðinga. „Þá fór ég að vinna
hjá pabba og var þar við afgreiðslu-
störf og í málningarvinnu í þónokk-
uð mörg ár.“ Honum bar líka gæfa til
að gifta sig og eignast fjögur börn en
það var áður en Siggi varð edrú og
það hjónaband varð
ekki langlíft. Núverandi konu sinni,
Guðmundu, kynntist Sigurður þeg-
ar hann hafði munstrað sig til vinnu
hjá Málningu hf og þau hafa alið upp
saman dætur hennar frá fyrra hjóna-
bandi.
Þú fjögur börn og hún tvö, hvað
eru þetta eiginlega mörg barna-
börn?
„Ég veit það ekki,“ segir Siggi og
hlær en grípur svo til varna og kall-
ar: „Munda? Hvað eru þetta mörg
barnabörn hjá okkur?“ en hún er
ekki á því að losa manninn sinn úr
þessari snöru svo hann byrjar að telja
á fingrum beggja handa og hættir
þegar hann er kominn með ellefu
sín megin og nítján hennar megin:
„Ja, þetta er allavega rosalegt batterí,
svaka matarveisla, þegar allur þessi
hópur kemur saman.“
Sextugur í 100
kílómetra hlaupi
Sigurður hefur fest sig réttu megin
við Lækinn og þau Munda bjuggu
lengi á Rauðalæk og í Nökkvavogi og
nú eiga þau risíbúð í bryggjuhverfinu
við Gullinbrú í Grafarvogi. Aðspurð-
ur um hvað hann hafi ætlað að verða
þegar hann yrði stór segir Siggi allt-
af hafa verið impóneraður yfir því að
verða íþróttamaður.
„Ég æfði fimleika lengi vel, hjá ÍR,
og þótti bara mjög efnilegur þar til að
brennivín og kvennafar fór að spila
alltof stóra rullu í mínu lífi,“ útskýr-
ir hann og minnist þess að meira að
segja í óreglu hafi hann alltaf reynt að
vera meðvitaður um að vera góður til
heilsunnar. „Þegar það svo rann loks-
ins af mér fór ég strax að æfa aftur og
hef eiginlega verið að því síðan.“
Það brá svo til tíðinda 1995 að
Siggi meiðist á öxl og þurfti að fara í
aðgerð og gat lítið æft. Þá var Þórar-
inn Tyrfingsson, yfirlæknir á Vogi, að
hlaupa mikið og einhvern tíma bauð
hann félaga sínum með og það varð
að nýrri dellu:
„Upp úr því var ekkert sem stöðv-
aði mig. Eins og allt annað sem maður
hefur komið nálægt þá heltóku hlaup-
in mig. Hvort sem það er brennivíns-
drykkja eða hvað annað þá tek ég allt
með trompi.“
Fyrstu tólf mánuðina hljóp Siggi
ein 10 maraþon svo hann er ekkert
að grínast með öfgarnar. Þetta þró-
aðist fljótt eftir að hann kynntist fleiri
hlaupurum og sextugur var hann
kominn á heimsmeistaramót í Frakk-
landi þar sem hann keppti í 100 kíló-
metra hlaupi. Í dag hleypur hann enn
mjög mikið og er í mun að koma því
til skila að fólk sem er kannski fast í
drykkjumunstri á þessum aldri getur
bætt við líf sitt 10 og 15 góðum árum.
Gósentíð drykkjumannsins
Það hefur margt breyst síðan Siggi
hóf störf á Sogni 1978 en hann fór
beint að vinna við endurhæfingu:
„Ég man alltaf eftir fyrsta deginum
mínum þegar ég fer niður í salinn
og held fyrirlestur. Þegar mér er lit-
ið yfir hópinn þá þekkti ég eiginlega
alla í salnum. Ég hafði drukkið með
flestum þarna inni og kannaðist við
aðra. Eina fólkið sem ég þekkti ekki
með nafni var utan af landi. Með
öðrum hafði ég setið með á Borg-
inni og víðar.“
Svona var þetta um tíma.
Drykkjufólk á Íslandi var í raun
ótrúlega lítill hópur en þessi kyn-
slóð varð edrú eða dó, eins og geng-
ur, og brennivínið var með öllu
dóminerandi þótt dæmi væru um
róandi lyfjaneytendur. Það var lítið
um amfetamínfíkla og sprautufíkla.
Eiginlega sáust þeir ekki fyrstu árin
þótt einn og einn hafi kynnst örv-
andi efnum sem komu frá Bretlandi
eða Þýskalandi með togurum. Þá
voru slík efni fyrst og fremst notu-
uð til að hægt væri að drekka meira,
svo helgin gæti veirð lengri og „þú
héldir haus svo þú dyttir ekki ofan í
súpudiskinn.“
„Þetta hefur breyst alveg ótrú-
lega mikið,“ segir Sigurður og bætir
við að það gerir málin miklu flókn-
ari og erfiðari viðfangs. „Fólkið sem
kemur inn núna hefur oft notað
mörg efni í mjög langan tíma.“
Og er það að klára sig fljótt þess
vegna?
„Já, bæði vegna þessara efna sem
fólk notar í dag og líka sem betur
fer vegna breyttra viðhorfa gagna-
var neyslu. Við erum ekki eins um-
burðarlynd og við vorum fyrir tutt-
ugu og þrjátíu árum síðan því í dag
vitum við af úrræðunum sem eru í
boði,“ útskýrir Sigurður og bætir við
að umburðarlyndið hér á árum áður
hafi stafað af ráðleysi því það voru
ekki til neinar raunverulegar lausn-
ir. Það var jú hægt að koma fólki fyrir
á Kleppi en það var nú eins og það
var og oft lítinn bata að finna þar.
„Það eina sem var hægt að gera
við drykkjumann hér á árum áður
var að biðja hann að hætta þessu.
Sem var auðvitað gósentíð drykkju-
mannsins því hann var þá bara alltaf
að lofa því að hætta og allir í kring-
um hann ægilega fegnir að heyra
það.“
Nú er þetta breytt allt saman, seg-
ir Sigurður, og fólk í mörgum efnum
samtímis. Neyslan getur verið ag-
ressívari þess vegna og margir koma
yngri til meðferðar en áður því þú
keyrir þig að eindaga fyrr. „Sumir
koma oftar í meðferð og hún vinnur
á þessu með ítrekun. Þú kemur bara
aftur og þá heggurðu aðeins lengra
inn í lausnina og það ekkert að því
að koma einu sinni, tvisvar, þrisv-
ar, fjórum sinnum áður en þú nærð
þessu.“

að verða fyrirmyndarborgari
Eitt af áhugamálum Sigurðar hvað
meðferðina varðar hefur verið að
reyna dýpka skilning sinn og annarra
á því hvað sé góður bati. Honum hef-
ur alltaf fundist það spennandi við-
fangs því fljótlega uppgötvaði hann
að bati er eitthvað miklu meira en
bara stöðva neyslu.
„Það virðist vera lykileinkenni
þessa sjúkdóms að neita því að þú
sér veikur fyrr en yfir líkur næstum
því. Þetta er frábrugðið öllum öðr-
um sjúkdómum því ef þú finnur til
krankleika þá hleypurðu strax til
ÓlST Upp HJÁ SÁÁ
SvarTÁ það eru
ekki bara hlaupin
sem höfða til Sigga
heldur er hann líka
mikill veiðimaður
og hér er hann með
lax sem hann veiddi
í Svartá.
íþrÓTTaMaÐUriNN fyrstu tólf
mánuðina eftir að þórarinn kynnti Sigga
fyrir hlaupum hljóp hann ein tíu maraþon.
100 KílÓMETra HlaUp það eru engir
venjulegir menn sem fara til frakklands um
sextugt og hlaupa 100 kílómetrana!
GifTU SiG fYrir 33 ÁrUM
Guðmunda og Siggi giftu sig sama
ár og Siggi varð edrú.
BarNaBÖrNiN
Siggi reynir að
muna hvað hann á
mörg barnabörn.
Kannski ellefu sín
megin og nítján
Mundu megin.
14 15 september 2011 september 2011
HVAÐ: Heldri borgarar
HVAR: Von í Efstaleiti
FYRIR HVERN: Áhugasama
og fólk komið yfir miðjan aldur
HVENÆR: október
(fylgist með á vefnum)
NÁNAR: www.saa.is
Nú um áramótin er SiGUrÐUr GUNNSTEiNSSON, ráðgjafi á Vogi, búinn að vera edrú í þrjátíu og þrjú ár og í haust hættir hann að
vinna, sjötugur að aldri. Hann ætlar þó áfram að lofa SÁÁ að njóta krafta sinna og er annt um að fá að taka þátt í verkefni sem miðar að því
að opna augu hinna eldri fyrir áfengisvandanum.
SiGUrÐUr OG
GUÐMUNDa
Núverandi konu sinni,
Guðmundu, kynntist
Sigurður þegar hann hafði
munstrað sig til vinnu
hjá Málningu hf fyrir yfir
þrjátíu árum. Hann átti
fyrir fjögur börn og saman
hafa þau hafa alið upp
dætur hennar frá fyrra
hjónabandi.
MYND: GUNNi GUNN
viðeigandi aðila og vilt fá lausn. Svo
er ekki með alkóhólisma og oft er
sá eða sú sem kemur til meðferðar
gjaldþrota á öllum sviðum lífsins.“
Að sögn Sigurðar er því mikilvægt
að þegar þú ferð inn í bataferil þá lát-
irðu til þín taka á öllum sviðum. Líf-
fræðilega þarftu að vinna markvist að
því að láta þér batna. Og það gerirðu
ekki með því að sýna eitthvert hlut-
leysi. Þú verður að hafa fyrir því að
byggja þig upp líkamlega og andlega
og vinna þá vinnu sem til þess þarf.
„Síðan er það þessi félagslegi
þáttur sem tengist því að virkur alkó-
hólisti er augljóslega byrði á sínu
samfélagi því það bera hann allir.
Fólkið hans hefur áhyggjur af hon-
um, er andvaka og reitt út í hann og
svo framvegis. Þegar hann stöðvar
neysluna er algengt að málin séu öll
í flækju. Ekki bara gagnar ástvinum
heldur líka gagnvart samfélaginu.
Kannski er alkóhólistinn búinn að
missa bílprófið eða skuldar mikla
peninga en hvað sem það er þá þarf
að taka til í þessu öllu. Þú þarft að
hætt að vera byrði á samfélaginu og
verða styrkur. Það er merkir að þú
verðir fyrirmyndarborgari og standir
upp og látir til þín taka.“
Þetta tekur tíma en er vel hægt,
segir Sigurður, og bendir á að þegar
hann kom úr meðferð á sínum tíma
féllust honum hendur. „Það var svo
rosalega mikið sem var að hjá mér.
Mér fannst eins og það sæist ekki
högg á vatni en þetta er langhlaup
og það þarf í þetta seiglu. Auðvitað
er þetta líka spennandi verkefni og
mikil verðlaun í boði. Sjálfsvirðingin
vex og dafnar og styrkist.“
Nýr hópur eldra fólks
Varðandi eldra fólk, hverjir eru að
leita sér meðferðar?
„Það er stundum sagt að skipa
megi þessu fólki í tvo hópa. Það er
nýtt fólk, sem aldrei hefur komið
áður, og svo þessi hópur sem hefur
fylgt okkur í yfir þrjátíu ár og það fólk
eldist líka og sumum gengur misvel,“
segir Sigurður en það gerist stundum
að einhver kemur til hans og heilsar
og segist hafa verið að sogni 1981
og náð vera edrú í meira en áratug
en svo byrjað aftur. „Þá er þessi ein-
staklingur orðinn fullorðinn og þetta
verður erfiðara og þyngra því ef þú
ert yfir sextugt er líkaminn veikari og
allt miklu þyngra.“
Svo er það þessi nýi hópur, útskýr-
ir Siggi, fólk sem hefur kannski alla
tíð drukkið en náð að halda utan um
sitt. Komið sér fyrir í lífinu og staðið
sig í vinnunni sinni, komið börnun-
um í gegnum nám og svo bara allt í
einu gerist eitthvað í lífi þessara ein-
staklinga sem eru orðnir fullorðn-
ir og á örskömmum tíma missa þau
alla stjórn á drykkjunni.
„Það getur verið svo margt sem
veldur. Veikindi kannski eða þeim
sé kippt til hliðar úr vinnu, eða
hættir að vinna, eða að maki veikist
eða fellur frá. Oft er fólk ekki tilbúið
til að fást við þetta á annan hátt en
að drekka sinn bjór og á örskömm-
um tíma er þetta fólk búið að tapa
allri stjórn. Kannski var það eitthvað
veikt fyrir, með kvíðavandamál eða
svefnvandamál eða blóðþrýstings-
eða verkjavandamál. Hugsanlega er
fólk að drekka ofan í lyfin sín sem
þau nota reglulega. Þessi rúleta set-
ur af stað hvirfilvind,“ segir Sigurður
og bendir á að þetta vandamál sé oft
illa greint, eða bara alsekki greint,
því það sé þetta fólk sem er að detta
og meiða sig og lenda á slysavarð-
stofum eða að það leiti til heimilis-
lækna vegna kvíða og svefnleysis.
„Og það er alltaf afgreitt með því að
gefa þeim meiri svefnlyf eða þung-
lyndislyf þegar kannski er augljós-
lega bara um áfengisvanda að ræða.
Eflaust þarf heilsugæslan að endur-
skoða sínar skimunaraðferðir varð-
andi þetta. Það er full ástæða til þess
að spyrja fólk hvað það er að drekka
mikið.“
Bregst þessi nýi hópur eldri alkó-
hólista vel við meðferð?
„Já, þetta er fólk sem hefur verið
alið upp í öðru samfélagi og er mjög í
mun að taka ábyrgð á sínum málum
ef það fer í meðferð. Aðalmálið er að
ná í þá einstaklinga sem þurfa hjálp.
Það getur verið erfitt.“
Um þrjátíu þúsund Íslendingar
eru 65 ára og eldri og Sigurður segir
að hann vilji varla hugsa þá hugsun
til enda hversu stór hluti af því fólki
sé að fást við stjórnlausan áfengis-
vanda án þess að leita sér hjálpar.
„Verkefnið felst soldið í hvaða
nálgun þarf að vera til að við getum
fengið þennan nýja hóp af fólki til
að máli svo það geti uppgötvar að
það sé til betra líf en að vera að súpa
daglega á einhverjum rauðvínspel-
um eða sérríbokkum sem fylla allar
öskutunnur heima hjá þér. Við höf-
um sem betur fer séð fullorðið fólk
koma inn sem bætir við tíu og fimm-
tán hamingjusömum árum við líf sitt
þrátt fyrir að vera orðin þetta full-
orðin. Þetta fólk hélt að það ætti ekki
möguleika á góðu lífið því brenni-
vínið át upp allan þeirra tíma.“
Eins og flestir sem starfa við
meðferð þá Sigurði mikið niðri fyr-
ir. Honum finnst sorglegt að vita af
fólki sem eyðir síðustu æviárum sín-
um í áfengismóki í stað þess að vera
í heitu pottunum að ræða málin eða
einhverjum klúbbum að skemmta
sér við að spila kana eða bara úti í
göngu. En það getur verið erfitt fyrir
fólk að viðurkenna vandann og mik-
ilvægt fyrir aðstandendur eldra fólks
sem er að sóa lífi sínu í drykkju að
hafa samband við SÁÁ og fá tíma hjá
ráðgjafa.
fyrirmyndarmeðferð
Sigurður segir að margt hafi breyst
hvað varðar áfengisneyslu á Íslandi.
Hér á árum áður voru fáir staðir sem
seldu áfengi og hart var tekið á því ef
áfengi var auglýst. Ríkið var oft lokað
(stundaðar voru svokallaðar skyndi-
lokanir jafnvel) og það ver ekki einu
sinni seldur bjór.
„Öll bremsa er löngu farin,“ segir
Sigurður og bendir á að nú er bjór og
brennivín út um allt og því haldið að
fólki með auglýsingum, „það kostar
miklu minna en áður og útsölustað-
ir eru á hverju horni. Þetta rosalega
frelsi hefur breytt miklu og kráar-
eigendur og aðrir segja að þetta sé
miklu betra svona. Ég er ósammála
því. Betra fyrir hvern?“
Nú er gósentíð fyrir alla sem
drekka, heldur Sigurður áfram, og
finnst skrýtið sjálfum að vita til þess
að við séum á hraðleið með að ná að
torga sama magni af áfengi og Dan-
ir „sem við horfðum á fyrir nokkrum
árum og sögðum: Þeir drekka nú al-
veg rosalega! Því af þessari tegund af
neyslu sem nú kollríður öllu, þess-
ari sídrykkju, fylgja sjúkdómar, lifr-
asjúkdómar og annað sem við þekkt-
um ekki hér áður. Drykkjan er líka
að færast niður í aldri og ég held að
þetta sé ekki eitthvað sem við ættum
að hreykja okkur af.“
Sjálfur ætlar Siggi að halda áfram
að starfa að þessum málum þótt
hann hætti formlega að vinna sem
ráðgjafi á Vogi í haust. „Ég er í stjórn
SÁÁ og held áfram að vera þar. Ég er
auðvitað búinn að alast upp hjá SÁÁ
og verð þeim að liði þótt ég hætti að
vinna.“
Sigurður veit að það eru næg verk-
efnin þótt hann sé ánægður með að
tekist hafi að skapa hér meðferð litið
er til utan úr heimi sem fyrirmyndar-
meðferðarform „því við höfum verið
svo heppin að geta sagt að við erum
með meðferð sem tekur utan um
alkóhólistann og hans fjölskyldu og
sinnir þeim eins og þarf,“ segir Siggi
að lokum, tilbúinn til að takast á við
þau nýju verkefni sem fylgja því að
hætta að mæta í vinnuna. -MT
fJÖlSKYlDUMYND Hér eru
systkinin Egill og Sigrún og Siggi
sjálfur (Gunnsteinsbörnin) á góðri
stund með foreldrum sínum.
liTli SiGGi Svona leit
eldri borgarinn út þegar
hann var að stíga sín fyrstu
spor í Kleppsholtinu.
SiGGi OG MUNDa Á
fErÐalaGi lífið er nefnilega
dásamlegt og þau Siggi og Munda
samheldin hjón sem ferðast og
skemmta sér saman.
fJÓrir fræKNir Siggi,
þórarinn Tyrfingsson, Josep pirro
og Grettir pálsson á góðri stund.
MEÐ rÁÐGJafa í
MiNNiSOTa í gegnum árin
hefur Sigurður verið sólgin í meiri
menntun hvað ráðgjöf varðar og hér
er hann ásamt ráðgjafa í Minnisota.
SiGUrÐUr GUNNSTEiNSSON Eitt af því sem Sigurður
Gunnsteinsson er ákveðinn í að gera eftir að hann hættir að
vinna er að halda áfram að bjóða SÁÁ starfskrafta sína.
MYND: GUNNi GUNN