Fréttatíminn - 09.09.2011, Side 28

Kristjáni B. Jónassyni, eiginmanni hennar,
og sonunum tveimur, Skírni og Hjalta.
Skírnir verður bráðum sjö ára og er í 2. bekk
í Melaskóla og Hjalti er þriggja og hálfs árs.
Hann er í leikskólanum Skerjagarði.
Líf Gerðar hefur tekið miklum breyting-
um eftir að fjölskyldan stækkaði og það fer
ekki á milli mála að hún er alsæl með lífið
og barnastússið. Eitt af því sem henni finnst
skemmtilegt er að fara í barnaafmæli. „Ég fór
í fjögurra ára afmæli sonar Sólveigar Berg-
mann fréttakonu um daginn. Við Sólveig
unnum saman á Mannlífi um tíma og urðum
góðar vinkonur. Í stað þess að skrifa saman
greinar um glæpamenn og pólitík, hlupum
við saman í ratleik um Þingholtin með heilt
barnaafmæli á eftir okkur í leit að sjóræn-
ingjafjársjóði. Það var sko fjör!“
Ég gúgglaði þig aðeins áður en ég kom
hingað ...
„Ó! Ég er löngu hætt að þora að gúggla
nafnið mitt.“
... og rak augun í einhverja grein þar sem
því var haldið fram að það væri mikill kuldi í
bókunum þínum.
„Það er alveg rétt, sérstaklega ljóðabókun-
um. Kaldraninn heillar mig. Það getur verið
hálf voðalegt að vera stödd úti í íslenskri
náttúru. Hún er skárri séð út um bílrúðu, enn
betri í málverkum en langbest í ljóði.“
Þú ert pínulítið kaldhæðin sjálf, ekki satt?
„Jú, en bara þegar það á við. Maður býður
börnum ekkert upp á kaldhæðni og ég slíðra
hana hið snarasta þegar ég skrifa fyrir þau.“
Ég ræddi líka við vinkonur þínar og ein
þeirra minntist á að þú hefðir aldrei lesið
Harry Potter-bækurnar? Af hverju er það?
„Ég sá eina af myndunum og fannst þetta
leiðinlegt. Maður getur ekki bara galdrað til
sín einhver bjargráð! Það er ekkert þannig í
lífinu.“
Þannig að þú hefur aldrei gefið Harry
Potter séns?
„Nei, en ég hef lesið Önnu Karenínu og það
var alveg nógu leiðinlegt.“
Og ætlarðu bara ekkert að lesa Harry
Potter?
„Ég hef ekki fundið þörfina fyrir það. Hvað
er þetta?“ spyr Gerður og hlær, alveg hissa
á þessu Harry Potter-áreiti. „Kannski les ég
einhvern tíma Harry Potter en það yrði ekki
fyrr en ég hef náð Önnu Karenínu-ónotunum
úr mér.“
Þú hefur verið nefnd til sögunnar sem
hugsanlegur framtíðarforseti þjóðarinnar.
Hvernig leggst það í þig?
„Forsetaembættið hefur verið að auglýsa
eftir ráðsmanni eða ráðskonu að undanförnu.
Ég var að pæla í því hvort ég gæti ekki bara
sótt um það og unnið mig síðan upp. Það var
ein hugmyndin. En jú, ég hef fengið upp-
hringingu frá blaðamanni Fréttablaðsins þar
sem ég var spurð hvort ég ætlaði að bjóða
mig fram til forseta. En ég held að ég þurfi
það ekkert. Þegar Ólafur Ragnar lætur af
embætti er ég viss um að við verðum í stök-
ustu vandræðum með að velja á milli allra
þeirra frambærilegu kvenna sem eiga eftir að
gefa kost á sér.“
Eftir að hafa skrifað svona mikið um for-
setaembættið hlýtur þetta samt að vera rök-
rétt næsta skref.
„Ætli það ekki? Ég þyrfti bara að fá mér
árabát og svo ræ ég héðan úr Skerjafirð-
inum yfir á Bessastaði. Þetta er ekki langt
að fara. Síðan gæti maður slegið upp balli á
Bessastöðum af og til. Það gæti nú bara verið
gaman.“
Það er gott að vita að maður er kona
Ungar konur virðast sumar hverjar telja að
jafnrétti sé nokkurn veginn náð og að gler-
þakið alræmda sé ekki lengur til staðar. Þú
ert væntanlega ekki sammála þessu?
„Nei, við glímum enn við launamisréttið
og ofbeldi gegn konum. Konur þyrftu líka að
vera öflugri þátttakendur í opinberri umræðu
og fá sömu tækifæri í atvinnulífinu og karlar.
Konur átta sig ef til vill ekki á þessu fyrir al-
vöru fyrr en þær koma út í atvinnulífið. Þá sjá
þær hvað samstaða karla er góð. Við getum
margt af henni lært og ættum að tileinka
okkur hana betur.“
Þú ert mikill femínisti ...
„Mikill femínisti? Annað hvort er maður
femínisti eða ekki,“ segir Gerður ákveðin.
Hvað þýðir það orð fyrir þér? Geta allar
konur verið femínistar?
„Já, og allir karlar líka. Satt best að segja
efast ég ekki um að alla hljóti að dauðlanga
til að vera femínistar. Þá kemur maður
nefnilega ekki bara auga á það sem miður
fer, heldur líka svo margt býsna hlægilegt.
Fyrir mér felst femínismi í því að styðja
jafnrétti kynjanna. Í bókinni Píkutorfunni
segir: „Að vera kona er að ganga í of litlum
skóm. Að vera femínisti er að skilja ástæðuna
fyrir því og fræða aðra um að það eru ekki
fæturnir sem eru of stórir heldur skórnir
sem eru of litlir.“ Mér finnst þetta ágætlega
orðað. Ég stend mig oft að því að sakna ís-
lenskra kvenna í opinberri umræðu. Ég er
mikill hausateljari eins og það er kallað þegar
maður heggur stöðugt eftir hlutfalli karla og
kvenna.“
Nú eru viðmælendur svokallaðra kvenna-
blaða og tímarita í flestum tilvikum konur.
Eru þær konur taldar með í hausatalning-
unni?
„Ekki minni, því miður, því eftir að ég
hætti að starfa við tímaritin dalaði áhugi
minn á þeim. Ég les Fréttablaðið og síðan
verð ég að fá Moggann til að geta lesið minn-
ingargreinarnar. Þar tel ég vitaskuld líka
hausa og sýnist þetta vera svo til eina efnið
í íslenskum fjölmiðlum þar sem ekki er gert
upp á milli kynjanna. Dauðinn vinnur eftir
strangri jafnréttisáætlun.“
Ertu stundum spurð hvernig þér gangi að
samræma móðurhlutverkið og ritstörfin?
„Já, í Wales spurðu einhverjar konur mig
að því hvað ég hefði gert við börnin mín fyrst
ég væri á þessu flandri. Ég sagði þeim að
ég hefði skilið þau eftir fyrir framan sjón-
varpið með sinn Cheerios-pakkann hvort.
Þær spurðu ekki meir. Krakkarnir mínir
eru í skóla til klukkan fjögur á daginn svo
að ég hef allan daginn til að sinna starfinu.
Systir mín eða tengdamóðir mín aðstoða
okkur hjónin þegar við þurfum að vera bæði í
útlöndum á sama tíma.“
Hver er leiðinlegasta klisjuspurning sem
þú hefur fengið í viðtölum sem þessum?
„Hef ekki hugmynd, ég gleymi þeim greini-
lega jafnóðum.“
Þú lést ýmislegt flakka í þínum eigin við-
tölum. Hver var djarfasta spurning sem þú
manst eftir að hafa spurt?
„Gerði ég það? Ég man ekki eftir því en það
er um að gera að vera spontant í viðtölum,
bara til að gá hvað kemur út úr því. Ég hafði
lengi reynt að ná viðtali við Svövu Jakobsdótt-
ur áður en mér tókst loks að hitta á hana. Hún
hafði verið veik og loks varð það fyrir milli-
göngu Ingibjargar Haraldsdóttur skálds að
hún samþykkti viðtal. Ég spurði Svövu hvort
hún hefði verið að skrifa sérstaklega fyrir
konur þegar hún var að hefja feril sinn og hún
svaraði af mikilli festu: „Nei, en ég vissi að ég
var kona.“ Mér fannst þetta feikigott svar hjá
henni. Síðan tók ég viðtal við Odd Nerdrum
á vinnustofunni hans í Ósló. Þar lá skamm-
byssa og ég spurði til hvers hann notaði
hana. Listamaðurinn gerði sér lítið fyrir og
beindi henni að höfðinu á mér í fáeinar sek-
úndur áður en hann lagði hana aftur frá sér.
Þetta var pínulítið óþægileg stund en hvað
með það ef sagan er góð? Ég gat að minnsta
kosti notað þetta í viðtalinu. Litlu eftir að Odd
fluttist til Íslands birtust tveir blaðamenn frá
norska Séð og heyrt inni á skrifstofunni hjá
mér. Þeir voru komnir til að skrifa grein um
Odd, höfðu heyrt af atvikinu með byssuna
og vildu endilega fá mig til að rekja það fyrir
þeim. Ég þóttist ekkert vita um hvað þeir
voru að tala, enda ekki lagt það í vana minn
að baknaga fólk sem hefur boðið mér upp á
dýrindis kjötbollur undir málverki af fólki að
ganga örna sinna.“
Af eignarfalli og esperanto
Gerður Kristný fæddist 10. júní 1970 og ólst
upp í Safamýrinni í Reykjavík. Hún er dóttir
hjónanna Ingunnar Þórðardóttur, hjúkrunar-
fræðings og húsmóður, og Guðjóns Sigur-
björnssonar læknis. Hún segist hafa átt góða
og hefðbundna æsku.
„Hverfið markaðist af miklum umferðar-
götum, Háleitisbraut, Kringlumýrarbraut og
Miklubraut. Það var því aflokað og við krakk-
arnir sóttum lítið út fyrir það. Stundum þegar
ég heyri fólk segja sögur úr litlum bæjar-
félögum þar sem það ólst upp kannast ég al-
veg við sama smábæjarmóralinn úr hverfinu
mínu, uppnefni og sögur sem eltu fólk eins og
gamlar fylgjur.“
Gerður gekk í Álftamýrarskóla og ber
kennurum þar vel söguna. „Íslenskukennsla
var mjög góð í Álftamýrarskóla og af henni
naut ég svo sannarlega góðs. Svo fór ég í
Menntaskólann við Hamrahlíð og þar fór ég
að yrkja af miklum þrótti. Ég man að ég sýndi
íslenskukennurunum mínum, Gunnlaugi Ást-
geirssyni og Baldri Ragnarssyni, stundum
ljóðin mín. Þeir lásu þau yfir og gáfu mér góð
ráð. Baldur kenndi mér að eignarfall þyngdi
stílinn. Síðan hef ég gætt mín á ógnum eign-
arfallsins. Enn eru Baldur og Gunnlaugur
mér til aðstoðar því Baldur hefur þýtt ljóðin
mín yfir á esperanto og fengið þau meira
að segja útgefin hjá esperanto-útgáfunni
Mondial í New York. Gunnlaugur er nýbúinn
að lesa yfir fyrirlestur hjá mér um Skírnismál
sem ég flyt hjá Stofnun Árna Magnússonar í
íslenskum fræðum um miðjan september.“
Eftir stúdentspróf fór Gerður til Frakk-
lands og því næst í frönsku og bókmennta-
fræði í Háskóla Íslands. Að því námi loknu lá
leiðin í hagnýta fjölmiðlun við sama skóla. „Í
háskólanum hafði ég góða kennara eins og
þær Sigrúnu Stefánsdóttur og Helgu Kress
sem höfðu báðar áhrif á mig. Femínísk skrif
Helgu eru mér mikill sjóður. Að undanförnu
hef ég legið í bók hennar Máttugar meyjar
þar sem hún fjallar m.a. um Skírnismál.“
Skrifar um veðurfar og handavinnu
Gerður Kristný segir hugmyndirnar oft vera
lengi að gerjast í höfðinu á sér áður en hún
færir þær á prent. „Hugmyndin að stólnum í
Garðinum fæddist árið 1987 þegar ég var að
vinna í antíkversluninni Fríðu frænku. Hug-
myndin um að skrifa um Gerði Gymisdóttur,
sem segir sögu sína í Blóðhófni, er eflaust
Gerður Kristný var lengi blaða-
maður en sjö ár eru liðin frá því
hún hætti sem ritstjóri Mannlífs.
Hvað er eftirminnilegast frá blaða-
mannaferlinum?
„Bíddu nú við. Fyrst var ég á
Tímanum. Var eitthvað eftirminni-
legt þar? Ég var í löggufréttum.“
Þú hefur ekkert verið í mjúku
málunum eins og konur eru gjarna
á dagblöðunum?
„Það voru engin mjúk mál
á Tímanum!“ segir Gerður og
hlær. „Ekki man ég eftir því.
Einn blaðamaður skrifaði allt um
landbúnað, annar um fiskinn, sá
þriðji alls kyns hagtölur, sá fjórði
sá um íþróttirnar og svo skrifaði
ég löggufréttir, um svartapéturs-
mótið á Sólheimum í Grímsnesi
og annað sem til féll. Það var
ágætt. Maður hringdi í lögguna og
spurði: „Er eitthvað að frétta hjá
þér í dag?“ Stundum hafði þvotti
verið rænt af snúrum úti á landi
svo að fólk hljóp brókarlaust á milli
húsa. Síðan var ég á vikublaðinu
Eintaki og þar vaknaði áhugi minn
á dómsmálum og ég tók að fjalla
um glæpamenn. Því hélt ég áfram
þegar ég varð ritstjóri Mannlífs
haustið 1998. Þá fékk ég loks að
velja hvað ég vildi skrifa um. Það
gat verið skapandi og skemmtilegt
að koma saman blaði.“
Hver er eftirminnilegasti við-
mælandinn þinn frá þessum blaða-
mannsárum?
„Það er voða gaman að tala við
fólk sem er óhrætt að segja skoðun
sína án þess þó að vera með
sleggjudóma,“ segir Gerður og
lætur hugann reika aftur í tímann.
„ Ég tók viðtal við Svövu Jakobs-
dóttur rithöfund fyrir tímarit Máls
og menningar. Það var óskaplega
áhugavert. Mér fannst líka gaman
að hitta myndlistarmennina Odd
Nerdrum, Erró og Tryggva Ólafs-
son,“ rifjar hún upp. „Þessir mynd-
listarmenn voru ekkert að skafa
utan af því. Þeir bjuggu líka allir í
útlöndum. Íslendingar veigra sér
svo oft við að láta skoðanir sínar í
ljós nema þá þeir séu í viðtölum við
erlenda fjölmiðla.“
Hefurðu áhuga á myndlist?
„Já, ég fór á sýningar með
pabba mínum þegar ég var krakki.
Ég ætlaði alltaf að verða mynd-
listarmaður, eins og reyndar fleiri
ljóðskáld því Sigurður Pálsson og
Gyrðir Elíasson hafa báðir sagt
það sama. Ég teiknaði mikið sem
barn. Svo fannst mér vanta sögur
við myndirnar. Þá byrjaði ég að
skrifa og smám saman tóku mynd-
irnar að sitja á hakanum.“
Þú varst nánast eingöngu með
konur á forsíðu Mannlífs þegar þú
ritstýrðir blaðinu. Var það með-
vituð ákvörðun?
„Já, mér fannst þær hafa frá svo
mörgu og merkilegu að segja.
Konur voru líka stór hluti lesenda
blaðsins og sjálfsagt að taka til-
lit til þess. Ég hafði sárasjaldan
kvenmannslausan karl framan á
blaðinu.“
Fannst þér erfiðara að fá konur í
viðtöl en karla?
„Nei, nei, það er ekkert erfitt
fyrir konu að fá aðra konu í við-
tal. Síðan vita konur ósköp vel að
raddir þeirra þurfa að heyrast.
Þær þurfa líka að fá tækifæri til
að kynna sig og hugðarefni sín
rétt eins og karlar. Tölublaðið sem
seldist hvað best hjá mér á þeim
sex árum sem ég ritstýrði Mann-
lífi var með hinni dásamlegu leik-
konu Eddu Björgvinsdóttur. Þetta
var í október og forsíðan var með
appelsínugulum bakgrunni, fal-
legum og hlýlegum lit, svona eins
og Edda sjálf.“
Hvern myndirðu vilja fá í viðtal
ef þú þyrftir að ritstýra einu tölu-
blaði af Mannlífi á nýjan leik?
„Ónafngreinda konu sem á sára
lífsreynslu að baki. Mig langar
að vita hvernig maður kemst í
gegnum það sem virðist óyfir-
stíganlegt. Hún virðist hins vegar
hafa mun meiri áhuga á að hlusta
á sögu annarra en að rekja sína
eigin svo að ég legg engan veginn í
að biðja hana um viðtal.“
Blaðamannaferli Gerðar Kristn-
ýjar lauk á toppnum, ef hægt er
að orða það þannig, með því að
hún hlaut Blaðamannaverðlaun
ársins 2005 fyrir bókina Myndin af
pabba – Saga Thelmu, sem fjallaði
um kynferðislegt ofbeldi sem
Thelma Ásdísardóttir og systur
hennar urðu fyrir af hendi föður
síns og fleiri barnaníðinga. „Bókin
vakti feikiathygli hér heima og
sömuleiðis í Svíþjóð þar sem hún
var líka gefin út. Thelma kom
þjóðinni í skilning um afleiðingar
kynferðisofbeldis og hlaut aðdáun
hennar fyrir hugrekkið. Það er
stutt síðan við Thelma hittumst
yfir kaffi. Það er ár síðan hún
stofnaði Drekaslóð í félagi við aðra
en þar aðstoðar hún bæði karla og
konur sem orðið hafa fyrir ofbeldi.
Thelma er ótrúlegur forkur.“
Edda Björgvins seldist best
Gerður Kristný „Ég les Fréttablaðið og síðan verð ég að fá Moggann til að geta lesið minningargreinarn-
ar. Þar tel ég vitaskuld líka hausa og sýnist þetta vera svo til eina efnið í íslenskum fjölmiðlum þar sem
ekki er gert upp á milli kynjanna. Dauðinn vinnur eftir strangri jafnréttisáætlun.“
28 viðtal Helgin 9.-11. september 2011